Türkler

Türkler, Türkiye Türkleri veya Anadolu Türkleri, çoğunlukla Türkiye ve Osmanlı İmparatorluğu'nun eski topraklarında yaşayan bir Türk halkı. Türkiye sınırlarının dışında yaşayan Türkler (Oğuzlar), bugünkü Türkiye ile değil Osmanlı İmparatorluğu ile bağlantılı oldukları için Osmanlı Türkleri olarak da ifade edilmektedirler.

Türkiye Türkleri
Toplam nüfus
y.70-80 milyon
Önemli nüfusa sahip bölgeler
 Türkiye
60.000.00065.000.000[1][2][3]
 KKTC   315.000[4][5]
Batı diasporası
 Almanya 2.774.000[6]
 Fransa 1.000.000[7] (2012, tahminî)
 Birleşik Krallık 500.000[8][9][10]
 Avusturya 350.000–500.000[11][12]
 Belçika 200.000[13][14][15]
 Birleşik Devletler 196.222–500.000[16][17][18][19]
  İsviçre 70.440[20]
 Avustralya 66.919–150.000[21][22][23][24]
 İsveç 49.948[25]
 Kanada 63.955[26]
 Danimarka 28.892[27]
 İtalya 22.580[28]
 İsrail 19.000–20.000[29]
Arap dünyası diasporası
 Irak 3.000.000[30][31]
 Suriye 250.000–1.000.000[32][33]
 Suudi Arabistan 150.000–200.000[34][35]
 Ürdün 60.000[34]
 Lübnan 50.000–200.000[36][37][38][39]
 Libya 50.000[34]
Balkan diasporası
 Bulgaristan 588.318–800.000[40][41][42]
 Kuzey Makedonya 77.959[43][44][45][46]
 Yunanistan 49.000–130.000[47][48][49][50]
 Romanya 27.700[51][52][53]
Diller
Çoğunluk:
Türkçe
Azınlık:
Din
Çoğunluk:
İslam (çoğu Sünni, azı Alevi)
Azınlık:
Dinsiz (ateist, agnostik, deist vs.) ve Hristiyanlık (Protestan, Katolik ve Ortodoks)
İlgili etnik gruplar
Türk halkları, İran halkları, Moğollar, Kafkasya halkları, Slav halkları

Bazı araştırmacılara göre Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılmasından önceki dönemlerde elinde bulundurduğu coğrafi alanlar (başlıca Kosova, Kuzey Makedonya, Bulgaristan, Yunanistan, Romanya, Kıbrıs, Gürcistan, Irak, Suriye) üzerinde yaşayan ve Osmanlı yıkıldıktan sonra bu bölgelerde kalan büyük Türk azınlıklar da Türkler sınıfına girer. Bununla birlikte Avrupa'ya Türkiye'den göç ederek yerleşmiş olan Türk göçmen toplulukları (özellikle Almanya, Fransa, İngiltere, Hollanda, Avusturya, Belçika ve Danimarka'da bulunanlar) ile Kuzey Amerika ve Avustralya'daki Türk göçmenler de Türkler grubuna girmektedirler.

Etimoloji

Türk adının bilim çevrelerince kabul edilen ilk kullanımı 1. yüzyılda Pomponius Mela ve Plinius adlı Romalı tarihçilerce kaydedilmiştir. Azak'ın doğusunda yaşayan insanlar Turcae/Tyrcae adı ile kayda geçmiştir.[54][55][56][57][58][59] "Türk" (veya Türük, Török, Törk) adı Türkçe belgelerde ilk defa Kül Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarında 𐱅𐰇𐰼𐰜 (Türk)[60][61] veya 𐰜𐰇𐰚:𐱅𐰇𐰼𐰜 (Kök Türük)[62][63] şeklinde geçer.

Türk adı, ilk dönemlerde belirli bir toplumun kavmî ismi olmak yerine siyasi mensubiyeti belirleyen bir isim olarak ortaya çıkar. Bu kelimenin "türe-" eyleminden, "töre" isminden türetildiği ve türeyen, töreli, tüzüklü (kanunlu) anlamına geldiği düşünülmektedir.[64] Kelime zamanla güçlü, kuvvetli ve güzel anlamlarına da gelmiştir.[65][66] Türkî-i Çeşm (Güzel Göz), Türkî-i çin (güzel güneş) terkiplerinde de gördüğümüz Türk kelimesi özellikle Fars ve Arap şiirlerinde ortaya çıkar. Bir görüşe göre de Türk kelimesi hakanlar sülalesi olan Aşinaoğulları'nın unvanıdır ve bu sülaleye mensubiyet Türklükle anılır. Türk kelimesi ilk olarak Göktürk Devleti vasıtasıyla bir devletin adı olur ve bu devlete mensubiyeti bildirir.[67]

Tarihçe

Türk tarihinin başlangıcı

Dünya üzerinde yaşayan insan topluluklarının milletleşme süreci onların avcı-toplayıcılıktan çiftçi-çobanlığa geçmesi ile başlar.[68] Türkleri oluşturacak insan topluluklarının MÖ 6000'lerde koyun yetiştiriciliğine başladığı düşünülmektedir.[69] Bu tarih atlı göçebe Türk kültürünün başlangıcı olarak kabul edilebilir. Bu değişiklikler ile ilk Türk kültürü olan Anav kültürü ortaya çıkmıştır.

Türklerin atalarının MÖ 2500 ile MÖ 1700 yılları arasındaki Afanasiyevo kültürü ile başlayan ve MÖ 1700 ile MÖ 1200 yılları arasındaki Andronovo kültürü ile devam eden dolikosefal mongolitlerle ortak yönleri bulunmayan Brakisefal ırka dayandığını savunurlar. Bu ırkın savaşçı ve göçebe kültüre sahip olduğu, MÖ 1700 yılları sonrasında kitleler hâlinde Altay Dağları ile Tanrı Dağları arasındaki bölgeye yayıldığı bilinmektedir.

Botai kültürünü Türklerle ilişkilendiren kaynaklara göre, süvari tekniğini bulan, yani modern anlamda at binen ilk kavim Türklerdir.[70][71] Çinliler de ata binmeyi MÖ 3. yüzyılda Hunlardan öğrenmişlerdir.[72]

Orta Asya dönemi

MS 565 yılında dünya

Göktürk Kağanlığı, Gök Türkler veya Kök Türkler,[73] Kül Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarında (Türük) veya (Türk)[60][61] veya (Kök Türük[62][63] veya bazı yabancı kaynaklarda Türk) şeklinde geçer (Çince: 突厥 Pinyin: Tūjué; Wade-Giles: T'u-chüeh, Guangyun: dʰuət-kĭwɐt), 552-744 yılları arasında Orta Asya ve Çin'de hükümdarlık sürdüren kağanlık.

Türk adı ilk ortaya çıktığında günümüzdeki gibi bir ırk kavramını karşılamıyordu. Türk adı, t’ou-kiue biçiminde çevrilerek ilk olarak 6. yüzyıl Çin kaynaklarında görülür. Bunun aslının Moğolca çoğul biçiminde "Türk-üt" olduğu kabul edilir. Türkçedeki karşılığı ana kök güçtür. Dîvânu Lugâti't-Türk'te, olgunluk zamanı, olgunluk, gençlik çağının ortasındaki genç, sert ve cesur anlamlarına gelen türküt kelimesidir.[74]

6. yüzyıldaki ilk yazılı belge Bugut Yazıtı'dır. Eserin dili Soğdcadır ve yazıtın yüzeyinde dişi kurttan süt emen kolları kesilmiş bir çocuk canlandırılır. Anıt, 6. yüzyılın olaylarını anlatır ve Ergenekon destanını canlandırır. Anıttaki anlatılar, ayrıca bir Türk büyüğünün Çinli Han kayıtçısına anlatısına göre Çin belgelerinde de yer alır.[74]

Türk adı bugün kullandığımız şekli ile ilk kez 8. yüzyılda Göktürkler dönemine ait Orhun Yazıtları'nda geçmektedir. "Türk" adıyla kurulmuş ilk ve Türk adını resmî devlet ismi şekliyle kullanan ilk Türk devletidir.[75][76] Devletin kurucusu ve ilk önderi Bumin Kağan'dır. Bumin Kağan'ın kardeşi İstemi Kağan ülkenin batı kanadını yönetirdi. Göktürkler komşuları olan Çin, Sasani (İran) ve Bizans İmparatorluğu ile askerî, siyasi ve ekonomik ilişkiler kurdular.

Batı dünyasında ise 6. yüzyılda Yunan çevirisi ile Menandros Protekorda "tourkus" olarak geçmiştir.[74]

Oğuzlar, Oğuz Kağan Destanı'na göre 24 boydan ve Kaşgarlı Mahmud'un Divânu Lügati't-Türk eserine göre 22 boydan oluşan en kalabalık Türk boyu. Günümüzde Türk nüfusunun çoğunluğu Oğuz boyundandır. Osmanlı İmparatorluğu'nu kuran Türk boyu Oğuzlardır.

Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuz boyları; 24 Oğuz boyunu önce iki kolda (Bozoklar ve Üçoklar) daha sonra Oğuz Han'ın 6 oğluna ve son olarak da onların 4 oğluna ayırmaktadır. Listelerin kaynakları, Kaşgarlı Mahmud ve 14. yüzyılda yaşayan Reşideddin'e dayanmaktadır. Reşidüddin 24, Kaşgarlı Mahmud ise 22 boy saymaktadır.

Hunlar

MS 450 döneminde Balkanlar’da Hunlar
Codex Cumanicus’tan bir sayfa

Türk boylarının Avrupa kıtasında, Balkanlardaki tarihleri MS 3. yüzyıla kadar kanıtlanmıştır. Hunlar, Gotlardan, Alanlardan ve Germen Taifallardan oluşturdukları yardımcı kuvvetlerle takviyeli olarak ilk defa 378 baharında Tuna'yı geçmişlerdir. Romalılardan karşılık görmeksizin Trakya'ya kadar ilerlemişlerdir. Roma imparatoru I. Theodosius'un ölüm yılı olan 395’te Hunlar yeniden Balkanlar’da hareketlenmişlerdir.[77] Hunlar, MS 380 yılından itibaren Balkanlar’a egemenlik kurmuşlardır. Bölgenin büyük bir kısmında hâkim olan Hunlar, Slavlardan daha önemlidir.[78]

Balkanlar’da yerleşen Hun idari yapılanması, idarede ve devlet içindeki Türk kavimlerinin yanında, birçok Ural kavmi, Germen kavimleri (Gotlar, Gepidler vb.), Slavlar, Sarmatlar gibi birçok kavmin beraber yaşadığı bir yapı olmuştur.

MS 453 yılında Attila'nın ölümü ile beraber Balkanlar’da Hun gücü zayıflamış ve sonrasında da Hunların idaresi ortadan kalkmıştır.

Tuna Ön Bulgarları

VII. yüzyılda Türk asıllı Ön Bulgar kabileleri, hükümdarları Asparuh'un kumandasında Tuna'yı geçerek Batı Karadeniz ile Tuna nehri arasındaki bölgeye yerleşen Slavları hâkimiyetleri altına almışlardır.[78]

Balkanlar’ın doğusuna yerleşen Ön Bulgar boyları, devletleri içinde yaşayan büyük Slav nüfusuyla beraber yaşarken, bir süre sonra bu Slav boylarının kültürlerine doğru yönelip Slavlaşmışlardır.[78]

Doğudan, Asya içinden, Kuzey Karadeniz step bölgesi yoluyla birbiri ardından gelen atlı göçebe Türk kavimleri, ya burada Dac, Trak ve Slav aslından yerli halkla karışmış, ortadan kaybolmuş (11. yüzyılda Oğuz aslından Peçenekler ve Uzlar gibi), yahut askerî egemen sınıf olarak Kuzeydoğu Balkanlar’da güçlü devletler kurmuşlardır. Bu sonuncular arasında, bir Türk boyu olan Kutrigurların 7. yüzyılda kurmuş oldukları Bulgar Hanlığı özellikle anımsanmalıdır. Ön Bulgarların Dobruca'da bıraktıkları kitabelerde, hükümdar, “Han” unvanı ile anılır ve On iki Hayvanlı Türk Takvimi kullanılır. Bulgar Hanları 9-11. yüzyıllarda (1018'e kadar) Balkanlar'da Bizans İmparatorluğu'nun yerini almıştır. 13. ve 14. yüzyıllarda, yine Bulgaristan'da Kıpçak/Kuman aslından Slavlaşmış Terteri ve Şişman Hanedanları hâkim oldu.[79]

Peçenek ve Kuman Türk boyları

Ön Bulgarların Balkanlara gelişinden daha sonra 11. ve 12. yüzyıllarda Peçenek, Kuman (Kıpçak) ve Uz Türkleri, Balkanlara göç etmişler ve bunların bir kısmı 15. yüzyıla kadar toplu olarak varlıklarını korumuşlardır. O dönemde Kumanlarla ticaret yapan Avrupalılar için 2500 kadar kelimeyi içine alan bir Kumanca sözlüğün (Codex Cumanicus) hazırlanmış olduğu bilinmektedir.[80]

9. yüzyılın ilk yarısında, Hazar-Oğuz ittifakı baskısına dayanamayarak, kalabalık kitleler hâlinde İdil’i geçip yurtlarından çıkardıkları Macarların yerine, Don-Kuban havalisine gelmişlerdi (860-880 sıraları). Bu, büyük göçün ilk hareketi olmuştur. Macarları önlerinden süren Peçeneklerin gerisinde Oğuzlar, onların da gerisinde Kumanlar, Karadeniz'in kuzeyinden batıya yönelmişlerdir. İmparator K. Porphyrogennetos tarafından yazılan De Administrando Imperio’da (948-952’lerde) kaydedildiğine göre, Peçenekler 8 boy hâlinde idiler.[81] 10. yüzyıl ortalarında, Karadeniz’e dökülen nehirlerin kıyılarında olmak üzere, şöyle sıralanmışlardı: Çoban (Don), Tolmaç (Don’un denize döküldüğü bölgede), Külbey (Donets), Çor (Özi Nehri doğusu), Karabay (Özi-Bug arası), Ertim (Dinyester), Yula (Prut), Kapan (aşağı Tuna). İlk üçü Uzlar, Hazarlar, Alanlar ve Kırım bölgesi ile temas hâlinde; Yula boyu Macaristan, Kapan da Tuna Ön Bulgarları ile sınırdaş bulunuyordu.[81][82]

Osmanlı Türkleri Balkanlara girmeden önce, 12-14. yüzyıllarda Kıpçak/Kumanların bölgede üstün tarihî rolü yeterince vurgulanmamıştır. Özellikle, Dobruca'dan Akkerman'a kadar step bölgesinde yerleşmiş ve Hristiyan dinine geçmiş olan Kıpçak/Kumanlar çeşitli hanedanlar kurmuşlardır. Bunlardan bir grup, 14. yüzyıl ikinci yarısında Dobruca-Varna bölgesinde bir beylik kurmuştur (Merkezi Kalliakra); Dobrotiç ve bir Kuman adı taşıyan kardeşi Çolpan'ın Dobruca Beyliği, 1388'de I. Murad'ı metbu tanımış, 1393'te I. Bayezid bu beyliği Osmanlı ülkesine katmıştır. Özetle, Deliorman ve Varna'dan Tuna'ya kadar giden bölge daha Osmanlılardan önce gerçek bir Türk yerleşim alanı olmuştur.[79]

Anadolu'dan Türklerin geçişi

Balkanların güneyinden, Anadolu'dan Türklerin Balkanlara gelip yerleşmesi, 1260'lara kadar iner. Kuzey Karadeniz bölgesinden gelen Türk orakları, zamanla Hristiyanlığı kabul edip yerli Slavlarla karıştıkları hâlde, Anadolu'dan gelen Müslüman Türkler, kendi din ve kültürlerini saklamayı başarmışlardır. İlk yerleşme, 1261'de Moğollardan kaçıp Bizans'a sığınan Selçuk Sultanı İzzeddin Keykavus'la gerçekleşmiştir. Moğol idaresinden kaçan otuz-kırk Türkmen obası, kutsal kişi Sarı Saltuk Baba ile İzzeddin Keykavus'un yanına gelmiş ve Bizans imparatoru tarafından Kuzey Dobruca’ya yerleştirilmiştir (1263). Başlangıçta, Müslüman Altın Ordu emiri güçlü Nogay'ın himayesi altına giren bu Anadolu Türkmen grubu, burada Baba-Saltuk kasabası ile başka kasabalar kurmuşlardır. 1332'de buradan geçen İbn Battuta, Baba kasabasını "Türklerin oturduğu bir şehir" olarak anar.[79]

Anadolu'da ilk dönem

10. yüzyılda Orta Asya'dan, çoklukla İran üzerinden Anadolu topraklarına yerleşen Oğuz-Türkmen başta olmak üzere pek çok boy Türk adı altında toplanmıştır. Türk adı Orta Asya'da Türk ırkına mensup ve Türkçe konuşan toplulukların Göktürkler döneminden beri ortak adıdır. Anadolu'da gittikçe azalan yerli nüfus yerini Türklere bırakmaya başlamış ve 10. yüzyılda kurulan Türkmen beylikleri sayesinde tüm Anadolu'da Türkçe konuşan topluluklar egemen toplum olmuştur.

Anadolu'ya ilk olarak Hun, Sabir, Hazar gibi Türk kavimleri akın yapmış olsa da bu akınlar genelde askerî amaçlı olmuştur. Ancak 9. ve 10. yüzyılda Karadeniz'in kuzeyinden Balkanlar'a gelen Kıpçak, Peçenek, Uz adlı Türk kavimleri Anadolu'ya Bizans eliyle geçirilmiş ve yerleştirilmiştir. Asıl Anadolu'nun Türk yurdu hâline dönüşmesi, doğudan gelen Oğuz-Türkmen göçleriyle olmuştur.

Büyük Selçuklu dönemi

Büyük Selçuklu Devleti’nin Melikşah dönemindeki görünümü (1092)

Göçmen Türklerde bozkırdaki ırmakları geçiş büyük önem arz ediyordu. Oğuzname'de salı keşfeden kişi boyun önemli bir atası sayılmaktadır. Hanedanın atası olan Selçuk Bey tarafından temeli atılan bu devlet Bağdat'ı kendine başkent yaparak Abbasi halifesinin koruyucusu konumuna erişti. 1092 yılında Selçuklu hükümdarı Melikşah'ın ölümünden sonra bölünmeye uğradı. Selçuklular tarafından kurulan diğer devletler Kirman Selçuklu Devleti, Irak Selçuklu Devleti, Suriye Selçuklu Devleti ve Anadolu Selçuklu Devleti'dir. 1040-1157 yılları arasında hüküm süren Büyük Selçuklular, en güçlü oldukları dönemde Harezm, Horasan, İran, Irak, Suriye, Arap Yarımadası ve Doğu Anadolu Bölgesi'ne egemen olmuş bir Türk devletidir. Kapladıkları alan doğuda Balkaş ve Issık Gölleri, Tarım Havzası; batıda Ege ve Akdeniz sahilleri, kuzeyde Aral Gölü, Hazar Denizi, Kafkasya, Karadeniz; güneyde Arabistan dâhil Umman Denizi'ne kadar ulaşıyordu (10.000.000 km2).

Haçlı savaşları ve Moğol istilası, Anadolu'da Oğuz-Türkmen yerleşmelerini yoğunlaştırmıştır. Selçuklu döneminde Çağrı Bey döneminde yapılan ilk keşif ve akınlarda yurt arayan binlerce Türkmen aşireti Doğu Anadolu'ya girip Batı Anadolu'ya doğru yerleşmeye başlamıştır.

1071 Malazgirt Savaşı ve 1099 Bizans’ın Türk bölgelerine baskınlarında Bizans emrinde olan binlerce Türk unsuru zamanla Anadolu Selçuklu saflarına geçmiştir. Anadolu Selçuklu döneminde Orta Asya ve Azerbaycan üzerinden Anadolu'ya gelen Türkmen aşiretleri Batı Anadolu'ya yerleşmeye başlamıştır.

Beylikler döneminde doğudan gelen çok sayıda Türkmen aşireti, Anadolu'da Türk nüfusunun devam etmesine neden olmuştur. Germiyanoğulları, Osmanoğulları Karesioğulları ve Hamitoğulları gibi batıdaki Türkmen beylikleri, Türkmen göçlerinden beslenmişlerdir.

1200'lü yılların başında Orta Asya'da yaşayan Harzemşah Türkmenleri Moğol baskınından kaçarak Anadolu beyliklerine sığınmıştır. Orta Asya'da Hotan, Semerkant, Kaşgar, Cent gibi şehirlerde yerleşik olarak yaşayan Türk boylarının pek çoğu Moğol istilasından kaçarak Anadolu'ya yerleşmişlerdir.

1243 yılında Anadolu'nun Moğol istilasına uğramasıyla ve Azerbaycan'da kurulan İlhanlılar devleti aracılığıyla pek çok Türk ve Moğol unsuru Anadolu'ya yerleşmiştir.

İlk Anadolu beylikleri dönemi

Alp Arslan'ın 1071 Malazgirt Zaferi'nden sonra İran üzerinden gelen Türk boyları Anadolu'ya yerleşmeye başlamışlardır. Selçuklu devlet teşkilatının ikta sistemine göre bir Türk komutanı hâkim olduğu toprağı yönetme hakkına sahip bulunmaktaydı. Buna göre Mardin civarını fetheden Artuk Bey 1102 yılında burada Artuklu Beyliği'ni kurdu. Sivas, Tokat, Malatya civarlarında hâkim olan Danişment Gazi 1080 yılında Niksar merkezli olarak Danişmentliler devletini kurdu. Erzincan ve çevresinde Mengücekliler, Erzurum ve çevresinde Saltuklular, İzmir dolaylarında da Çaka Beyliği hüküm sürdü.

Bu beyliklerden Çaka Beyliği denizcilik faaliyetlerinde bulunmuş ve böylece Türk tarihinde ilk kez bir beylik denizcilikle meşgul olmuştur. Çaka Bey'in kurduğu donanma Türk tarihine ait ilk deniz kuvvetleridir.

Anadolu'da kurulan ilk Türk beylikleri zamanla Anadolu Selçuklu Devleti ile mücadelede zayıf düşecek ve bu devletin hâkimiyeti altına gireceklerdir. Ancak bu beylikler Bizans Devleti'ne ve özellikle doğudaki Ermeni ve Gürcü nüfusuna karşı Anadolu'nun Türkleşmesinde etkili olacaklardır.

Anadolu Selçuklu Devleti

Anadolu Selçuklu Devleti, Selçukluların Anadolu'da kurduğu devlettir.

Türklerin Anadolu'ya yerleşmesi 1071'deki Malazgirt Savaşı'ndan sonra hızlandı. Özellikle Malazgirt Savaşı'ndan itibaren Müslüman Türkler Anadolu'ya akın etmiştir; ancak İslam'dan önce de Anadolu ve Balkanlarda Türkler vardır.[83] Selçuklu komutanı Kutalmışoğlu Süleyman Şah Anadolu’daki fetihleri batıya yayarak 1075'te İznik’i Bizans’tan aldı ve burayı başkent yaparak bağımsızlığını ilan etti.[84] Böylece kurulan Anadolu Selçuklu Devleti, İlhanlıların son Anadolu Selçuklu sultanını tahttan indirdikleri 1308'e kadar varlığını sürdürdü.

Anadolu Türk beylikleri

Anadolu Beylikleri

Anadolu Beylikleri, Türklerin 1071’deki Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’da kurdukları devletlerdir. Savaşın hemen ardından, özellikle Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kurulan devletlere Birinci Dönem Anadolu Türk Beylikleri, aynı dönemde; önce Anadolu'nun batı ucunda İznik'i başkent edinen, sonradan da Haçlı Seferleri nedeniyle başkentini Konya'ya taşıyarak Orta Anadolu merkezli olarak devam eden Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve yıkılmasından sonra kurulan devletler ise İkinci Dönem Anadolu Türk Beylikleri olarak ifade edilebilir.

Anadolu Selçukluları, Anadolu'daki Türkmen beylerini aşiretleriyle birlikte Bizans ve Kilikya sınırlarına yerleştirmişlerdi. Böylece Anadolu Selçukluları hem devletin sınırlarını güvence altına alıyor, hem de Türkmen beylerini denetim altında tutuyorlardı. Ama 1243'teki Kösedağ Savaşı'nda Moğollara yenilen Anadolu Selçuklu Devleti’nin Türkmenler üzerindeki denetimi zayıfladı. Bu savaşın ardından, Moğolların bir kolu olan İlhanlılar Anadolu’da denetimi ele geçirdiler. Bu süreçte uç beylikleri, önce İlhanlılara bağlı, sonra bağımsız devletlere dönüştüler. Bu beyliklerden biri olan Osmanlı Beyliği, zamanla bütün öbür beyliklerin topraklarını ele geçirdi ve bir imparatorluğa dönüştü.

Osmanlı dönemi

1908'de İkinci Meşrutiyet'in ilanı şerefine basılan bir kartpostalda Osmanlı arması, Enver Bey ve Resneli Niyazi Bey

Osmanlı İmparatorluğu veya Osmanlı Devleti’nin[85] kurucusu ve Osmanlı Hanedanı’nın atası olan Osman Gazi, Oğuzların Bozok kolunun Kayı boyundandır.[86] Devlet, Bilecik’e yakın Söğüt’te kurulmuştur. Osmanlı Devleti'nin bağımsız bir devlet olarak tarih sahnesine çıkması 1299 yılında olmuştur. Buna karşın Prof. Dr. Halil İnalcık, Osmanlı Devleti'nin 1299'da Söğüt'te değil 1302'de Yalova'da Bizans'a karşı yaptığı Bafeus Savaşı sonrasında devlet niteliğini kazandığını iddia etmiştir.[87] Osmanlı İmparatorluğu'nun Yalova'da kurulduğu iddiasına Yalova Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Niyazi Eruslu da destek vermiştir.[88] Bu devlet, İstanbul ile sınırlı bir şehir devletine dönüşmüş olan Doğu Roma İmparatorluğu'nu yıkmış, bazı tarihçilere göre bu Yeni Çağ'ı başlatan olay olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu gücünün doruğunda olduğu 16. ve 17. yüzyıllarda üç kıtaya yayılmış ve Balkanlar, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'nın büyük bölümünü egemenliği altında tutmuştur. Ülkenin sınırları batıda Cebelitarık Boğazı (ve 1553'te Fas kıyılarına, doğuda Hazar Denizi ve Basra Körfezi'ne, kuzeyde Avusturya, Macaristan ve Ukrayna'nın bir bölümüne ve güneyde Sudan, Eritre, Somali ve Yemen'e uzanmaktaydı.[89] Osmanlı İmparatorluğu 29 eyaletten ve vergiye bağlanmış Boğdan, Erdel ve Eflak prensliklerinden oluşmaktaydı. Devlet zaman zaman denizaşırı topraklarda da söz sahibi olmuştur. Atlantik Okyanusu'ndaki kısa süreli toprak kazanımları Lanzarote[90] (1585), Madeira (1617), Vestmannaeyjar[91] (1627) ve Lundy[92] (1655) bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Devlet altı yüzyıl boyunca Doğu dünyası ile Batı dünyası arasında bir köprü işlevi görmüştür. Hâkimiyeti altında bulunan topraklarda yaşayan halklar zaman zaman, toplu ya da yerel ayaklanmalar ile Osmanlı iktidarına karşı çıkmışlardır. Genel olarak din, dil ve ırk ayrımından uzak durduğu için yüzyıllarca birçok devleti ve milleti hâkimiyeti altında tutmayı başarmıştır.[93] Osmanlı İmparatorluğu, eski Türk örf ve âdetlerinin ve İslam kültürünün yükümlülüklerinin doğrultusunda bir yönetim şekli belirlemiştir.[94]

Osmanlı Devleti'nin kurulmasıyla Orta Asya'dan gelen göçler kesilmemiştir. Akkoyunlu, Karakoyunlu Türkmenleri devletlerinin yıkılmasıyla Türkmen boyları Anadolu'ya yayılmışlardır. Orta Asya ve diğer bölgelerden göç Azeri Safevi Devleti’nin kurulmasına kadar sürmüştür. 1517 Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferinden sonra binlerce çadırlık Suriye, Irak, Dulkadirli Türkmenlerinin bir kısmı Batı Anadolu'ya gönderilmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu tasfiye dönemi (1908–1922)Osmanlı İmparatorluğu modernleşme ve tedbir dönemi (1827-1908)Osmanlı İmparatorluğu duraklama ve reform dönemi (1683–1827)Osmanlı Devleti yükselme dönemiOsmanlı Devleti kuruluş dönemiOsmanlı Devleti beylik dönemiVI. MehmetV. MehmetII. AbdülhamitV. MuratAbdülazizAbdülmecitII. MahmutIV. MustafaIII. SelimIII. MustafaIII. OsmanI. MahmutIII. AhmetII. MustafaII. AhmetII. SüleymanIV. MehmedI. İbrahimIV. MuratI. MustafaII. OsmanI. MustafaIII. MuratII. SelimKanuniYavuz Sultan SelimII. BeyazidFatih Sultan MehmetII. MuratFatih Sultan MehmetII. MuratI. MehmetI. MuratOrhan GaziOsman Gaziİkinci MeşrutiyetTanzimatBirinci MeşrutiyetLâle DevriKöprülüler DevriOsmanlı padişahları listesi

Osmanlı döneminde Anadolu'da yaşayan Türkmen boylarının bir kısmı Balkanlara geçirilerek oralara iskân ettirilmiştir ve bunlar Balkanlardaki bugünkü Türk grupları oluşturmuşlardır.

1856 ve 1877 Rus-Osmanlı savaşı sonucuyla Anadolu'daki Türk ve Müslüman sayısı gittikçe artmaya; Rum ve Ermeni sayısı azalmaya başladı. Osmanlı kayıtlarına göre, bu dönemde Balkanlardan Anadolu’ya geri göç eden Türk nüfusu 3 milyon kadardır (Muhacir). Bu nüfusa Boşnak ve Arnavut kökenliler dâhil değildir.

1856-1877 Osmanlı-Rus savaşları ve I. Dünya Savaşı sonucuyla Kafkasya bölgesinden Türk kökenli halklardan Nogaylar, Azeriler, Terekemeler, Ahıska Türkleri, Balkar, Karaçay gibi Türk topluluklarının göçü yaşanmıştır.

1792, 1860-63, 1874-75, 1891-1902 yıllarında Karadeniz'in kuzeyinde Rusların baskısının artması sonucu 2 milyona yakın Türk dili konuşan Kırım Tatarı ve Kazan Tatarları Anadolu'ya yerleşmiştir.

1914 resmî istatistiğine göre (Kars, Ardahan ve Artvin hariç; Arap ve Kürtler dâhil) çoğunluğu Türk olan 13.4 milyon Müslüman vardır.[95]

"Türklerin Gelenek ve Görenekleri" başlıklı kompozisyon, British Museum, 1553

Göç

Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkan topraklarına dair etnik harita (1861)
Bulgaristan'da yaşayan Türkler, 2011.

Türklerin Bulgaristan'dan göçü (18781994)

Yıl Sayı Not
1878-1912 350,000 93 Harbi, Balkan Savaşları
1923-33 101,507 1933 Razgrad Olayları
Eylül 1934 97,181 1934 Balkan Antantı
Eylül 1940 21,353 1940 Craiova Anlaşması
1950 154,198 Kore Savaşı
1952-68 24
1969-78 114,356
1979-88 10
1989 321,800 150,000'i 1990'larda Bulgaristan'a döndü.
1991-92 50,000
1993-94 70,000

Türklerin Yunanistan'dan göçü

Yunanistan bölgesinden Türk göçleri birkaç şekilde gelişmiş, bu göçler sonucunda bölgede bir zamanlar hatırı sayılır nüfus oranına sahip Türkler, günümüzde sadece Batı Trakya’da kalmıştır.

Batı Trakya’nın 1923 yılındaki nüfusu 191.699’dur. Batı Trakya nüfusunun 129.120’si Türk (%67), 33.910’u Yunan (%18), 28.669’u Bulgar, geri kalan nüfusunu ise Ermeni ve Yahudi topluluğu oluşturmaktaydı.[96]

1923 Yılında Batı Trakya Nüfusu[97]
Şehirler Türk Yunan Bulgar Yahudi Ermeni
Gümülcine59.9678.8349.9971.007360
Dedeağaç11.7444.80010.227253449
Sofulu14.73611.5425.490--
İskeçe42.6718.728522220114
Toplam129.12033.91026.2661.480923

Osmanlı Devleti’nin yıkılma süreciyle birlikte yaşanan büyük savaşlarla gelen Türk ve Müslüman göçler Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte devam etmiş Türk-Yunan nüfus mübadelesi, Bulgaristan’dan Türklerin sürgün hareketleri, Kıbrıs’ta yaşanan olaylar ve sonucunda yaşanan savaş sonucuyla Kıbrıs'ta oluşan Türk göçü ve Balkanlar, Kafkasya, Orta Asya ve Orta Doğu bölgelerinden savaşlar ve ekonomik sebeplerle Türk toplumlarının önemli göç hareketleri olmuştur.

Türkiye Cumhuriyeti dönemi

Türkiye, resmî adıyla Türkiye Cumhuriyeti, başkenti Ankara olan ve Eski Dünya karaları denilen Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarının birbirine en çok yaklaştığı noktada bulunan ülkedir. Ülke topraklarının bir bölümü Anadolu Yarımadası'nda, bir bölümü ise Balkan Yarımadası'nın uzantısı olan Trakya'da bulunur.

Türkiye, Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı sonunda yenilmesinden sonra, Osmanlı İmparatorluğu'nun yerine kurulan ardıl devletler içinde tek bağımsız devlet olarak[98][99] devletin Türk nüfus çoğunluğuna sahip toprakları üzerinde Mustafa Kemal Atatürk önderliğindeki halkın büyük mücadelesi ile kurulmuştur. Arnold Joseph Toynbee gibi bazı tarihçiler ise Türkiye'nin (başlıca ardıl olmak bir yana) tek ardıl devlet sayılması gerektiğini savunurlar.[100] 29 Ekim 1923 tarihinde cumhuriyeti ilan eden Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türkiye Cumhuriyeti devletinin kurucu iradesinin sahibidir.

Türklerin yapısı

Atatürk; Sofya Ataşemiliteri iken, verilen kostümlü baloya yeniçeri kıyafeti ile gitmiş ve etrafında derin bir hayranlık uyandırmıştır.

1939 tarihinde yayımlanan Yurt Bilgisi ders kitabından; "Türk ırkı Brakisefal’dir. Dünya üzerinde büyük bir tarih ve medeniyet yaratmış ve yaşatmış olan Türk ırkı benliğini en ziyade korumuş bir millettir. Türkler, tarihten önceki ve sonraki zamanlarda, yayıldıkları, göçtükleri geniş ülkelerde rast geldikleri ve yurtlarına komşu oldukları ırklarla karışmak mecburiyetinde kalmışlardır. Fakat bu karışmalar Türk ırkının kendine mahsus benliğini, vasfını kaybettirmemiştir. Ancak uzun zamanlar çokluk olan ırkların arasına karıştıkları vakit -bazı yerlerde- o ırkların içinde adlarını sanlarını ve dillerini unutmuşlardır. Türk Milleti bu suretle karıştığı ırkları yükseltmiş ve ilerletmiştir. Büyük Türk ırkı, kendine mahsus ad ve sanile ve ortaklaşa (müşterek) dili, kültürü, tarihi, anı (hatıra) larıyla, bugünkü millet tarifine uygun büyük bir varlıktır."

Eski Türkler içerisinde en kalabalık boy olan Oğuzların, büyük ölçüde bugünkü Azerbaycan ve Anadolu Türklerine benzediğine inanılmaktadır. Genellikle beyaz-buğday tenli, brakisefal (yuvarlak başlı), elmacık kemikleri gelişkin ama Mongoloid (Sarı) ırktaki gibi de çıkık değil. Göz kapaklarında ise çekikliğe rastlanmaz ve Mongoloid tipte bir çekiklik yoktur.

"Uzun boylu, uzun beyaz simalı, düz veya kemerli ince burunlu, muntazam dudaklı ve göz kapakları çekik değil, badem gözlü bir ırk”.[101]

Ziya Gökalp,Türkçülüğün Esasları adlı eserinde şu bilgileri vermiştir: Bu milletin yakın zamana kadar kendisine mahsus bir adı yoktu. Tanzimatçılar ona: 'Sen yalnız Osmanlısın. Sakın başka milletlere bakarak sen de millî bir ad isteme! Millî bir ad istediğin dakikada Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılmasına sebep olursun' demişlerdi. Zavallı Türk, vatanımı kaybederim korkusu ile, 'Vallahi Türk değilim. Osmanlılıktan başka hiçbir içtimai zümreye mensup değilim' demeye mecbur edilmişti. (s. 34)

Amerikalı Türkolog, Carter V. Findley, Dünya Tarihinde Türkler adlı eserinde, bugünkü Anadolu Türklerini; Orta Asya steplerinde başlayan ve Ankara'da son bulan bir otobüs yolculuğuna benzetir. Otobüs, Ankara'ya gelene kadar pek çok ara durakta durmuş ve bu ara duraklarda yolcuların kimileri inmiş ya da bazı yeni yolcular binmiş. Bu duraklarda Türkler pek çok kültürel etkileşime girmişler, yeni dinler tanımışlar fakat en önemli mirasları olan Türkçeyi korumayı başarabilmişlerdir. Türkçe, Anadolu Türklerinin ve Milleti'nin anlamlandırılmasında temel etkenlerin başında gelmektedir. İkincisi otobüs pek çok durakta durmuş olsa da Orta Asya'da kurulan medeniyetin getirdiği sağlam kültürel birikim ve miras, kimliklerini korumak için dayanak olmuştur.

Nüfus yapısı

Türklerin yaşadığı bölgeler

“Türk” tabiri bugün temelde iki düzeyi belirtir. İlk kısımda veya dar anlamıyla eski Osmanlı İmparatorluğu topraklarında ve yeni göçlerle çeşitli kıtalarda yaşayan Türkler (Türkiye Türkleri, Osmanlı Türkleri) belirtilir. İkinci kısımda veya geniş anlamıyla ise dünyadaki bütün Türk gruplarını belirtir. Bu ikinci kısım asli olarak Doğu Avrupa, Balkanlar, Türkiye, Orta Doğu, Kafkaslar, İran, Orta Asya, Sibirya, Doğu Türkistan, Moğolistan bölgesinde yaşar.

Burada, “Türkler” tabiri dar anlamıyla ele alınmıştır.

Asli unsur

Osmanlı İmparatorluğu’nun eski topraklarında yaşayan ve Oğuz Türkleri merkezinde ortaklaşan Türk grubu bugün Balkanlar, Ege Adaları, Türkiye, Kıbrıs Adası ve Orta Doğu'da yerleşik bir halk ve asli unsur olarak yaşarlar.

Yeni göçler

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra, 20. yüzyılda çeşitli sebeplerle başta Avrupa (Batı Avrupa) olmak üzere, Amerika, Avustralya ve Asya kıtalarındaki çeşitli ülkelere göç eden Türkler vardır.

Avrupa'ya Türkiye’den göç ederek yerleşmiş olan Türk göçmen toplulukları genellikle Batı Avrupa kısmında, özellikle Almanya, Fransa, Birleşik Krallık, Hollanda, Avusturya, Belçika ve Lihtenştayn'da bulunanlar. Bölgeye ilk göçlerinden günümüze birkaç kuşak geçmiştir. Amerika ve Avustralya'daki Türk göçmenler de yine 20. yüzyıldan itibaren bu kıtalara göç etmişlerdir.

20. yüzyılda başlayan göçlerle birçok kıtaya göç eden Türkler, Türkiye merkezli bir Türk grubudurlar ve Türkçenin Anadolu kolunun içinde yer alan çeşitli ağızlar konuşurlar.

Türkiye'de etnik yapı

2007 yılında Milliyet gazetesinin Konda Araştırma Şirketine yaptırdığı ve şirketin denekler ile tüm Türkiye çapında 47958 kişiyle evlerinde yüz yüze yaptığı bir anket neticesinde Türkiye'nin etnik yapısı deneklerin kendilerini tanımlamalarına göre şu şekilde ortaya çıkmıştır:[102]

Viyana Kuşatması esnasında bir sipahi
Araştırmada kullanılan kimlik grupları Toplamda % Deneklerin Söyledikleri Kimlik kategorileri Toplamda %
Türk 81,33 Türk 81,33
Yerel kimlik 1,54 Manav 0,59
Laz 0,28
Türkmen 0,24
Yurt içi bölge adı 0,22
Yörük 0,18
Anadolu Türk boyları 0,03
Asya Türkleri 0,08 Tatar 0,04
Azeri 0,03
Orta Asya Türk boyları 0,01
Kafkas kökenliler 0,27 Çerkes 0,19
Gürcü 0,08
Çeçen 0,004
Balkan kökenliler 0,22 Balkan ülkelerinden 0,12
Bosnalı 0,06
Bulgaristan Türkü 0,04
Göçmenler 0,4 Muhacir 0,22
Balkan göçmeni 0,16
Yurt dışı bölge adı 0,02
Müslüman Türk 1,02 Müslüman 0,58
Müslüman Türk 0,44
Alevi 0,35 Alevi 0,35
Genel tanımlayanlar 0,36 Türkiyeli 0,23
Dünyalı 0,12
Osmanlı 0,01
Kürt-Zaza 9,02 Kürt 8,61
Zaza 0,41
Arap 0,75 Arap 0,75
Müslüman olmayanlar 0,1 Ermeni 0,08
Rum ve Hıristiyan 0,01
Yahudi 0,004
Süryani 0,004
Roman 0,03 Roman 0,03
Diğer ülkelerden 0,05 Avrupalı 0,02
Diğer Asya ülkelerinden 0,01
Rus 0,01
İranlı 0,004
Amerika-Afrika 0,004
TC vatandaşı 4,45 TC Vatandaşı 4,45
Toplam 100 100

Türklerin diğer uygarlıklara etkileri

Çin

Çin’in siyasi tarihi M.Ö. 3 binlerde başlar ve 800 yıllık ilk dönemi 2200’de sona erer. Bu döneme Beş İmparatorluk dönemi denir. Bu dönem Çin ulusal tarihinin de başlangıcı ve simgesidir. Bu dönem başlatıcısı Fuhi ile onun kadar önemli olan kardeşi Niyü-kua’dır. İlk Çin devletini kuran bu iki kardeş, Türklerin varlıklarını günümüzde de sürdürdüğü Kansu ilinden gelmişlerdir.[103]

Bu süreci takiben M.Ö. 2200’lerde Üç İmparatorlar Dönemi başlar. Bu dönemin önemli bir özelliği İmparatorların Millet Uluları denilen bir kurul tarafından seçilmesidir. Bu sayede siyasi katılımın sağlandığı iyi bir yönetim kurulabilmiştir. Bu dönemi başlatan Hiya, Yin ve T’sin sülaleleri Çin kaynaklarına göre Türkistan’dan gelen Türklerdi.[104][105]

1923 yılında bugünkü Çin’in kuzeyinde yer alan Scarausoyol’da yapılan kazılarda çok önemli bulgular ortaya çıkarıldı. Genç yontma taş dönemine ait bulgular Scarasuyol’da kullanılan taş aletlere dayalı ilkel üretim ile Orta-Asya Gobi mikrolitik kültür arasında ortak özelliklere dayanan bir geçiş döneminin yaşandığını ortaya çıkarmıştır. Aynı tür bulgular 1958 Şansi ve 1960 Hunan kazılarında da bulunmuştur. Orta Yontma Taş döneminde alete dayalı üretimi bilmeyen Çinlilerin, bu endüstriyi tarla açıcı ormancılar kültüründen yani Orta-Asya’dan aldıkları ve sivri uçlu taş geleneğine bağlı kalarak bu aletleri kullandıkları görülmüştür.[106]

Avrupa'da yaşayan Türkler

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti etnik gruplar haritası (2002 yılı)
Kosova etnik gruplar haritası
ÜlkeToplam Türk NüfusuAyrıntılı BilgiNüfus Türü
Arnavutluk
Andorra
Avusturya300,000-350,000[107]Avusturya Türkleri
a[] Azerbaycan110,000[108]Azerbaycan Türkleri
Belarus154
Belçika200,000[14][109]Belçika Türkleri
Bosna-Hersek50,000Bosna Hersek Türkleri
Bulgaristan746,664[110][111]Bulgaristan TürkleriAsli Nüfus
Hırvatistan300[112]Hırvatistan Türkleri
Kıbrıs
Kuzey Kıbrıs
2,000[113]
260,000[114]
Kıbrıs TürkleriAsli Nüfus
Çek Cumhuriyeti1,700[115]
Danimarka70,000[116] Danimarka Türkleri
Estonya24[117]
Finlandiya7,000Finlandiya TürkleriAsli Nüfus
Fransa500,000[118][119]Fransa Türkleri
c[] Gürcistan2,500Ahıska TürkleriAsli Nüfus
Almanya3,500,000[120][121][122][123]Almanya Türkleri
Yunanistan
Batı Trakya
Atina
Rodos ve İstanköy
Selanik
Toplam nüfus bilinmiyor.
150,000[124][125]
10,000[126] to 15,000[127]
5,000[128][129]
5,000[127]
Girit Türkleri
Batı Trakya Türkleri
Atina Türkleri
Oniki Ada Türkleri
Selanik Türkleri
Asli Nüfus
Macaristan1,700[130]Macaristan Türkleri
İzlanda68[131]
İrlanda3,000[132]İrlanda Türkleri
İtalya17,651[133]İtalya Türkleri
d[] Kazakistan150,000[108]Kazakistan Türkleri
Kosova50.000-80.000[134][135][136] Kosova TürkleriAsli Nüfus
Letonya38Letonya Türkleri
Lihtenştayn1,000Lihtenştayn Türkleri
Litvanya35[137]
Lüksemburg450[138]Lüksemburg Türkleri
Kuzey Makedonya77,959[139][140] -
200,000[141][142]
Kuzey Makedonya TürkleriAsli Nüfus
Malta53[143]
Moldova1,000Moldova Türkleri
Monako
KaradağKaradağ Türkleri
Hollanda400,000-500,000[144]Hollanda Türkleri
Norveç16,000[145]Norveç Türkleri
Polonya2,500[146]Polonya TürkleriAsli Nüfus
Portekiz250[147]
Romanya55,000[148]Romanya TürkleriAsli Nüfus
f[] Rusya100,000Rusya TürkleriAsli Nüfus
San Marino
Sırbistan20,000Sırbistan TürkleriAsli Nüfus
Slovakya150[149]
Slovenya259[150]
İspanya4,000[151]İspanya Türkleri
İsveç70,000[152]İsveç Türkleri
İsviçre100,000[153]İsviçre Türkleri
Ukrayna10,000[154]Ukrayna Türkleri
Birleşik Krallık200,000 - 500,000[155]Büyük Britanya Türkleri
Total6,965,936 - 8,853,936

Din

İstanbul, Büyükçekmece'de bulunan bir Yunus Emre heykelciği

Türkiye kuruluşlu Optimar Araştırma Merkezi tarafından yapılan bir araştırmaya göre Türkiye'nin nüfusunun %89'unu müslümanlar oluşturmaktadır.[156] Yine, Türkiye'deki Müslüman nüfusunun %75'i Hanefi, %10'u Alevi ve %5'i Şafi mezheplerine bağlı olduğu tahmin edilmektedir.[157] Dünyadaki Türkiye Türklerinin çoğunluğu Müslüman’dırlar.

Türkiye Türklerinin hâricinde Türk boyları içinde bugün İslam dışında, Ortodoksluk, Şamanizm, Budizm, Musevilik gibi inançlar da görülür.

Dinsel tarih

Türklerin dinî hayatını kısaca İslam öncesi ve sonrası olmak üzere iki ana kısma ayırabiliriz. İslam'ı kabul etmeden önce Tengricilik dinine tabi olan bu Asya topluluğu, önce yönetici kesiminin, daha sonra da halk tabakasının Müslümanlığı kabul etmesiyle İslam'ı inanç dünyalarının merkezine yerleştirmişlerdir. Örneğin: Muhammed'in, Türkler hakkında "أتركوا الترك ما تركوكم" (Uturkû al-Turka ma tarakûkum) yani "Türkler size dokunmadıkça siz de onlara dokunmayın," dediği rivayet edilir.[158][159] Böylece Türklerin İslam'ın koruyucusu olan bir millet haline geleceği yönündeki inanç bu hadise dayanarak öne sürülür. Bu hadis bazı kaynaklarda "Habeşliler sizinle uğraşmadıkça siz de onlara uğraşmayınız. Ve Türkler size dokunmadıkça siz de Türklere dokunmayınız!" (دَعُوا الْحَبَشَةَ مَا وَدَعُوكُمْ ، وَاتْرُكُوا التُّرْكَ مَا تَرَكُوكُمْ) şeklinde yer alır.[160][161][162]

Ancak buna karşın değişik kaynaklarda gerçek (sahih) olmadığı veya gerçekliği (sahihliği) kanıtlanamadığı halde Muhammed'in söylediği iddia edilen, hadis olduğu öne sürülen pek çok söz bulunur. Örneğin Kaşgarlı Mahmud "Divânu Lügati't-Türk"te Türkleri öven pek çok hadise yer vermiştir. Ancak bunların neredeyse hiçbirisi hadis kaynaklarında yer almaz. Bunlardan bir tanesi şöyledir: "Türk dilini öğreniniz, çünkü onlar için uzun sürecek egemenlik vardır."[163] Bu cümleden önce şöyle bir açıklama bulunur: "And içerek söylüyorum, ben Buhara'nın, sözüne güvenilir imamlarından birinden ve başkaca Nişabur'lu bir imamdan işittim."[164][165] Ancak bu hadis güvenilir (hatta yeterince güvenilir bile olmayanlar dahil) hiçbir hadis kaynağında yer almaz, dolayısıyla sahih kabul edilemez.[166]

Dil

Türkçe, varlığı tam olarak ispatlanamamış ortak Altay dil ailesine bağlı Türk dillerinin Oğuz öbeğine üye bir dildir.[167] 19. yüzyıl sonlarına doğru yoğunluk kazanan araştırmalarla Altay dilleri olarak adlandırılan Türk, Moğol, Mançu-Tunguz, Japon ve Kore dilleri ile Fin-Ugor dilleri olarak anılan Fin, Macar ve Samoyed dillerinin Ural-Altay adında bir dil ailesi oluşturduğu düşüncesi, dünyada genel kabul görmüş bir kuramdı. Ancak, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yürütülen dil bilimi araştırmalarıyla Ural ve Altay dillerinin bir dil ailesi oluşturamayacağı düşüncesi yaygınlaşmaya başladı. Fin, Macar ve Samoyed dilleri ile Türk, Moğol, Mançu-Tunguz, Japon ve Kore dilleri arasında benzerlikler bulunuyordu ama bu benzerlikler bir dil ailesi oluşturmaya yetecek ölçüde bir kaynak dilden miras kalan ortak dil ögesi içermiyordu.[168]

Lügati't-Türk adlı eser, Kaşgarlı Mahmud tarafından Bağdat'ta 1072-1074 yılları arasında yazılan Türkçe-Arapça bir sözlüktür. Türkçenin bilinen en eski sözlüğü olup, o dönemde yaşamış Türk boylarının dil özellikleri, Türk dilinin yaygınlığı hakkında güzel bilgiler veren kapsamlı ve önemli bir eserdir.

Türkçe dünya genelinde çok yaygın kullanılan önemli bir dildir. Avrupa Birliği kurumları tarafından yapılan araştırmaya göre dünyada 77 milyonun ana dili, ikinci dil olarak konuşanlarla birlikte 83 milyonun insanın konuştuğu bir dildir.

Türkçede Arapça, Farsça, Fransızca vs. dillerden geçmiş kelimeler bulunurken, Türkçeden; Arapçaya, Farsçaya, Boşnakçaya, Yunancaya, Sırpçaya, Ermeniceye, İbraniceye, Bulgarcaya, İngilizce, Fransızca gibi dillere de geçen birçok kelime olmuştur.[169]

Osmanlı döneminden beri geleneksel bir hâl alan Türkçe yazı dili, İstanbul ağzından temel almıştır. Bu ağzın özellikleri, yazı dili olarak klasikleşmiştir.

Türkçenin Anadolu'da kullanılmasında öncülük eden beylerden Karamanoğlu Mehmet Bey'in fermanı önemlidir. Beyliğinde fermanı şöyledir:

« Bugünden sonra divanda, dergahta, mecliste ve meydanda Türkçeden başka dil kullanılmayacaktır[170]. »

Türkçe, Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nin resmî; Romanya, Makedonya, Kosova ve Irak'ın ise tanınmış resmî bölgesel dilidir.

Lehçe ve ağızlar

Bugün Türk dilinin birçok lehçesi vardır. Türkçe temelde iki ağız bölgesine ayrılır: Anadolu ağızları ve Rumeli ağızları. Anadolu ağızları, Anadolu toprakları ve civarındaki Türkçe ağızlarını kapsar, Rumeli ağızları Balkanlar’daki Türkçe ağızlarını kapsar.

Alfabe

Türklerin icadı olan Orhun (Göktürk) alfabesi

Tarihte Türkler, Orhun, Uygur, Arap, Mani, Brahmi, Süryani, Grek, İbrani, Kiril, Latin alfabelerini kullandılar. Türkiye'de 1928'den beri Latin alfabesi kaynaklı Türk alfabesi kullanılmaktadır.

Türkiye'de Türk Dil Kurumu, Mustafa Kemal Atatürk tarafından 1932 yılında Türk Dili Tetkik Cemiyeti adıyla bağımsız bir kurum olarak kurulmuştur. Türk Dil Kurumu dilin yalınlaşması, Türkçe ile ilgili bilimsel araştırmaların yapılması, yabancı kökenli sözcüklerin değiştirilmesi ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Ancak 1983'te çıkarılan bir yasayla Türk Dil Kurumu, Atatürk'ün vasiyetine karşın kapatılarak aynı ad altında Başbakanlığa bağlı bir devlet dairesi kurulmuştur.[171]

Kültür

18. yüzyılda Anadolu'da diyar diyar gezen bir aşık.

Altay dil grubuna mensup bir dil konuşan Türklerin kültürünün temeli, Orta Asya menşelidir. Anadolu uygarlıkları ve İslam uygarlıklarından gelen kültürün de birleşmesiyle Anadolu’daki Türk kültürü gelişmiştir. Selçuklu ve Osmanlı dönemiyle beraber melez bir kültür ortaya çıkmıştır. 1923 yılından itibaren Türkler, Batı ile de yakınlaşmışlardır.

Türk dilinin ve edebiyatının tespit edilebilen en eski yazılı metinleri VII. Asrın sonlarına ve VIII. Asrın ilk yarısına ait olan dikili taşlardır. Bunlar arasında yer alan 732'de Kültigin, 735'te Bilge Kağan, 720'de Tonyukuk adına dikilen Orhun Yazıtları gerek muhtevaları, gerekse mükemmel dil ve üsluplarıyla Türk dili ve edebiyatının ve tarihinin şahaserleri arasında yer almaktadır. Bu dönemden günümüze ulaşan Türk destanları arasında Yaratılış, Saka, Oğuz Kağan, Göktürk, Uygur, Manas destanları sayılabilir. XIV. asırda yazıya geçirilen "Dede Korkut Kitabı" destan döneminin hatıralarını saklayan, gerek muhteva gerekse dil ve üslup mükemmeliyeti bakımından önem arz eder.

Müzik alanında Türk halk müziği, Türk sanat müziği, Türk pop müziği gibi türler vardır.

Edebiyat

Türk edebiyatı, Türk dilinde yazılmış sözlü ve yazılı metinlerdir. Türklerin İslam’ı kabullerine kadar birçok alfabede yazılan eserler söz konusudur. İslam’ın birçok Türk boyunda yayılması ve gelişmesiyle beraber Arap alfabesine bazı harflerin eklenmesiyle oluşturulan alfabe ile Orta Asya, Anadolu ve Balkanlar’da birçok değerli eser meydana getirilmiştir. Arap asıllı alfabenin kullanılması Osmanlı döneminin öncesinde başlamıştır. Bu yeni dönemle beraber Arapça ve Farsça bilmek de Türkler arasında yayılmaya başlamış, bunun sonucunda bazı tabirler Türk diline taşınmıştır. Ancak, Türk dili geniş coğrafyasında yüzyıllarca hep kendi yapısıyla kullanılagelmiştir.

Orta Asya ve civarında Çağatay Türkçesi, Anadolu ve Balkanlar’da Osmanlı Türkçesi merkezinde oldukça değerli eserler yazılmıştır.

Türk edebiyatının tarihi yaklaşık 1500 yıl öncesine dayanmaktadır. Bilinen en eski Türk yazıları 8. yüzyıldan kalma Orta Moğolistan'daki Orhun Irmağı vadisinde bulunan Orhun Yazıtları'dır.[172] Türklerin İslam'ı kabul ettikten sonraki edebiyat metinleri şiir, nesir, lügatler, fıkıh eserleri, peygamberler tarihi, şecere türü yapıtlardır. 15. yüzyılda Dede Korkut Kitabı ile devam eden destan türüne ek olarak, mektuplar, menakıplar, tarihler, tezkireler nesir türünün biçimleridir.

Türk halk edebiyatı, âşık ve tekke kollarıyla eski çağlardan beri süregelir. Halk edebiyatının bilmece, destan, masal, efsane, hikâye, atasözü, fıkra, menkıbe, deyim, oyun biçimleri vardır. Tekke edebiyatının nefes, ayin, ilahi, naat, mevlit, münacat kalıplarıyla gelen kolları günümüze ulaşmıştır. Halk edebiyatı yanında klasik edebiyat denilen Divan edebiyatı gelişmiştir. Batı'da roman türünün yaygınlaşmasıyla Türk edebiyatı da telif ve tercümelerle 1800'lerden başlayarak bu yöne eğilmiştir.[173]

Türkiye'de Cumhuriyet döneminin ilk devrinde Millî Edebiyat hâkimdir. Halk diliyle yazan ve Genç Kalemler dergisinde toplanan yazarlar eserlerinde Türklüğü, vatanı, kurtuluş mücadelesini anlatmışlar; kendilerinden önceki bireye dönük Edebiyat-ı Cedidecileri eleştirmişlerdir. Bu devrin en önemli yazarlarına örnek olarak Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Halide Edib Adıvar verilebilir. Millî Edebiyat'ın milliyetçi görünümü sonraki devirde Anadoluculuk ve halkçılık olarak edebiyata yansımıştır.[174] Bu dönemde Beş Hececiler ve Yedi Meşaleciler grupları kurulmuştur.[175] Daha sonra II. Dünya Savaşı ve savaşın siyasi etkileriyle toplumculuk ve köycülük akımları güçlenmiştir.[176] Âşık ve tekke edebiyatı, modernleşmenin etkisiyle gücünü kaybetmiştir. Divan edebiyatından ise Dil Devrimi, Türkçenin ön plana çıkarılması ve değişen edebiyat akımlarıyla, Osmanlı'ya ait bir tür olarak vazgeçilmiştir.

Modern Türk edebiyatı öykü, roman, eleştiri, deneme, şiir ve tiyatro eserleri gibi hemen her türde örnekler içermektedir. Genellikle modernist bir çizgide seyretmekte olsa da postmodernizmin etkileri de yoğun olarak görülmektedir.

Müzik

Türk müziği, Türklerin yüzlerce yıldan beri geliştirdikleri, bugünkü özellikleri Selçuklu ve Osmanlı döneminde belirginleşen müziktir. Musiki, Osmanlı döneminde halk ve üst kültür çevrelerinde birbiriyle ilişkili, fakat karakterleri farklı iki ana dal olarak gelişmiştir. Osmanlı'nın son dönemindeki modernleşme hareketleriyle Batı etkisi görülmeye başlanmış, bu etki Cumhuriyet döneminde daha da artmıştır.

Türklerin İslam'ı kabullerinden çok önce dinî törenleri yöneten şaman, kam ya da baksı, elinde belirli sesler çıkaran demir parçalarının bağlı bulunduğu bir değnekle topluluğu etkiliyordu. Bu törenlerde davulun da önemli bir yeri vardır.

Hun Türklerinde, Uygur Türklerinde, Selçuklularda ve Osmanlılarda müziğe büyük yer ve önem veriliyordu. Ozanları ve kopuzcuları olmayan hiçbir Selçuklu ordusu yoktur.

Eski Türk hakanlarının saraylarında ve ordugâhlarında musiki takımları 9 kök denilen eserleri her gün çalardı.

Geleneksel Türk müziği

Halk müziği ve Klasik Türk müziği arasında çok önemli bir bağ vardır. Nitekim türkülerin pek çoğunda klasik musiki makamları kullanılmıştır. Aynı şekilde, türkü, köçekçe, oyun havası, sirto, vb. halk musikisi formları klasik Türk musikisinde kullanılmıştır. İsmail Dede Efendi, Şakir Ağa, Şevki Bey gibi büyük klasik musiki bestekârlarının hemen hepsinin halk musikisi formlarını kullandıkları gözlemlenir.

  • Şehirlerde, saray çevresinde ve konaklarda
Kâr, beste, semai, şarkı
  • Köylerde
Türkü, bozlak, uzun hava, zeybek, oyun havası
  • Kışlalarda
Mehter müziği

Klasik Türk müziği

Osmanlı İmparatorluğu yalnız musiki sanatına değil musiki ilmine de büyük önem vermiştir. Türk müziğinin Arap, Acem, eski Yunan ve Bizans asıllı olduğunu ileri sürenler vardır. Ancak Klasik Türk müziği genel nitelikleri bakımından Türk asıllıdır. Osmanlı uygarlığı her alanda büyük bir sentez geliştirdiği gibi, Türk müziği potasında yerel pek çok renk bu müziğin parçası haline gelmiş ve bunun karşılığında da Osmanlı musikisi devletin kapsadığı topraklar ve ötesine büyük etkilerde bulunmuştur.

Türk halk müziği

Halk türkülerinin ölçülü olanına kırık hava, ölçüsüz olanına uzun hava denir. Uzun havalar Anadolu'nun değişik bölgelerinde “bozlak, türkmani, maya, hoyrat, divan, ağıt” gibi adlarla anılır. Bunlar genellikle Karacaoğlan, Emrah, Ruhsati, Sümmani ve daha birçok tanınmış halk ozanının deyişleri üzerine yakılmıştır.

Klasik Batı müziği

Türkiye'de Cumhuriyet döneminde girişilen devrim hareketleri sanat konularına da yöneldi. Daha çok klasik Batı müziğine önem verildi.

1924'te Ankara'da Musiki Muallim Mektebi kuruldu. Osmanlı sarayındaki müzik topluluğu başkente getirilerek Riyaseti Cumhur Filarmoni Orkestrası adıyla konserler vermesi sağlandı.

Popüler müzik

1970'lerden sonra geniş halk kitlelerine hitap eden müziktir. Şu kategorilere ayrılır:

Sanat

Sultanahmet Camii iç görünüşü, İstanbul

Mimaride dinî yapılar anıtsaldır. Yakın Çağ'a kadar temel üslup Koca Sinan'da belirginleşmiştir. Resimde ve heykelde dinin etkisiyle gelişme olmamıştır, ancak minyatür ve süsleme sanatlarında olmuştur. Türk sanatı çini, hat, ebru, seramik, tezhip ve halıcılıkta gelişmiştir. Müzik gerek sivil gerek askerî müzikte sanat müziğinden hafif müziğe çevrilir. Dinî müzik Türk müziğinin önemli unsurudur. Halk müziği, klasik ve arabesk niteliktedir. Türk sanat müziği çağdaş bir sesle, hafif müzik klasik ve pop müzikle gelişmektedir.

Türk edebiyatı şiir, hikâye, deneme, mizah, eleştiri dallarında eski ve yeni formatlarda dünya dillerine çevrilen eserler üretmektedir. Sözlü edebiyat geleneği, dini edebiyat formunda yaygındır ve en meşhuru kandillerde okunan mevliddir. Halk edebiyatında dünyaya Nasreddin Hoca tanıtılmış, halk danslarıyla ve seyirlik sanatlarla tarihi kültür yapıları yaşatılmıştır

Mimari

Erken dönem Anadolu Türk mimarisi Türk kavimlerinin Anadolu’ya göç etmeye başladığı dönem ile Osmanlı Beyliği’nin kurulduğu dönem arasındaki mimariyi inceler. Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi mimarileri de özel bir önem arz etmektedir.

Türklerin çok değişik coğrafi koşullar, değişik kültür çevreleri içinde, uzun zaman aralığında oluşturduğu mimari eserler söz konusu edildiğinde, Anadolu Türk mimarisine özel bir yer tutmaktadır

Beylikler mimarisi

Selçuklu mimarisi

Anadolu Selçuklu mimarisi

Osmanlı mimarisi

Geleneksel Türk mutfağı

Türk mutfağı

Türk mutfağı Türklerin millî mutfağıdır. Osmanlı kültürünün mirasçısı olan Türk mutfağı hem Balkan ve Ortadoğu mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Türk mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Karadeniz mutfağı, Güneydoğu mutfağı, Orta Anadolu mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler.

Yörelere göre Türk mutfağı

Osmanlı kültürünün mirasçısı olan Türk mutfağı kendi içerisinde yörelere göre birtakım farklılıklar barındıran çok zengin bir yemek yelpazesini içerir:

  • Marmara Bölgesi yemekleri
  • Akdeniz Bölgesi yemekleri
  • Ege Bölgesi yemekleri
  • Karadeniz Bölgesi yemekleri
  • İç Anadolu Bölgesi yemekleri
  • Doğu Anadolu Bölgesi yemekleri
  • Güneydoğu Anadolu Bölgesi yemekleri

Spor

Türk spor tarihi Yaşar Doğu, Tanju Çolak, Cemal Kamacı, Naim Süleymanoğlu, Hidayet Türkoğlu, Hamza Yerlikaya, Halil Mutlu, Nevin Yanıt, Nurcan Taylan, Sinan Şamil Sam, Süreyya Ayhan gibi millî sporcuların başarılarına rağmen toplumda (özellikle Türkiye’de) spor yapma yaygınlığı ve spora ayrılan bütçe kısıtlıdır. En kabul gören spor futboldur. Geleneksel yağlı güreşi, cirit ve at yarışları ata sporu olarak sürerken avcılık, binicilik, kılıç, okçuluk, boks, atletizm, halterde dünya ve olimpiyat dallarında uluslararası başarılar gösterilmektedir.

Türk diasporası

Bu hesaplamalara Türkiye'de ya da daha önceden Osmanlı bölgesi olan Irak, Suriye, Bulgaristan, Kıbrıs, Yunanistan, Makedonya ve Kosova'da yaşayan insanlar dahil edilmemiştir.

Ülke ya da bölge Türk vatandaşları
(2004)[187]
Türk vatandaşları
(2006)[188]
Toplam Türk nüfusu Ülke ya da bölge toplam
Nüfusu (2009)[189]
% Türk Daha fazla bilgi
Almanya 1,924,154 1,738,831 2,812,000[190] 4,000,000[191] 82,329,758 3.4%-4.8% Almanya Türkleri
Fransa 341,728 423,471 500,000[118] 64,057,792 0.78% Fransa Türkleri
Birleşik Krallık 90,000 52,893 500,000[155] 61,113,205 0.81% Birleşik Krallık Türkleri
Amerika Birleşik Devletleri 220,000 250,000 500,000[192] 307,212,123 0.16% ABD Türkleri
Hollanda 330,728 364,333 400,000[193] 16,715,999 2.3% Hollanda Türkleri
Avusturya 130,703 113,635 300,000[194] 8,210,281 3%-3.65% Avusturya Türkleri
Belçika 45,866 39,664 200,000[14][109] 10,414,336 1.92% Belçika Türkleri
Suudi Arabistan 100,000 120,000 200,000[195] 28,686,633 0.69% Suudi Arabistan Türkleri
Avustralya 56,261 64,500 150,000[196] 21,262,641 0.70% Avustralya Türkleri
Kazakistan 6,000 9,593 150,000[197] 15,399,437 0.58%-0.71% Kazakistan Türkleri
Azerbaycan 16,000 16,000 110,000[197] 8,832,000 0.50%-1.21% Azerbaycan Türkleri
Rusya 18,000 22,808 100,000[198][199] 140,041,247 0.07% Rusya Türkleri
İsviçre 79,470 73,861 100,000[200] 7,604,467 1.31% İsviçre Türkleri
Libya 3,200 1,350 80,000[201] 6,173,579 1.26% Libya Türkleri
İsveç 31,894 63,580 70,000[202] 9,059,651 0.77% İsveç Türkleri
Danimarka 31,978 54,859 70,000[202] 5,500,510 1.1% Danimarka Türkleri
Brezilya - - 58,973[203] 198,739,269 0.03%
Kırgızistan 3,200 3,380 55,000[197] 5,431,747 1.01% Kırgızistan Türkleri
Kanada 40,000 41,000 50,000[204] 140,000[205] 33,487,208 0.15%-0.41% Kanada Türkleri
İsrail 22,000 30,000 30,000 7,233,701 0.30% İsrail Türkleri
Venezuela - - 28,000 26,814,843 0.10%
İtalya 5,284 14,124 16,255[206] 58,126,212 0.02% İtalya Türkleri
Norveç 10,915 15,356 16,000[207] 4,660,539 0.33% Norveç Türkleri
Japonya 2,424 6,309 10,000[208] 127,078,679 0.007% Japonya Türkleri
Özbekistan 700 - 10,000-15,000[197] 27,606,007 0.03%-0.05% Özbekistan Türkleri
Ukrayna 550 - 8,844[209] 10,000[197] 45,700,395 0.02% Ukrayna Türkleri
Finlandiya 1,981 7,000 7,000 5,322,588 0.10% Finlandiya Türkleri
Katar 1,348 - 7,000[210] 833,285 0.8% Katar Türkleri
Türkmenistan 5,000 7,000 7,000[211] 4,884,887 0.10% Türkmenistan Türkleri
Birleşik Arap Emirliği - 5,484 5,500 4,798,491 0.11% Birleşik Arap Emirliği Türkleri
Afganistan - 4,500 4,500 28,396,000 0.01% Afganistan Türkleri
Kuveyt 1,922 3,260 3,262[212] 2,691,158 0.11% Kuveyt Türkleri
Meksika - - 3,100[213] 111,211,789 0.002%
Dubai - 3,000 3,000 2,262,000 0.13%
Ürdün 1,600 2,500 2,500 6,342,948 0.025% Ürdün Türkleri
Polonya - 2,500 2,500[214] 38,482,919 0.002% Polonya Türkleri
İspanya 1,289 - 2,500[215] 40,525,002 0.006% İspanya Türkleri
İrlanda - - 2,000-3,000[132] 4,203,200 0.05%-0.07% İrlanda Türkleri
Çek Cumhuriyeti - - 1,700[216] 10,211,904 0.006%
Macaristan - - 1,700[217] 9,905,596 0.004% Macaristan Türkleri
Arjantin - - 1,364[218] 40,913,584 0.003%
Güney Afrika 1,100 - 1,100 49,052,489 0.002% Güney Afrika Türkleri
Şili - - 1,000[219] 16,601,707 0.005% Şili Türkleri
Lihtenştayn 809 - 894 34,761 2.57% Liechtenstein Türkleri
Fas - - 853 34,859,364 0.002%
Uruguay - - 695[220]
Yeni Zelanda - - 600[221] 4,213,418 0.01% Yeni Zelanda Türkleri
Moldova 1,000 - 464[222] 4,320,748 0.01% Moldova Türkleri
Lüksemburg 287 - 450[223] 480,222 0.06% Lüksembourg Türkleri
Tacikistan 400 - 400 7,349,145 0.005%
Hırvatistan - - 300[224] 4,489,409 0.006% Hırvatistan Türkleri
Hong Kong - - 260[225] 7,055,071 0%
Slovenya - - 259[226] 2,023,358 0.01%
Portekiz - - 250[227] 10,707,924 0%
Endonezya - - 250[228] 240,271,522 0%
Kongo Cumhuriyeti - - 228 4,012,809 0.005%
Beyaz Rusya 154 - 154 9,648,533 0%
Slovakya - - 150[229] 5,463,046 0.002%
Moğolistan - - 134 3,041,142 0.003%
Hindistan - - 126[230] 1,166,079,217 Hindistan Türkleri
Tayvan - - 100-499 22,974,347 0.002%
İzlanda - - 68[231] 306,694 0.02%
Malta 53[143] 405,165
Porto Riko - - 44[232] 3,994,259 0.001%
Litvanya - - 35[233] 3,555,179 0%
Cezayir - - 31 34,178,188 0%
Estonya - - 24[234] 1,299,371 0%
Letonya - - 9 2,231,503
Grönland - - 8[235] 57,600 0.013%
Güney Kore - - 8 (1991) 48,508,972 0.001%
Bahamalar - - 4 309,156 0.001%
Bolivya - - 2 9,775,246 0.003%
Diğer bilinmiyor 35,375 bilinmiyor bilinmiyor bilinmiyor
Toplam 3,518,726 3,693,121
Alt bağlı
Üst bağlı

Türklerin genetiği

Türk Y-DNA haplogruplarına bakılırsa, Türklerin %49,2'si E3b, G, J, I gibi Avrupalı ve Yakın Doğulu haplogrupları taşırken, %36'sı L, N, K, C, Q, O, R1a, R1b gibi Orta Asya kökenli haplogruplara sahip. Ayrıca Türklerin %1,5'u R2 ve H gibi Hint yarımadası kökenli haplogrupları taşımakta iken, %1'i de A, E3*, E3a gibi Afrika kökenli haplogruplara sahiptir.

J1=9% - Arap Yarımadası insanları arasında

J2=24% - Güneydoğu Avrupa ve Güneybatı Asya halkları arasında

R1a=6.9% - Doğu Avrupalılar ve Orta Asyalılar arasında

I=5.3% - Orta Avrupalılar ve Balkan halkları arasında

R1b=14.7% -Orta Asya ve Batı Avrupalılar arasında

G=10.9% - Kafkas halkları arasında

E1b1b=11.3% - Balkan nüfusu arasında

N=3.8% - Sibirya ve Altay nüfusu arasında

T=2.5% - Akdeniz ve Güney Asya nüfus

K=4.5% - Asya nüfus arasında

L=4.2% - Hindistan ve Horasan nüfuslarında

Q=1.9% - Kuzey Altay nüfusunda

iGENEA'ya göre Türk Y-DNA'sı: G %28 (İskit geni, Türk ve Kafkas halklarında görülür), R1b %21 (Batı Avrupalı Keltler ile bazı Orta Asyalılarda görülür), J %16 (Ortadoğu geni), F %11 (Uzakdoğu ve Orta Asya'da yaygındır), K %11 (Kuzey Afrika geni), R1a %9 (Kurgan geni,Türkler ve Slavlarda yaygındır), I2a %4 (Nordik, Arnavut ve Cermenlerde görülür).

İsveçli Linnaeus (1735), “İri yapılı, beyaz tenli, güzel Osmanlı”yı, beyaz Kafkas ırkından -yani Avrupalı- saymıştı. Fizyonomist Lavrater (1854)’e göre Türkler, Küçük Asya kanı ile Tatar (Mongoloid, sarı) ırkın maddi özelliklerinin melezi idi. Blumenberg (1865), antropolojik sınıflamasına göre, Türkler beyaz ırktandı. Garn (1964), Orta Asya steplerinin yerleşik ya da göçebe hayvancılarının fizik özelliklerini, doğal seçilim sonucu ortaya çıkan değişmelerle açıklamaya çalışır. Hazar Denizi ile Pamir Yaylası arasını yurt edinmiş insanlar, ne tam beyaz ne de sarı idi, öteki ırklarla karışmış, zamanla değişikliğe uğramışlardı.[236]

Wallois’e göre, Türk, Türk-Tatar veya Turan ırkının bazı fiziksel (görünür) beden özellikleri Moğol ırkına benzediği için, çoğu araştırmacılar, Turanlıları sarı ırktan saymışlardı. Oysa Turanlıları beyaz (Kafkas) ırkın Orta Asya’ya doğru uzanan dalı veya kolu saymak daha doğru olurdu. Turan (Orta Asya) düzlüklerinde göçebelik yapan Türklerin, Moğollarla karışmış bulunmaları olasıydı. Weiner (1971), Anadolu ırkının Küçük Asya'dan Pamir'e kadar uzanan vadilerde yaşadığını, Ermeni veya Kafkas ırkının alt grubu olan Dinarik ırkla benzerlikleri nedeniyle Avrupa kökenli sayıldıklarını söylemektedir.[236]

Afet İnan, yaptığı çalışmalarda; Anadolu (Türk) ırkının %75 oranında Brakisefal, düz ince burunlu, kahverengi saçlı, sonuç olarak "Dinarik" ile karışmış Alpli yani "Beyaz-Ari" olduğu sonucuna varmıştı.[237] Moğolların oranı % 5'ten azdı. Gerçi fenotipik (görünür) özellikler böyleydi; ama kan grupları gibi genotipik (laboratuvarda saptanan görünmez) bazı özellikler Türklerin, Sarı Asyalılarla, Beyaz Avrupalılar arasında bulunduğu görüşünü desteklemektedir.[237]

2019 ve 2020'deki son çalışmalar, Doğu Asyalıları (Mongoloidler) karakterize eden benzersiz genleri ve DNA soylarını ortaya çıkardı. Doğu Asya ile ilgili insanlar Avrupalılardan ve Afrikalılardan açıkça ayırt edilebilir.[238][239]

Kaynakça

  1. "55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk". Milliyet. 6 Haziran 2008. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2009.
  2. (2.) Helen Chapin Metz, ed. Turkey: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress, 1995. Turks 27 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  3. Turkish 70-75% (2008 tahmin) 20 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CIA World Fact Book. 72 milyon 561 bin 312 x %70
  4. CIA. "The World Factbook". 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2015.
  5. "KKTC 2011 NUFUS VE KONUT SAYIMI" (PDF). 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2014.
  6. "Bevölkerung mit Migrationshintergrund - Ergebnisse des Mikrozensus - Fachserie 1 Reihe 2.2 - 2017" (PDF). Statistisches Bundesamt (Almanca). s. 61. 17 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2019.
  7. Fransa Diyanet İşleri Türk İslam Birliği. "2011 YILI DİTİB KADIN KOLLARI GENEL TOPLANTISI PARİS DİTİB'DE YAPILDI". 7 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2012.
  8. Home Affairs Committee 2011, 38
  9. "UK immigration analysis needed on Turkish legal migration, say MPs". The Guardian. 1 Ağustos 2011. 2 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2011.
  10. Federation of Turkish Associations UK (19 Haziran 2008). "Short history of the Federation of Turkish Associations in UK". 10 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2011.
  11. "Turkey's ambassador to Austria prompts immigration spat". BBC News. 10 Kasım 2010. 19 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2010.
  12. CBN. "Turkey's Islamic Ambitions Grip Austria". 9 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2011.
  13. "Population par nationalité, sexe, groupe et classe d'âges au 1er janvier 2010 - - Home". 22 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.
  14. King Baudouin Foundation 2008, 5.
  15. De Morgen. "Koning Boudewijnstichting doorprikt clichés rond Belgische Turken". 29 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2010.
  16. U.S. Census Bureau. "TOTAL ANCESTRY REPORTED Universe: Total ancestry categories tallied for people with one or more ancestry categories reported 2013 American Community Survey 1-Year Estimates". 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2012.
  17. Encyclopedia of Cleveland History. "Immigration and Ethnicity: Turks". 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2010.
  18. The Washington Diplomat. "Census Takes Aim to Tally'Hard to Count' Populations". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2011.
  19. Farkas 2003, 40.
  20. Ständige ausländische Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeit, am Ende des Jahres 30 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Swiss Federal Statistical Office, accessed 6 October 2014
  21. "Australian Government Department of Immigration and Border Protection" (PDF). 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2015.
  22. "Old foes, new friends". The Sydney Morning Herald. 23 Nisan 2005. Erişim tarihi: 26 Aralık 2008.
  23. Presidency of the Republic of Turkey (2010). "Turkey-Australia: "From Çanakkale to a Great Friendship". 4 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2011.
  24. OECD (2009). "International Questionnaire: Migrant Education Policies in Response to Longstanding Diversity: TURKEY" (PDF). Organisation for Economic Co-operation and Development. s. 3. 1 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.
  25. Population of Sweden 31 December 2018 born in Turkey, which includes Turks, Assyrians, Kurds, and others. [http://www.statistikdatabasen.scb.se/pxweb/sv/ssd/START__BE__BE0101__BE0101E/FodelselandArK/table/tableViewLayout1/?rxid=daf5d50d-a31c-4045-8bfb-b4801e1c3cf9}}
  26. "Immigration and Ethnocultural Diversity Highlight Tables". statcan.gc.ca. 27 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.
  27. Statistikbanken. "Danmarks Statistik". 14 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2015.
  28. "I cittadini non comunitari regolarmente soggiornanti Ascolta". 5 Ağustos 2014. 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016.
  29. Council of Europe 2007, 131.
  30. Triana, María (2017), Managing Diversity in Organizations: A Global Perspective, Taylor & Francis, s. 168, ISBN 978-1-317-42368-3, Turkmen, Iraqi citizens of Turkish origin, are the third largest ethnic group in Iraq after Arabs and Kurds and they are said to number about 3 million of Iraq's 34.7 million citizens according to the Iraqi Ministry of Planning.
  31. Bassem, Wassim (2016). "Iraq's Turkmens call for independent province". Al-Monitor. 17 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020. Turkmens are a mix of Sunnis and Shiites and are the third-largest ethnicity in Iraq after Arabs and Kurds, numbering about 3 million out of the total population of about 34.7 million, according to 2013 data from the Iraqi Ministry of Planning.
  32. Maisel, Sebastian (2016), Yezidis in Syria: Identity Building among a Double Minority, Lexington Books, s. 15, ISBN 978-0739177754
  33. Pierre, Beckouche (2017), "The Country Reports: Syria", Europe's Mediterranean Neighbourhood, Edward Elgar Publishing, ss. 178-180, ISBN 978-1786431493, Before 2011, Syria's population was 74% Sunni Muslim, including...Turkmen (4%)...
  34. Akar 1993, 95.
  35. Karpat 2004, 12.
  36. Al-Akhbar. "Lebanese Turks Seek Political and Social Recognition". 20 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2012.
  37. "Tension adds to existing wounds in Lebanon". Today's Zaman. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2011.
  38. Ahmed, Yusra (2015), Syrian Turkmen refugees face double suffering in Lebanon, Zaman Al Wasl, 23 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 11 Ekim 2016
  39. Syrian Observer (2015). "Syria's Turkmen Refugees Face Cruel Reality in Lebanon". 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2016.
  40. National Statistical Institute of Bulgaria (2011). "2011 Population Census in the Republic of Bulgaria (Final data)" (PDF). National Statistical Institute of Bulgaria. 10 Kasım 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
  41. Sosyal 2011, 369.
  42. Bokova 2010, 170.
  43. "Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002" (PDF). Stat.gov.mk. 1 Ekim 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2017.
  44. Republic of Macedonia State Statistical Office 2005, 34.
  45. Knowlton 2005, 66.
  46. Abrahams 1996, 53.
  47. "GREEK HELSINKI MONITOR". Minelres.lv. 19 Mayıs 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2017.
  48. "Demographics of Greece". European Union National Languages. 23 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2010.
  49. "Destroying Ethnic Identity: The Turks of Greece" (PDF). Human Rights Watch. 18 Eylül 2003 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2018.
  50. "Turks Of Western Thrace". Human Rights Watch. 3 Eylül 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2018.
  51. (Rumence) "Comunicat de presă privind rezultatele definitive ale Recensământului Populaţiei şi Locuinţelor – 2011", at the 2011 Romanian census site; accessed 11 July 2013
  52. Phinnemore 2006, 157.
  53. Constantin, Goschin & Dragusin 2008, 59.
  54. Sevan Nişanyan, Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, İstanbul, 2009 ISBN : 9789752896369
  55. Abdulkadir İnan, Urartu yazıtında ve Romalı Plinius'un tarihinde «Türk Adı» var mı? Belleten, TTK, Cilt. XlI, S. 45, 1948, s. 277 - 278
  56. dile Ayda, Une Theorle Sur L'Orlglne Du Mot «Türk», «Türk» kelimesinin Menşei Hakkında Bir Nazariye, TTK, Belleten. Cilt. XL., No. 158, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Nisan 1976, s. 229 - 247
  57. Hamit Koşay, ldil - Ural bölgesindeki Türklerin Menşei Hakkında, V. Türk Tarih Kongresi: 12-17 Nisan 1956, TTK. Basımevi. Ankara 1960. s. 232-243
  58. Laszlo Rasonyi, Dünya'da Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Ayyıldız Matbaası, Ankara 1974
  59. Prof. Dr. Ercümend Kuran, Türk Adı ve Türklük Kavramı, Türk Kültürü Dergisi, Yıl, XV, S. 174, Nisan 1977. s. 18-20.
  60. Kultegin's Memorial Complex, TÜRIK BITIG 18 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  61. Bilge Kagan's Memorial Complex, TÜRIK BITIG 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  62. Muharrem Ergin-Orhun Abideleri,s-78,Boğaziçi yayınları 1978(7. baskı)
  63. Orhun Abideleri M.E.B. 1970
  64. http://kisi.deu.edu.tr/sadik.acar/dosyalar/TS.pdf
  65. Genel Türk Tarihi, 1 Cilt, (Hasan Celâl Güzel, Ali Birinci), Yeni Türkiye Yayınları, 2002
  66. S. Frederick Starr, Xinjiang: China's Muslim Borderland, M.E. Sharpe, 2004
  67. Sadi BAYRAM, Tarihte Türk Adı Ne Zaman Ortaya Çıktı, Millî Kültür Dergisi, S. 5, Mayıs 1977
  68. Jared Diamond Tüfek, Mikrop ve Çelik, TÜBİTAK Yayınları ISBN 975-403-271-81997
  69. Mirfatih Zekiyev, Türklerin ve Tatarların Kökeni, Selenge Yayınları, 2007, s. 143-178.
  70. KOCA, Salim, Türk Kültürünün Temelleri II, Başkent Matbaacılık, Ankara, 2003, s. 129-133.
  71. Balaban, Ayhan. İskit, Hun ve Göktürklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat. T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Çağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. 2006. URL:http://fef.kafkas.edu.tr/sosyb/tde/halk_bilimi/makaleler/kultur_med/kultur_med%20(20).pdf 11 Aralık 2011 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 11.12.2011. (Archived by WebCite® at http://www.webcitation.org/63rPeTJL1 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  72. ÇETİNDAĞ, Yusuf, Türk Kültüründe Hayvan ve Bitki Motifinin Seyri, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yay., 4. C, Ankara, 2002, s. 171.
  73. Osman Nedim Tuna, "Ekin Ara İdi Oksuz Kök Türk Anca Olurur Ermiş (KT; D; 2-3) İbaresi Üzerine", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1993, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1995 s. 77-81.
  74. Bozkurt, Fuat (2013). Türklerin Dili, Dini, Tarihi, Edebiyatı. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019.
  75. Ahmet Taşağıl, Göktürkler, C. 1, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Basımevi, 1995
  76. Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1977, s. 27.
  77. Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2003, s. 72-73, ISBN 975-437-236-5
  78. İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, Cilt 5, s. 28
  79. Halil İnalcık, “Türkler ve Balkanlar”, BAL-TAM Türklük Bilgisi 3, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi, Prizren 2005, s. 20-21.
  80. İslam Ansiklopedisi (Türkiye Diyanet Vakfı), Cilt 5, s. 28-29.
  81. Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2003, s. 179-180., ISBN 975-437-236-5
  82. Gyula Györffy, Sur la question de l’établissement des Pétchenégues en Europe, s. 283-292
  83. Cin, T.. Yunanistan'ın "Pontus Soykırım" İddiaları ve Türkiye. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 8, Sayı: 2, s. 27-89, 2006. URL: http://web.deu.edu.tr/hukuk/dergiler/DergiMiz8-2/pdf/tcin.pdf. Erişim tarihi: 8.12.2011. (Arşiv: WebCite® http://www.webcitation.org/63lQ0ljbi)
  84. Kılıç, İhsan (27 Ekim 2008). "Türkiye Selçuklu Devleti". ss. 34-37. 1306-9756-0-3. Erişim tarihi: 19 Mart 2009.
  85. Ekmeleddin İhsanoğlu (2004). Osmanlı askerlik literatürü tarihi. İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi. s. 741.
  86. "Osman Gazi". 6 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2009.
  87. "Prof. İnalcık: Osmanlı 1302'de kuruldu". 27 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011.
  88. Bilim.org - ""Osmanlı İmparatorluğu Söğüt'te değil Yalova'da kurulmuştur". 28 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 23 Mayıs 2009 tarihinde erişilmiştir.
  89. "Osmanlı İmparatorluğu'nun En Geniş Sınırlarını Gösteren Harita". 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011.
  90. "Directholidays - Lanzarote". 20 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011.
  91. "Discover South Iceland - Vestmannaeyjar". 24 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2009.
  92. "Tripatlas - Lundy". 26 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011.
  93. "Osmanlı'da Hoşgörü". 9 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011.
  94. "Osmanlı Yönetim Anlayışı". 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011.
  95. 1914 Resmî Nüfus İstatistiği Memalik-i Osmaniye'nin 1330 [1914] Senesi Nüfus İstatistiği, Dahiliye Nezareti Sicil İdare-i Umumiyesi, Hilal Matbaası, 1336 [1920].
  96. Whitman 1990, 1
  97. Öksüz 2004, 255.
  98. "M. Murat Baskıcı, Sevr ve Lozan Antlaşmalarının Başlıca İktisadi Hükümlerinin Karşılaştırılması, Mülkiye Dergisi, Cilt: XXVIII, Sayı: 242, s. 124". 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2009.
  99. Lozan Antlaşması tam metni 2 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Tarih Kurumu
  100. E. J. Brill (1974). "The Ottoman state and its place in world history". Brill Academic Publishers. ss. s. 18.
  101. Dr. Reşit Galip, “Türk Irk ve Medeniyet Tarihine Umumi Bir Bakış”, I. Türk Tarih Kongresi, Konferanslar ve Müzakere Zabıtları, Ankara 1933
  102. Konda Araştırma ve Danışmanlık, Rapor-Toplumsal Yapı Araştırması-Biz kimiz, 2006, s. 14.
  103. Tarih 1-Kemalist Eğitimin Tarih Dersleri. 4. 1. Cilt. Kaynak Yayınları. 2000. s. 56.
  104. Chavannes. Les Meoires Historiques (Fransızca). 3. Cilt. s. 26.
  105. Türk Tarihinin Ana Hatları. 2. Kaynak Yayınları. 1996. s. 96.
  106. Büyük Larousse. 5. Cilt. Gelişim Yayınları. s. 2725.
  107. BBC. "Turkey's ambassador to Austria prompts immigration spat". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2010.
  108. Aydıngün et al. 2006, 13.
  109. Kaya & Kentel 2007, 27.
  110. Karpat 2002, 424
  111. Vachudová 2005, 53
  112. Croatian census 2001. "Populatıon By Ethnıcıty, By Towns/Munıcıpalıtıes, Census 2001". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  113. Hatay 2007, 40.
  114. TRNC Prime Ministry State Planning Organization 2006, 1.
  115. Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs. "Turkey's Political Relations with Czech Republic". 8 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  116. DR Online. "Tyrkisk afstand fra Islamisk Trossamfund". 19 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  117. Eesti Statistika 2008. "POPULATION BY ETHNIC NATIONALITY, MOTHER TONGUE AND CITIZENSHIP". 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  118. Hunter 2002, 6.
  119. Türkiye Büyük Millet Meclisi 2009, 3.
  120. Embassy of the Federal Republic of Germany London. "Turkey: strategically important partner". Erişim tarihi: 8 Eylül 2010.
  121. The Local. "'Learn the language,' Turkish minister tells countrymen in Germany". 10 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2010.
  122. New Europe. "Erdogan, Merkel discuss terrorism, EU accession". Erişim tarihi: 28 Ekim 2010.
  123. The Globe and Mail. "Germany's multiculturalism dilemma a cautionary tale for Canada". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2010.
  124. Western Thrace Minority University Graduates Association 2009, 2.
  125. Ergener & Ergener 2002, 106.
  126. Madianou 2005, 36-37.
  127. Pettifer & Nazarko 2007, 68.
  128. Western Thrace Minority University Graduates Association 2009, 6.
  129. Clogg 2002, 84.
  130. Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs. "Turkey's Political Relations with Hungary". 8 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  131. Statistics Iceland. "Population by origin, citizenship and country of birth". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  132. Lacey 2007, 2.
  133. Statistiche Demografiche ISTAT. "Resident Population by sex and citizenship (Middle-East Europe)". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2010.
  134. Warrander & Knaus 2008, 32.
  135. Statistics Lithuania RSS. "Population by place of birth and sex". Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  136. du Grand-Duché de Luxembourg. "Etat civil et population du Luxembourg: Ventilation par nationalité du répertoire". Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  137. Central Intelligence Agency. "The World Factbook; Macedonia". 13 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2008.
  138. "Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia" (PDF). Republic of Macedonia State Statistical Office. 2002. 3 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2008.
  139. University College London. "Religion and Politics of Sufi Turks in Macedonia A pre-field proposal" (PDF). Erişim tarihi: 26 Mart 2009.
  140. Ethnologue languages. "Turkish". 2 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2009.
  141. Amore 2005, 15.
  142. Türkiye Büyük Millet Meclisi 2008, 11.
  143. Statistics Norway. "Persons with immigrant background by immigration category and country background 1 January 2010". 28 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  144. Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs. "Turkey's Political Relations with Poland". 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  145. Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs. "Turkey's Political Relations with Portugal". 8 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  146. Phinnemore 2006, 157.
  147. Statistical Office of the Slovak Republic. "Long-term immigration by country of last residence and age in 2006". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  148. Statistical Office Of The Republic Of Slovenia. "Population by ethnic affiliation, Slovenia, Census 1953, 1961, 1971, 1981, 1991 and 2002". 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  149. Hürriyet Daily News. "Turkey 'more democratic' under Erdoğan, says Spanish Muslim leader". 12 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2010.
  150. Zaman, Erdoğan’s visit to Stockholm and Turkish-Swedish relations, 4 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Haziran 2010
  151. The Federal Authorities of the Swiss Confederation. "Bilateral relations between Switzerland and Turkey". 5 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010.
  152. Aydıngün 2006, 14.
  153. "İngiltere'de yaşayan Türkler kaç kişi". Birleşik Krallık İçişleri Bakanlığı (Home Office) 2011 Şubat. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2015.
  154. "Optimar'dan din-inanç anketi: Yüzde 89 Allah'ın varlığına ve birliğine inanıyor". web.archive.org. 29 Mart 2020. Erişim tarihi: 4 Aralık 2020.
  155. "Ankette Mezhep Soruları". archive.vn. 2 Şubat 2013. Erişim tarihi: 4 Aralık 2020.
  156. El-Cüveyni; Tarih-i Cihan-güşa, 1, s:11
  157. İmam Taberani (Mu’cem’ül-Kebir ve Mu’cem’ül Evsat)
  158. (Sünen-i Davud, IV.s:112)
  159. Câmi'u's-Sahîh, 3884
  160. Ebû Davud, Melâhim: 8.
  161. Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt-1, Sayfa:3
  162. Divânu Lügati't-Türk, Kaşgarlı Mahmud, Trc. Besim Atalay, I, XVII, TDK Ankara
  163. Türklerin Araplarla Münasebetleri, Sami Baskın, ODÜ, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi
  164. KARAHANLI DÖNEMİ TÜRKÇESİNDE SÖZÜN ETKİLİ KULLANIMI, Ramazan Çakır, Mevlana Üniversitesi
  165. "Türk Dilleri". 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011.
  166. Şükrü Haluk Akalın, Türk Dili: Dünya Dili 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Dil Kurumu
  167. Günay Karaağaç, Türkçe Verintiler Sözlüğü
  168. 13.05.1277 Tarihli.
  169. Dil Derneği
  170. Vilhelm Thomsen, Les inscriptions de l’Orkhon dechiffrees, Helsingfors, 1896
  171. Nihat Sami Banarlı, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, M.E.B. Yayınları, 1997
  172. Şükran Kurdakul, Çağdaş Türk Edebiyatı, Broy Yayınları, İstanbul, 1986
  173. Temel Britannica – 40. sayfa. Temel Britannica. 1993.
  174. Gündüz Akıncı, Türk Romanında Köye Doğru, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Yayınları, Ankara 1961
  175. "Unesco'nun Divriği Ulu Camii hakkındaki sayfası". 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011.
  176. Bayrak, Orhan M. (1994). Türkiye Tarihi Yerler Rehberi. İnkılâp Kitabevi. ISBN 975-10-0705-4.
  177. "Yivli Minaret Complex, Archnet.org". 7 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2011.
  178. Sivas Gökmedrese web sayfası
  179. Faruk Pekin, Hayri Fehmi Yılmaz. 100 Köprü / Türkiye'nin Kültür Mirası. NTV Yayınları. ISBN 978-605-5813-10-9.
  180. "Kentler ve Şehirler Rehberi - Ankara". Kentler.com. 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2009.
  181. Karatay Medresesi'ndeki (Çini Müzesi) Kubad-Abad Sarayı Çinileri
  182. Anadolu Selçukluları Devrinde Aksaray Şehri, Yrd. Doç.Dr. Nevzat Topal, Aksaray Valiliği Yayınları
    • FERİT, M., MESUT, M., (1934), Selçuk Veziri Sahip Ata ile Oğullarının Hayat ve Eserleri, Türkiye Matbaası, İstanbul.
  183. BAYRAM, S. and KARABACAK, A. H. (1981), Sahib Ata Fahrü’d-din Ali’nin Konya, İmaret ve Sivas Gök Medrese Vakfiyeleri, Vakıflar Dergisi, (vol.13) sayfa 31-69.
  184. Council of Europe 2007, 130-131.
  185. Rep. of Turkey Ministry of Labour and Social Security. "YURTDISINDAKI VATANDASLARIMIZLA ILGILI SAYISAL BILGILER". 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2009.
  186. CIA-The World Factbook. "Country Comparison:Population". 26 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2009.
  187. Berlin-Institut 2009, 26.
  188. Zouboulis 2003, 55.
  189. Encyclopedia of Cleveland History. "Immigration and Ethnicity: Turks". 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2008.
  190. Centraal Bureau voor de Statistiek. "CBS Statline". 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2009.
  191. Minority Rights Group International. "Turks". 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2009.
  192. Karpat 2004, 12.
  193. Consulate General of Turkey, Sydney, Australia. "Consul General's Message". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2009.
  194. Council of Europe 2006, 23.
  195. Centre For Russian Studies. "2002 Nationality report". 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2008.
  196. Демоскоп Weekly. "Всероссийская перепись населения 2002 года". 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2009.
  197. The Federal Authorities of the Swiss Confederation. "Bilateral relations between Switzerland and Turkey". 5 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2008.
  198. Harzig, Juteau & Schmitt 2006, 67.
  199. DR Online. "Tyrkisk afstand fra Islamisk Trossamfund". 19 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2009.
  200. James 2007, 282.
  201. The Federation of Canadian Turkish Associations. "Purpose". 17 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2009.
  202. The Federation of Canadian Turkish Associations. "Kanada-Türk Toplumu İstatistikleri". 27 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2009.
  203. Statistiche Demografiche ISTAT. "Resident Population by sex and citizenship (Middle-East Europe)". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2009.
  204. Statistics Norway. "Persons with immigrant background by immigration category and country background 1 January 2010". 28 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2010.
  205. "Japonya Türk Toplumu (Turkish Community of Japan)". Embassy of Turkey in Japan. 22 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2008.
  206. State Statistics Committee of Ukraine. "The distribution of the population by nationality and mother tongue". 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2008.
  207. Turkish Embassy, Doha, Qatar. "Ambassador's Message". 20 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2009.
  208. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. "Türkmenistan". Erişim tarihi: 28 Ekim 2009.
  209. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. "Kuveyt". Erişim tarihi: 28 Ekim 2009.
  210. CONAPO. "CONAPO (2005) census". 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2008.further information on Immigration to Mexico
  211. Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs. "Turkey's Political Relations with Poland". 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2009.
  212. Instituto Nacional de Estadística. "Instituto Nacional de Estadística: Population (Spaniards/Foreigners) by Country of birth, Sex and Year". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2008.
  213. Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs. "Turkey's Political Relations with Czech Republic". 8 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2009.
  214. Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs. "Turkey's Political Relations with Hungary". 8 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2009.
  215. CELADE-Division de Poblacion. "TURQUÍA: (Nacimiento): Argentina 2001". Erişim tarihi: 8 Kasım 2009.
  216. "Embassy of Chile in Turkey (15 May 2008 Cnn Turk tv program, Turks in Chile.)". 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2011.
  217. CELADE-Division de Poblacion. "TURQUÍA: (Nacimiento)". Erişim tarihi: 8 Kasım 2009.
  218. The Encyclopedia of New Zealand. "Facts and figures By Country Of Birth". 19 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2008.
  219. National Bureau of Statistics of the Republic of Moldova. "Distribution of immigrants by nationality and purpose of arrival, in 2007". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2009.
  220. du Grand-Duché de Luxembourg. "Etat civil et population du Luxembourg: Ventilation par nationalité du répertoire". Erişim tarihi: 7 Eylül 2009.
  221. Croatian census 2001. "POPULATION BY ETHNICITY, BY TOWNS/MUNICIPALITIES, CENSUS 2001". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2008.
  222. Consulate General of Turkey-Hong Kong, China. "Consul General's Message". 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2009.
  223. Statistical Office Of The Republic Of Slovenia. "Population by ethnic affiliation, Slovenia, Census 1953, 1961, 1971, 1981, 1991 and 2002". 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2008.
  224. Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs. "Turkey's Political Relations with Portugal". 8 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2009.
  225. Turkish Embassy-Jakarta, Indonesia. "Turkish –Indonesian Economic and Commercial Relations". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2009.
  226. Statistical Office of the Slovak Republic. "Long-term immigration by country of last residence and age in 2006". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2008.
  227. Census India 2001. "POPULATION CLASSIFIED BY PLACE OF BIRTH AND SEX" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2008.
  228. Statistics Iceland. "Population by origin, citizenship and country of birth". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2009.
  229. Amerika Birleşik Devletleri Nüfus Sayım Bürosu. "Puerto Rico Ancestry:2000". 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2008.
  230. Statistics Lithuania RSS. "Population by place of birth and sex". Erişim tarihi: 29 Ekim 2008.
  231. Eesti Statistika 2008. "POPULATION BY ETHNIC NATIONALITY, MOTHER TONGUE AND CITIZENSHIP". 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2008.
  232. Nordic Statbank. "Population 1 January by reporting country, time, citizenship, sex and age". Erişim tarihi: 29 Ekim 2008.
  233. Bozkurt Güvenç, Türk Kimliği, 4. Basım, Remzi Kitabevi, ISBN 975-14-0504-1, s. 24.
  234. Güvenç, a.g.e, s. 25.
  235. "Arşivlenmiş kopya". 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
  236. "Arşivlenmiş kopya". 16 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.