Türkistan

Türkistan (Türk ülkesi), Orta Asya'da batıda Hazar Denizi ve Aşağı İdil'den başlamak üzere doğuda Moğolistan'daki Altay Dağları'na, güneyde Kopet - Hindukuş - Kunlun dağlarına, kuzeyde Aral ve Balkaş göllerinin ötesinde Kırgız bozkırına kadar uzanan yüzölçümü 6 milyon km²'den geniş coğrafi ve tarihi bölge.[1] Nüfusu 2001 yılı itibarıyla 43.210.802.

Türkistan, Orta Asya'da, Özbekistan, Kazakistan, Türkmenistan, Tacikistan, Rusya, Moğolistan ve Çin topraklarının bir kısmını kapsayan çoğunlukla Türk halklarının yaşadığı coğrafi bir bölgedir.

Coğrafi konum

Bölge Batı ve Doğu Türkistan olarak ikiye ayrılmaktadır.

Batı Türkistan

Batı Türkistan; bugünkü Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan'ın tamamı ile Kazakistan'ın büyük bir bölümü ve Afganistan'ın bir kısmını kapsamaktadır. Batı Türkistan'ın Afganistan'da bulunan bölümü Afgan Türkistanı olarak anılır ve Mezar-ı Şerif ve civarından oluşur.

Bunun dışında Anadolu ile Batı Türkistan arasında kalan İran'ın kuzey bölgesine de İran Türkistanı denmektedir. Aras ırmağının Hazar denizine döküldüğü noktadan başlayarak İran'ın kuzeybatı, kuzey ve kuzeydoğu bölgeleri olan Azerbaycan, Mazenderan, Türkmen sahrası ve Horasan'ı da içine alan bölge yaklaşık 800 bin km² olup 40 milyona yaklaşan Türk nüfus yaşamaktadır.

Kuzeyde Doğu Rusya'dan başlayıp Ural dağlarına, güneyde Aras Irmağı ve Karadeniz sahillerine, batıda Moldova Gagauzeli ve doğuda Ural dağları ile Hazar denizinin sınırlarını oluşturan bölgeye de Türkeli denmektedir. Bazı coğrafyacılar Türk Dünyasını Türkiye ve Türkistan olarak iki ana bölgeye ayırmaktadır. Türkeli olarak anılan bölge ise daha çok Türkiye'nin etki alanı olarak kabul edilmektedir.

Doğu Türkistan

Doğu Türkistan, Çin'e bağlı olan daha çok Uygur Türklerinin yaşadığı Sincan Uygur Özerk Bölgesi topraklarına verilen isimdir.

Etnik gruplar

Nüfusun çoğunluğunu bölgenin asli unsuru olan Türk halkları, Azerbaycan Türkleri, (Türkmenler, Özbekler, Kazaklar, Uygurlar, Kırgızlar, Karakalpaklar) ve ikinci sırada İran halkları (Tacikler, Afganlar, Farslar) oluşturur. Bunun haricinde uzun süren Rus İmparatorluğu hakimiyeti boyunca yerleşen Ruslar, Ukraynalılar, Almanlar ve SSCB döneminde sürgün edilerek yerleştirilen Kırım Tatarları, Ahıska Türkleri gibi pek çok etnik grup yaşamaktadır. Çin tarafından ise Doğu Türkistan'ın kontrolü için çok sayıda Çinli bölgeye yerleştirilmiştir.[2] Bütün istila, işgal, sömürgelere rağmen yine de Türkistan coğrafyasında Türkler nüfus çoğunluğuna sahiptir. Kazakistan'da Türk nüfusu hızlı artış[3] gösterip % 70'i geçmiştir. Özbekistan'da % 90'ı, Kırgızistan'da % 90'i, Türkmenistan'da % 95'i, Tacikistan'da % 25'i, Doğu Türkistan'da % 55'i, Tuva'da % 85'i aşmış durumda bulunan Türk nüfus oranı yer alır.[4]

Tarihçe

Rusya İmparatorluğu

Çarlık Rusya bölgeden bir dönem Туркестан (Okunuşu=Turkéstan) diye bahsetmiştir.[5]

Rus Devrimi

1917'de eski Buhara, Hive ve Hokand hanlıkların topraklarında Türkistan adında özerk yapı oluşturmuşlardı.

Şiirlerde Türkistan

Kazak Türklerinin millî şairi Magcan Cumabay'ın Türkistan[6] şiiri bütün Türkistan coğrafyası ve Türk Dünyasında iyi bilinir. Mehmet Buğra'nın Vatan Bizimdir (Vatan Bizningdir)[7] adlı şiirinde de Türkistan en iyi şekilde tasavvur edilir.

Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. Cevat R. Gülsoy, 'Türkistan', Türk Ansiklopedisi, C. 32, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 1983, s. 309.
  2. "Doğu Türkistan'ı tanıyor muyuz?". Yeni Şafak. 11 Temmuz 2009. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2012.
  3. Kazakistan nüfus değişimi http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt11/sayi1/099-114.pdf
  4. Ülke wikipedileri
  5. http://en.wikipedia.org/wiki/Turkestan_Autonomous_Soviet_Socialist_Republic)
  6. Türkistan şiiri http://www.turkbirlik.gen.tr/lang-tr/medeniyet/siir/122-kazakca-siirler/485-turkistan.html
  7. "Arşivlenmiş kopya". 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012.

Dış bağlantılar

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.