Halvetilik

Halvetilik, cehri zikir adı verilen ve ilahi isimlerin yüksek sesle tekrar edilmesi anlamına gelen zikir yöntemini kullanan ve aslı Alevî-Bektaşî ittikadiyle yönetilen Safevî Hanedanı'na ulaşan İslamî-Batınî bir tarîkattır. Halevetîlik tıpkı Anadolu'daki Alevî-Türkmen tarikâtı olan Bektaşîlik gibi bir Alevî tarikatıdır ve Miladi 14. yüzyılda bugünkü Azerbaycan'ın Şemahı bölgesinde yaşamış ve Alevî-Türkmen olan Şeyh Ebu Abdullah Siraceddin İmrân bin Ekmel ed-Din Lahici (Arapça: شيخ أبو صراج الدّين عِمران بن أكمل الدّين) tarafından kurulmuştur.[1]

Daha sonra yaşadığı dönemdeki Osmanlı İmperatorluğu'nun, yani günümüzdeki Türkiye Cumhuriyeti'nin Amasya ve Çorum bölgeleri arasında hayatını sürdüren Pîr İlyas Amasyâvî'nin (Arapça: پير إلياس أماسياوي) bir ağaç kovuğunda uzun süre halvet çıkarması ve ardından gelen müridlerin de tenhada kalmayı tercih etmeleri üzerine Alevîlerin tarikatı bu isimle anılmaya başlayıp gündeme ulaşmıştır.

Halvet’îyye Tarîkatı

Halvet’îyye yolu Pîr İmrân Halvetî ile birlikte yaygınlık kazanmaya başlamışsa da sonrasında pek çok kollar zuhur etmiş ve bu nedenle de "tarikatların anası" olarak anılmıştır. Halvet gönlünden Allah'tan gayrısını uzaklaştırmak ya da Allah'tan gayrısından uzaklaşarak ona yaklaşmak üzere yalnız kalmak anlamlarına kullanılır.

Özellikle Osmanlı döneminde Anadolu, Balkanlar, Ortadoğu ve Afrika'da geniş bir yayılma alanı bulmuştur. Kıbrıs'ta Gazimagosa'ya Kutub Usame Efendi gitmiştir. Kurucusu Türk olan Halveti tarikatı, Azerbaycan'ın Şah İsmail tarafından Şiî İslam ittikâdini yaygınlaştırmasıyla birlikte Şirvanşahlar devletinde biliniyordu ve baya yaygındı. Merkezi bugünkü Bakü şehrinde bulunan Şirvanşahlar devletinin son hükümdarları Halveti şeyhlerine büyük saygı göstermişler, zaviyelerini saray binasının yanıbaşına açmalarına müsaade etmişlerdir. "Pîr-i Sâni" olarak anılan Seyyid Yahya Şirvanî tarîkatın 15-16 yüzyıllarda Osmanlı coğrafyasında yayılmasını sağlayan en önemli sîmâlarından biridir. Günümüzde de Halveti mensupları tarafından okunan Vird-i Settar ismiyle anılan eser Yahya Şirvani'ye aittir. Yahya Şirvani tarafından yetiştirilen dervişlerin Anadolu'ya halife olarak gönderilmeleri tarikatın Anadolu'da yayılmasında etkili olmuştur.

Kol ve şubeleri

Halvetilik'nin en yaygın kolu Şâbânîlik koludur. Kastamonu Taşköprü doğumlu Pîr Şeyh Şâban-ı Veli'nin piri olduğu Halvetî-Şâbânî yolu mevcuttur.

İki ana kola ayrılan tarîkatın bazı önemli şubeleri aşağıda belirtilmiştir.


Nizârî Bâtınî-İsmâ‘îl’îyye, Hurûf’îyye, Keysân’îyye ve İmâm’îyye-i İsnâ‘aşer’îyye Şîʿîliğiyle ilgilidir.

Şîʿa-i Bâtın’îyye

ALEVÎLİK

Şubeleri

  • Pîr İlyas Amâsî kolu
  • Seyyîd Yâhyâ-yı Şirvânî kolu
    • Molla Hâbib Karamanî şubesi
    • Cemâli’îyye şubesi (Çelebi Hâlife Cemâl-i Halvetî’ye atfedilen)
      • Sünbül’îyye
      • Assâl’îyye
      • Bahş’îyye
      • Şâbân’îyye
        • Karabaş’îyye
          • Bâkr’îyye
            • Kemal’îyye
            • Hufn’îyye
              • Tecân’îyye
              • Dırdîr’îyye
              • Sâv’îyye
            • Semmân’îyye
              • Feyz’îyye
          • Nasûh’îyye
            • Çerkeş’îyye
              • İbrahim’îyye/Kuşadav’îyye
            • Halîl’îyye
    • Ahmed’îyye şubesi (Yiğitbaşı Ahmed Şemseddîn bin Îsâ Marmarâvî’ye atfedilen)
    • Rûşen’îyye şubesi (Dede Ömer-i Rûşenî’ye atfedilen)
      • Gülşen’îyye
        • Sezâ’îyye
        • Hâlet’îyye
      • Demirtâş’îyye
    • Şems’îyye şubesi (Şemseddîn Ahmed Sivâsî’ye atfedilen)

Halvetiyye-i Cemâl’îyye/Şâbân’îyye Silsilesi

  1. Muhammed (Alevîlerin atası)
  2. Ali (Alevîlerin atası)
  3. Selman-î Tahir (Selman-î Farisî)
  4. Ebu Zerr el-Gıfârî
  5. Ammar bin Yasir
  6. Hasan Basrî
  7. Habib Acemî
  8. Dâvud et-Taî
  9. Marûf el-Kerhî
  10. Serî es-Sekatî
  11. Cüneyd-i Bağdâdî (Iraklı Alevî-Türkmen Dervişi)
  12. Mimşâd Dîneverî
  13. Seyyid Muhammed el-Bâkırî (Diyarbakırlı Alevî-Türkmen Dervişi)
  14. Kadı Vecîhüddîn Ali el-Bâkırî (Diyarbakırlı Alevî-Türkmen Dervişi))
  15. Ebu’n-Necib Sühreverdî
  16. Kutbeddîn el-Ebherî
  17. Rükneddîn Necaşî
  18. Şehâbeddîn Tebrîzî
  19. Hâce Cemâleddîn Şirazî (Bektaşî Tarikatına bağlı olan Alevî-Türkmen Dervişi)
  20. Sultân-ul Halvetî[2] Tac’ed-Dîn İbrahim Zahid el-Geylânî (Seyyid Abdulkadir Geylanî evlatlarından olan Alevî-Türkmen Dervişi)
  21. Ahî Muhammed el-Halvetî (Alevî-Türkmen Dervişi)
  22. Pîr İmran el-Halvetî (Halveti Tarîkatı Şeyh Ebû Abdullah Sirac’ed-Dîn İmran bin Ekmel’ud-Dîn-i Lahicî tarafından Herat'ta kuruldu).
  23. Ahî Mîrim el Halvetî
  24. Sadreddîn Hayyamî
  25. Pîr-i Sânî Seyyid Yahyâ-yı Şirvânî (Yetiştirdiği şeyhler aracılığıyle Halveti Tarîkatını Anadolu'ya yaydı).
  26. Muhammed Bahaeddîn-i Erzincanî
  27. Çelebi Hâlife Cemâl el-Halvetî (Alevî-Bektaşî Türkmen Dervişi)
  28. Hayreddîn Tokadî
  29. Şabân-i Veli Kastamônî
  30. Pir-î Sanî Şeyh Mustafa El-Çorumî
  31. Seyyid Mehmet Hilmi Efendi (Hacı Baba) (Çorumlu Alevî-Bektaşî Şeyhi)
  32. Kutbu'l Cihan Şeyh İbrahim Hakkı
  33. Hasan Muştak Efendi
  34. Hacı Cemal Efendi
  35. Hacı Nuri Efendi
  36. Hacı İlyas Efendi El-Kastamonî

Türk tasavvufundaki yeri

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İslâm
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şiilik
 
 
 
Tasavvuf
 
 
 
Sünniler
 
 
 
Hariciler
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hanefi
 
 
Maliki
 
 
Şafi'i
 
 
Hanbeli
 
Zahiri
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Z'ûl-Nûn el-Mısrî
 
İbrahim ibn Edhem
 
 
Ebû’l Hasan Şazeli
 
 
Ebû’n Necib Sühreverdi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ebâ Yezîd-i Bistâmî
 
 
Şazel’îyye
 
 
Sühreverd’îyye
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ebû’l Hasan Harakânî
 
 
Ebû Hafs Ömer es-Sühreverdî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sehl el-Tüsterî
 
 
Arslan Baba
 
 
Yusuf Hemedanî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hallâc-ı Mansûr
 
 
Ahmed Yesevî
 
Abdulhâlık Gucdevanî
 
 
Abdülkâdir Geylânî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yesev’îyye Tarikat
 
Nakşibend’îyye Tarikat
 
 
Kadir’îyye Tarikat
 
 
Şeyh’ūl`Ekber İbn ʿArabî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gâl’îyye
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zahid Gilani
 
Ekber’îyye
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yunus Emre
 
 
 
 
 
Halvet’îyye
 
Vahdet-i Vücud
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yâhyâ-yı Şirvânî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şabân-î Veli
 
 
 
 
 
 

Ayrıca bakınız

Alevî tarikâtları ve ibadethâneler

Kaynakça

  1. Horasanlı Alevî Türkmen Pîr ve Şeyhi olan Pîr Abdal Musa ve Pîr Geyikli Baba
  2. Abdülbaki Gölpınarlı, Türkiye'de Mezhepler ve Tarîkatlar, İnkılâp Yayınevi, 1997.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.