Yakutça
Yakutça veya Sahaca (Sakha tyla), Yakutların konuştuğu dildir. Türk dillerinin Sibirya grubuna bağlı dil 450.140 kişi tarafından konuşulur. Ayrıca Taymir Yarımadası'nın doğusunda yaşayan halkların ticaret dilidir (Ruslar hariç). Konuşucuların çoğunluğu Rusya'ya bağlı Yakutistan'da yaşar.
| Yakutça | |
|---|---|
| Ana dili olanlar | Rusya |
| Konuşan sayısı | 450,140 kişi (2010)[1] |
| Dil ailesi |
Türk dilleri
|
| Resmî durumu | |
| Resmî dil | |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | yt |
| ISO 639-2 | sh |
| ISO 639-3 | – |
 Yakutça
| |
Yakutça bazı tümceler
- Olorbuttâğar ülelêbit orduk = Çalışmak oturmaktan daha iyi(dir).
- Min ubayım saha oskuolatıgar bâr = Benim abim Yakut okulundadır.
- Bihigi at mïnen barıahpıt = Biz at(a) binip gideceğiz.
- Haydah oloroğut? = Nasılsınız? ("Nasıl yaşıyorsunuz?")
- En olus türgennik sanarağın = Sen çok hızlı konuşuyorsun.
- Min sahalıı kıratık öydüübün = Ben Yakutça biraz anlarım.
- Bihigi sarsıarda erde turabıt = Biz sabahleyin erken kalkarız.
- Ol oğo tüün ıtıır = O çocuk gece(leri) ağlar.
- Miehe sıttık hâta uonna holuoha nâda = Bana yastık kılıfı ile galoş gerek.
- Bu son sieğe olus kılgas = Bu ceket(in) yen(leri) çok kısa.
Ben:Min (Мин) Sen:En (Ен) O:Kini veya Ol (Кини, ол)
Biz:Bihigi (Биһиги) Siz:Éhigi (Эһиги) Onlar:Kinilér veya Olor (кинилэр, олор)
Yakutça rakamlar
| Eski Türkçe | Azerice | Yeni Türkçe | Çuvaşça | Yakut |
|---|---|---|---|---|
| bir | bir | bir | pĕrre | biir |
| eki | iki | iki | ikkĕ | ikki |
| üç | üç | üç | vişşĕ | üs |
| tört | dörd | dört | tăvattă | tüört |
| beş | beş | beş | pillĕk | bies |
| altı | altı | altı | ulttă | alta |
| yeti | yeddi | yedi | şiccĕ | sette |
| sekiz | səkkiz | sekiz | sakkăr | ağis |
| tokuz | doqquz | dokuz | tăhhăr | toğus |
| on | on | on | vunnă | uon |
Sahaca, Kırgızca ve Türkçe karşılaştırmaları
Türkçede Eski Türkçe kökenli söz başlarındaki Y ile başlayan sözcükler Kırgızcada "C" sesi ile söylenirken Sahacada "S" olmuştur. Eski Türkçede "Y" olan bu imce zaman içinde Türk topluluklarında Y>C>S şeklinde değişime uğramıştır. Türkçe, Azerice, Türkmence, Özbekçe ve Uygurcada "Y" ile söylenirken Kazakistan'da "J", Kazakçada "C", Altayca, Hakasça ve Tıvacada "Ç", Sahacada ise bu imce "S" olmuştur.
| TÜRKÇE (Y) | KIRGIZCA (C) | SAHACA (S) | кыргызча | саха тыла | Türkçe Kiril harfli |
| yıl | Cıl | Sıl | жыл | Сыл | йыл |
| yağmur | camgır | Samıır | жамгыр | самыыр | яғмур |
| Yaka | caka | Sağa | жака | саҕа | яка |
| yalamak | caloo | Salaa | жалоо | салаа | яламак |
| Yaş | caş | Saas | жаш | саас | яш |
| yaşdaş | caştaş | Saastıı kihi | жашташ | саастыы киһи | яшдаш |
| Yat | cat | Sit- | жат | сит | ят |
| yedi | ceti | Sette | жети | сэттэ | еди |
| Yel | cel | Siel | жел | сиэл | ел |
| yeni | cañı | Saña | жаңы | саҥа | ени |
| Yeniden | cañıdan | Sañattan | жаңыдан | саҥаттан | енидең |
| yer | cer | Sir | жер | сир | ер |
| Yumak (yıkamak) | cuu- | Suuy- | жуу | сууй | юмак(йыкамак) |
| Yıldız | cıldız | Sulus | жылдыз | сулус | йылдыз |
| Yirmi | cıyırma | Süürbe | жыйырма | сүүрбэ | йирми |
| Yok (hayır) | cok | Suox | жок | суох | ёк (хайыр) |
| Yol | col | Suol | жол | суол | ёл |
| Yumurta | cumurtka | Sımmııt | жумуртка | сымыыт | юмурта |
| Yumuşak | cumşak | Sımnağas | жумшак | сымнаҕас | юмушак |
| Yüz | cüz | Süüs | жүз | сүүс | йүз |
Yazı sistemi
Yakutça Kiril alfabesiyle yazılır: Modern Yakut alfabesi, 1939 yılında Sovyetler Birliği tarafından Rusça'da bulunanlarla birlikte Ҕҕ, Ҥҥ, Өө, Һһ, Үү harflerinin de eklenmesiyle oluşturuldu.
Сахалыы сурук-бичигэ Saqalıı suruk-biçige (Yakut alfabesi)
| Harf | Söyleniş | UFA | Not | Türkçe Romanizasyon. |
|---|---|---|---|---|
| А а | а | /a/ | A a | |
| Б б | бэ | /b/ | B b | |
| В в | вэ | /v/ | sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur[2] | V v |
| Г г | гэ | /ɡ/ | G g | |
| Ҕ ҕ | ҕэ | /ɣ, ʁ/ | Ğ ğ | |
| Д д | дэ | /d/ | D d | |
| Дь дь | дьэ | /ɟ/ | C c | |
| Е е | е | /e, je/ | sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur | Ye ye or e |
| Ё ё | ё | /jo/ | sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur | Yo yo |
| Ж ж | жэ | /ʒ/ | sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur | J j |
| З з | зэ | /z/ | sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur | Z z |
| И и | и | /i/ | İ i | |
| Й й | ый | /j, ȷ̃/ | Y y or Ỹ ỹ | |
| К к | кы | /k/ | K k | |
| Л л | эл | /l/ | L l | |
| М м | эм | /m/ | M m | |
| Н н | эн | /n/ | N n | |
| Ҥ ҥ | ҥэ | /ŋ/ | Ñ ñ | |
| Нь нь | ньэ | /ɲ/ | Ny ny | |
| О о | о | /o/ | O o | |
| Ө ө | ө | /ø/ | Ö ö | |
| П п | пэ | /p/ | P p | |
| Р р | эр | /ɾ/ | R r | |
| С с | эс | /s/ | S s | |
| Һ һ | һэ | /h/ | H h | |
| Т т | тэ | /t/ | T t | |
| У у | у | /u/ | U u | |
| Ү ү | ү | /y/ | Ü ü | |
| Ф ф | эф | /f/ | sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur | F f |
| Х х | хэ | /q~x/ | Q q (X x) | |
| Ц ц | цэ | /ts/ | sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur | Ts ts |
| Ч ч | че | /c/ | Ç ç | |
| Ш ш | ша | /ʃ/ | sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur | Ş ş |
| Щ щ | ща | /ɕː/ | sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur | Şş şş |
| Ъ ъ | кытаанах бэлиэ | /◌./ | sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur | " |
| Ы ы | ы | /ɯ/ | I ı | |
| Ь ь | сымнатар бэлиэ | /◌ʲ/ | Rusça'dan alınan kelimelerde bu harf kullanılırken Yakut kökenli kelimelerde дь ve нь harfleri kullanılır | ' |
| Э э | э | /e/ | E e | |
| Ю ю | ю | /ju/ | sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur | Yu yu |
| Я я | я | /ja/ | sadece Rusça'dan alınan kelimelerde bulunur | Ya ya |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- 2010 Rusya nüfus sayımı,
- Krueger, John R. (1962). Yakut Manual. Bloomington: Indiana U Press.
Sahaca karşılaştırmalı sözlükler
- Yuriy Vasiliev (Cargıstay) . Türkçe - Sahaca (Yakutça) Sözlük (Turkish- Sakha Dictionary). Ankara: Türk Dil Kurumu, 1995 . Orijinal yumuşak plastik cildinde. Cildi çok az yorgun. 312 s. 13x19 ISBN /
Dış bağlantılar
 |
Vikigezgin'de Sakha phrasebook ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır. |
Yakutça içerikler
- Sakha Open World - Орто Дойду -Orto Doydu - İnternet üzerinde Yakutçayı tanıtmak için kurulmuş, haber, şiir, müzik, forum ve videolar içeren site (Yakutça)
- Kyym.ru - Yakutistan haberler sitesi
- Sahaca - İngilizce Sözlük
- Mukayeseli Yakut Türkçesi ve Moğolca kelimeler9 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yakut texts with Russian translations26 Temmuz 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kahramanlık şiirleri, peri masalları, efsane, atasözleri, vb.
- Sakhalyy suruk Saha Unicode fontları ve bilgisayar için klavye
- Sakhatyla.ru - Çevrimiçi Saha Türkçesi-Rusça, Rusça-Saha Türkçesi sözlük
- Saha Türkçesi-İngilizce Sözlük
- Saha Alfabesi
- Saha Yeri ve Saha Türkçesi
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.