Çulım Tatarları

Çulım Tatarları (Tatarca: Чулым татарлары - Çulım tatarları) Rusya'nın Tomsk Oblastı'nda, Ob nehri ile Çulım nehirlerinin birleştiği yerin güneyinde, ve Krasnoyarsk Krayı'nda yaşayan bir Türk halkıdır. Bu bölge, Altay ve Tuva özerk bölgelerinin 400 km. kadar kuzeyindedir. Dilleri Türk dilleri grubuna ait Çulım Tatarcası'dır. Konuştukları dile Ös adını verirler. 2002 nüfus sayımına göre sayıları 1000'den azdır.

Çulımlar , Çulım Türkleri, Çulım Tatarları
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Tomsk Oblastı 204[1]
Krasnoyarsk Krayı 145[1]
Diller
Çulım Türkçesi, Rusça
Din
Rus Ortodoksluk, Tengricilik

Yerleşim

Obi akarsuyu kollarından Çulım,akarsuyu boyunda yerleşimleri görülür. Tomsk oblastının Tegüldet ilçesi ve Krasnoyarsk krayının Tühtetskiy rayonunda Paseçnoye ve Çindat köylerinde ağırlıklı olmak üzere yaşamaktadırlar.

Çulım Türklerinin nüfus yerleşimleri (2002 y.)

Tarihçe

Çulım Tatarları Çulım, Melets, Kezik, Melez gibi isimlerle de anılırlar. Haklarında en erken bilgiyi, bölgeye 16. yüzyılda gelen Rus sömürgecilerden alıyoruz. Çin ve Hint kaynaklarından elde edilen, daha erken tarihli bilgiler varsa da, doğrulukları şüphelidir. 16. yüzyılın sonlarında, Rus Çarlarına vergi ödemeye başladılar. 17. yüzyıl boyunca sayıları gitgide artan Rus yerleşimcilerin baskısı altında kaldılar. Nihayet 1720 yılında, zorla Hristiyan yapıldılar. 1822 yılında, “Rus asıllı olmayan” statüde “vatandaş” sayıldılar. Genellikle göçebe olan ve avcılık, balık avcılığı, hayvancılık ile geçinen Çulım Tatarları, Rus yöneticilerin baskıları ve koydukları ağır vergilere rağmen, 1930 yılına kadar eski yaşamlarını sürdürmeye devam ettiler. Bu tarihten sonra, Çulım Tatarları yerleşik hayata geçirildiler. Komünist yönetim tarafından bölgede kolektif çiftlik (rusça:колхо́з; Kolhoz) kurulmaya başlandı. Bu çiftliklere malzeme sağlamak için, çok sayıda zengin Çulım Tatarının, mallarına el kondu ve mal sahipleri de aileleri ile beraber idam edildiler. Komünist yönetim, geleneksel yaşam tarzlarına son verdi. Özellikle dini konularda ağır baskı altında kaldılar. İbadetlerini yerine getirmelerine izin verilmedi. İşyerlerinde, okullarda, devlet dairelerinde Rusça zorunlu dil haline getirildi. Çulım Tatarları dillerini ancak köylerinde ve evde aile içinde kullanabildiler. Bu nedenle ve Ruslar ile evliliklerin artması sonucu, bilhassa genç nesil arasında günlük kullanım dili Rusçadır. Toplam nüfusun yarısından fazlası anadilini konuşamaz! Baraba Tatarlarının, Altay Türklerinin ve Hakas Türklerinin lehçelerine yakın bir Türkçe kullanırlar. Dillerini Hakas Türkleri gibi konuşup yazdıkları, ikinci konuşma ve yazma dillerinin ise Rusça olduğu biliniyor. Esmer, kısa boyludurlar. Erkekler, ortalama 160 cm. boyundadır. Rus kaynaklarında, sayıları için 1902 yılında, “500” gibi bir rakam verilirken, 1959 yılında yapılan sayımda, “4.500” kişi oldukları yazıyor. Ancak sayılarının günümüzde, “12.000” kişiye ulaştığını gösteren kayıtlar var. Rakamlar arasındaki büyük farkların sebebi, Diğer Tatarlar ile karıştırılmalarının yanı sıra, Ruslar ile yapılan evliliklerdir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls

Litеrаtürel kaynaklar
  • Türki tаyеjnоgо Priçulımya: Pоpulyatsiya i еtnоs: [Mоnоgrаfiya]/[ Е. L. Lvоvа, V. А. Drеmоv, G. А. Аksyanоvа i dr.].-Tоmsk: İzdаtеlstvо TGU,1991.-244 s.:il..-ISBN 5-7511-0499-4:106.00
  • Lvоvа Е.L. Çulımskiе Türki (istоrikо-еtnоgrаfiçеskiе оçеrki). Аvtоrеf. kаnd. dis. — M., 1978.
  • Pоtаpоv L. P. Prоishоjdеniе i fоrmirоvаniе hаkаsskоy nаrоdnоsti. — Аbаkаn, 1957.
  • Bоyarşinоvа Z. Ya. Nаsеlеniе Tоmskоgо uyеzdа v pеrvоy pоlоvinе XVII v.//Trudı Tоmskоgо univеrsitеtа. — Tоmsk, 1951. — t.112
  • Dоlgih B. О. Rоdоvоy i plеmеnnоy sоstаv nаrоdоv Sibiri v XVII v. — M., 1969
  • Dulzоn А. P. Çulımskiе tаtаrı i ih yazık. — Uç. zаpiski Tоmskоgо gоs.pеd. in-tа., 1952 — t.9
  • Dulzоn А. P. Diаlеktı i gоvоrı tyurkоv Çulımа. .. Vоprоsı tyurkоlоgii. — Bаku, 1973 — nоmеr 5.
  • Tоmilоv N.А. Çtо mı znаеm о nаrоdаh Sibiri//Kulturа Sibiri [Оmsk]. — 1995. — № 2. — S. 25-28.
  • Tоmilоv N. А. Çulımskiе tyurki//Nаrоdı Sibiri i Sеvеrа Rоssii v XIX vеkе. — M., 1994. — S. 250—271.
  • Tоmilоv N. А. Çulımtsı // Nаrоdı i rеligii mirа: Еntsiklоpеdiya. — M., 1998. — S. 635—636.
  • Tоmilоv N. А. Çulımtsı // Nаrоdı Rоssii: Еntsiklоpеdiya. — M.: Bоlşаya Rоssiyskаya еntsiklоpеdiya, 1994. — S. 410—412.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.