Karakalpakça
Karakalpakça (Qaraqalpaq tili / Қарақалпақ тили), Türk dillerinin Kıpçak grubuna bağlı bir dildir. Aynı gruba mensup olduğu Kazakça ile aralarında karşılıklı anlaşılabilirlik vardır.
| Karakalpakça | |
|---|---|
| Telaffuz | Qaraqalpaq tili |
| Ana dili olanlar | Özbekistan |
| Dönem | 1993[1] |
| Dil ailesi |
Türk lehçeleri
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | - |
| ISO 639-2 | kaa |
| ISO 639-3 | [[ISO639-3:kaa|kaa]] |
Alfabe
Karakalpakça için Özbek-Latin alfabesi de kullanılır.
| Kiril | Latin | IPA | Kiril | Latin | IPA | Kiril | Latin | IPA | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Аа | Aa | [a] | Ққ | [q] | Фф | Ff | [f] | |||
| Әә | A‘a‘ | [æ] | Лл | Ll | [l] | Хх | Xx | [x] | ||
| Бб | Bb | [b] | Мм | Mm | [m] | Ҳҳ | Hh | [h] | ||
| Вв | Vv | [v] | Нн | Nn | [n] | Цц* | Cc | [ʦ] | ||
| Гг | Gg | [g] | Ңң | N‘n‘ | [ŋ] | Чч* | ch | [ʧ] | ||
| Ғғ | G‘g‘ | [ɣ] | Оо | Oo | [o] | Шш | SHsh | [ʃ] | ||
| Дд | Dd | [d] | Өө | O‘o‘ | [œ] | Щщ* | sh | [ʃ] | ||
| Ее | Ee | [e] | Пп | Pp | [p] | Ъъ* | ||||
| Ёё* | yo | [jo] | Рр | Rr | [r] | Ыы | I‘i‘ | [ɯ] | ||
| Жж | Jj | [ʒ] | Сс | Ss | [s] | Ьь* | ||||
| Зз | Zz | [z] | Тт | Tt | [t] | Ээ | Ee | [e] | ||
| Ии | Ii | [i] | Уу | Uu | [u] | Юю* | yu | [ju] | ||
| Йй | Yy | [j] | Үү | U‘u‘ | [y] | Яя | ya | [ja] | ||
| Кк | Kk | [k] | Ўў | Ww | [w] |
Kazak alfabesiyle farkları
Kazak alfabesinde bulunan "Ii" harfi Karakalpak Kirilinde görünmemektedir. Ayrıca Karakalpaklar'ın Özbek latinine geçme eğilimleri vardır. Karakalpakça'da "Ii" yerine "Ии" vardır.
Özellikler
- y>j (c) olayı bu lehçede de görülebilir. жазыўшы (jazıwşı)- yazar, yazıcı
- Eski Türkçe'deki "ğ"'lerin y'ye dönüştüğü söylenebilir. Mesela eski Türkçe mastar eki olan "-ığ" Karakalpakça'da "-ıw" şeklindedir.
- Özbekçe'den Arapça-Farsça kelimeler almıştır.
- Çoğul eklerinde Kazakçadaki gibi -lar, -ler'in dışında -dar, -der, -tar, -ter şekilleri yoktur. Yani Karakalpakçada bu ek sadece -lar, -ler şeklindedir. Örneğin Kazakça'da "kendilerinin" anlamındaki "өздерінің (özderiniñ)" Karakalpakça'da "өзлериниң (özleriniñ)" şeklindedir.
- Bazı değişmeler Kazakçadan farklı olarak olmamıştır. Mesela Kazakça'da "söylesetin" "konuşacak" anlamdadır. Mesela "söylesetin adam", "konuşacak, söyleşecek adam". Bu kelimedeki -tin kısmı Eski Türkçe'deki -tuğın şeklindeki ekten gelir. Karakalpakçadaysa bu ek değişmemiştir ve tek şekillidir: "söylesetuğın"
- Karakalpakça'da ş>s değişmesi de vardır: söyleş->söyles- gibi...
- Karakalpakça'da ç>ş değişmesi de görülür: qança>qanşa...
Ayrıca Vikipedi'nin Karakalpakça sürümü de bulunmaktadır.
1 - bir 2 - eki 3 - üş 4 - tört 5 - bes 6 - altı 7 - jeti 8 - segiz 9 - toğız 10 - on 20 - jigirma 30 - otız 40 - qırıq 50 - eliw 60 - alpıs 70 - jetpis 80 - seksen 90 - toqsan 100 - jüz 1000 - mıñ
Dış bağlantılar
- Karakalpak vikipedi19 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.