Türk dünyası

Türk dünyası, 20. yüzyılın sonları ve 21. yüzyılda tüm Türk halkları için kullanılan coğrafi ve kültürel bir kavramdır.[1] Oldukça geniş bir coğrafya alanını kapsayan Türk dünyası içinde en batıda Kosova, Karadağ, en doğuda Moğolistan yer alır. Bu coğrafyayı Avrasya coğrafyası olarak belirtmek mümkündür.

Türklerin yaşadığı coğrafya

Türk dünyası kavramı

Türk dünyası, tüm Türk halkları kapsayan bir kavramdır. Bazı araştırmacılar sadece Orta Asya için bu kavramı kullanır. Türkistan kavramı ile eş anlamlı kullanıldığı da olur. Ancak Orta Asya ve Türkistan kavramlarından daha geniş bir kavramı ifade eder.

Türk dünyası, Orta Asya'ya ek olarak Türkiye, Avrupa, Kafkasya, Çin ve Rusya içindeki Türk bölgeleri ile Türk diasporasını kapsar. Çünkü kavramın ifade ettiği alan, tüm bağımsız Türk cumhuriyetleri, özerk Türk cumhuriyetleri ve Türk topluluklarıdır.

Türk dünyası ile eş anlamlı olan “Türkeli” kavramı ise, 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında tüm Türk halkları için kullanılmış coğrafi ve kültürel bir kavram olarak eskilerde kalmıştır. Çoğunlukla, Türklerin çoğunlukta olduğu bölgeler için kullanılmaktadır.

Türk dünyası kavramı Türk halklarının Orta Asya, Anadolu, Kafkasya, Rusya-Sibirya, Orta Doğu, İran ve Balkanlar coğrafyasında genel bir yayılım gösteren Türk halklarını ve Türk devletlerini ifade etmektedir.

Coğrafya

Bağımsız Türk Devletleri
BayrakÜlkeKuruluşNüfusAlanBaşkentResmî Dil(ler)Para BirimiTürk nüfus oranıTürk nüfus
(milyon)
Azerbaycan 1991 &0000000009494600.0000009.494.600[2] &0000000000086600.00000086.600 Bakü Azerice Manat
% 92.3[3]
 8,8
Kazakistan 1991 &İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı..İfade hatası: Beklenmeyen sayı.18 014 200 [4] &0000000002724900.0000002.724.900 Nur-Sultan Kazakça, Rusça Tenge
% 73.8[5]
 13,1
Kırgızistan 1991 &0000000005482000.0000005.482.000[6] &0000000000199900.000000199.900 Bişkek Kırgızca, Rusça Som
% 80.6[7]
 4,4
KKTC 1983 &0000000000286257.000000286.257[8] &0000000000003355.0000003.355 Lefkoşa Türkçe Türk lirası
% 99[9]
 0,3
Özbekistan 1991 &0000000029559100.00000029.559.100[6] &0000000000447400.000000447.400 Taşkent Özbekçe, Karakalpakça Som
% 87[7]
25,7
Türkiye 1923 &0000000076667864.00000076.667.864[10] &0000000000783562.000000783.562 Ankara Türkçe Türk lirası
% 88[11]
 67,5
Türkmenistan 1991 &0000000005450000.0000005.450.000[6] &0000000000491210.000000491.210 Aşkabat Türkmence Manat
% 90[12]
 4,9
Alt Toplam143,9 milyon%88,0124,7 milyon
Notlar
  • KKTC'nin bağımsızlığı sadece Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınmaktadır.
  • Türk nüfusu, verilen toplam nüfus verisine ve yüzdelere göre hesaplanmıştır.

    Diğer Türk toplulukları
    Ülke
    		 Bölge
    		 Bayrak Kuruluş
    		 Nüfus
    		 Alan (km²)
    		 Başkent
    		 Resmî Dil(ler)
    		 Türk Nüfus OranıTürk nüfus
    (milyon)
     İran &0000000079870400.00000079.870.400[13]
    % 36,5[14][15]
    		 29,1
     Afganistan &0000000033332025.00000033.332.025[16]
    % 11[17][18]
    		 3,7
     Çin Sincan 1955 &0000000022980000.00000022.980.000[19] &0000000001664897.0000001.664.897[20] Urumçi Uygurca ve Mandarin
    % 53,2[21][22]
    		 12,2
     Moldova Gagavuzya 1994 &0000000000160700.000000160.700 &0000000000001832.0000001.832 Komrat Gagavuzca, Rumence, Rusça
    % 82,14
    		0,1
     Rusya Altay Cumhuriyeti 1922 &0000000000206168.000000206.168[23] &0000000000092600.00000092.600 Gorno-Altaysk Rusça, Altayca
    % 39.6[23]
    		 0,1
    Astrahan Oblastı 1943 &0000000001005276.0000001.005.276[24] &0000000000044100.00000044.100 Astrahan Rusça
    % 23.4[24]
    		 0,2
    Başkurdistan 1919 &0000000004192300.0000004.192.300[25] &0000000000143600.000000143.600 Ufa Rusça, Başkurtça
    % 57.25[25]
    		 3,1
    Tataristan 1990 &0000000003779265.0000003.779.265[26] &0000000000067836.00000067.836 Kazan Tatarca, Rusça
    % 58[27]
    		 2,2
    Tuva Cumhuriyeti 1992 &0000000000315637.000000315.637[27] &0000000000170000.000000170.000 Kızıl Tuvaca, Rusça
    % 90.7[24]
    		 0,3
    Rusya toplam 12[29][30]
     Ukrayna Kırım Özerk Cumhuriyeti 1992-2014 &0000000001964544.0000001.964.544 [31] &0000000000026100.00000026.100 Simferopol Rusça, Kırım Tatarcası, Ukraynaca
    % 10,2
    		0,2
    Alt Toplam 57,3 milyon

    Toplam Türk Nüfusu

    2013 itibarıyla, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı'nın altı bağımsız üyesi ve sekiz bağımsız olmayan gözlemcisi bulunmaktadır.

    №AçıklamaNüfus
    1 Bağımsız Türk devletleri içindeki 123,3 milyon
    2 Diğer 57,3 milyon
    Alt Toplam180,6 milyon

    Türk dünyasında kişi adları (Antroponim)
    Ana madde: Tuva Türklerinde kişi adları
    Ana madde: Şor Türklerinde kişi adları
    Ana madde: Kazak Türklerinde kişi adları
    Ana madde: Kırgız Türkleri antroponimi

    Türk dünyası ekonomisi

    Türk dünyası ülkelerinin en sanayileşmiş olanı Türkiye'dir. Türkiye'den sonra Azerbaycan-Kazakistan-Türkmenistan-Özbekistan-Kırgızistan olarak gider.

    Türkeli kavramı

    19. yüzyılın sonlarında ise günümüzde kullanılan Türk dünyası teriminden daha çok "Türkeli" terimi kullanılmıştır. Türkeli ile Türk dünyası sözcükleri eşanlamlı terimlerdir. Türkeli sözcüğü Türk ili anlamına gelmektedir ve Türk halklarının çoğunlukta oldukları coğrafyaya verilen Türkçe isimdir. Türkeli kelimesi özellikle 19'ncu yüzyılın ortalarında meşrutiyet kazanan Türkçülük ile Türkiye'de ve Rusya Türklerince kullanılmaya başlanmıştır.

    1930'larda Mustafa Kemal Atatürk Türkeli kavramını şöyle açıklamaktadır: "Türk Milleti Asya'nın garbında ve Avrupa'nın şarkında olmak üzere kara ve deniz sınırlarıyla ayırt edilmiş, dünyaca tanınmış büyük bir yurtta yaşar. Onun adına Türkeli derler. Türk yurdu daha çok büyüktür. Yakın ve uzak zamanlar düşünülürse, Türk'e yurtluk etmemiş kıta yoktur. Bütün dünyada, Asya, Avrupa, Afrika Türk atalarına yurt olmuştur. Bu hakikatler eski ve hususiyle yeni tarih vesikalarıyla malûmdur."

    Resimler

    Ayrıca bakınız

    Kaynakça
    1. Taha Akyol, ‘Türk dünyası’ ne demek? Milliyet
    2. "Az?rbaycanda demoqrafik v?ziyy?t". Az?rbaycan Respublikasının Dövl?t Statistika Komit?si. 15 Nisan 2014.
    3. Demoqrafik göst?ricil?r: ?halinin milli t?rkibi 10 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Azerbaycan Respublikası Dövlet Statistika Komitesi
    4. Kazakistan nüfus bilgileri 23 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kazakistan İstatistik Bürosu
    5. 2009 Nüfus Sayımı Sonuçları 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kazakistan Cumhuriyeti İstatistik Ajansı (İngilizce)
    6. Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009) (PDF). World Population Prospects, Table A.1 24 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
    7. ??????????????? ?????????, ???????????? ????? ? ????????????? ????????? ? ????????. 30 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
    8. KKTC'de Nüfus sayımının sonuçları açıklandı 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim: 7 Mart 2015.
    9. İTO KKTC Ülke Raporu 31 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., erişim: 26 Ağustos 2015
    10. Türkiye nüfusu Türkiye İstatistik Kurumu
    11. "Helen Chapin Metz, ed. Turkey: A Country Study. Washington, D.C.: GPO for the Library of Congress, 1995". 27 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2011.
    12. The World Factbook - Turkmenistan 9 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
    13. 2 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - İran (İngilizce)
    14. (İngilizce)
    15. (İngilizce)
    16. 20 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The World Factbook - Afghanistan (İngilizce)
    17. 15 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
    18. Afghanistan “Ethnic Groups” 24 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
    19. "National Data". National Bureau of Statistics of China. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2015.
    20. "6-1 自然资源划" [6-1 Overview of natural resources] (Çince). Statistics Bureau of Xinjiang. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2015.
    21. 2 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Çin (İngilizce)
    22. - Çin (İngilizce)
    23. Национальный состав населения по регионам России: Республика Алтай Milliyetlere göre Altay Cumhuriyeti nüfusu (2002 sayımı) (Rusça)
    24. Национальный состав населения по регионам России: Астраханская Област 20 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Milliyetlere göre Astrahan Oblastı nüfusu (2002 sayımı) (Rusça)
    25. Национальный состав населения по регионам России: Республика Башкортостан Milliyetlere göre Başkurdistan nüfusu (2002 sayımı) (Rusça)
    26. [url=http://www.perepis2002.ru/ct/doc/English/4-2.xls 17 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. National Composition of Population for Regions of the Russian Federation], 2002, Erişim tarihi:26 Ağustos 2015
    27. 23 Ocak 2016 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi Tıva nüfusu (2016 sayımı) (Rusça)
    28. "Arşivlenmiş kopya". 27 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016.
    29. 7 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
    30. 2 Haziran 2012 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi (İngilizce)
    31. Kırım Özerk Cumhuriyeti Nüfus Bilgisi Ukrayna Devlet İstatistik Komitesi (1 Nisan 2010) (İngilizce)

    Dış bağlantılar
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.