Batı Trakya Türkleri

Batı Trakya Türkleri, günümüzde, Yunanistan sınırları içindeki Batı Trakya bölgesinde yaşayan ve Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi çerçevesinin dışında tutulmuş Türk-Müslüman toplumu için ve bu toplum ile doğrudan bağları mevcut Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının memleketlerini ve/veya kökenlerini ifade etmek için de kullanılan tanımdır.

Batı Trakya Türkleri
Τούρκοι της Δυτικής Θράκης
Müslüman Türk yaşlılar, İskeçe, Batı Trakya, Kuzey Yunanistan.
Toplam nüfus
50.000-130.000[1] - 150.000[2][3]
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Batı Trakya
Diller
Pomakça, Türkçe, Yunanca
Din
Sünni İslam

Yunanistan'ın resmî rakama göre Trakya'da 49.000 (Trakya'da yaşayan Müslüman nüfusu 98.000'nin yarısı)[1] ve resmî olmayan tahmine göre 130.000[2][3] Türk yaşamaktadır. Batı Trakya'daki kültür ve eğitim derneklerinin tahmin ettiği rakam ise 150.000'dir.[4]

Batı Trakyalı Türk müzik grubu Balkanatolia (2006)

Tarihi

Batı Trakya Türklerinin kökeni Osmanlı fetihleri ile bölgeye Anadolu'dan yerleştirilen Türkmenlere ve fetihle islamlaşan yerli halklar olan Helen, Slav ve Çingenelere dayanır. Batı Trakya, Osmanlı Devleti tarafından 1363 yılında fethedilişinden ve bölgeye Türklerin yerleşmeye başlamasının ardından[5][6] 1913 yılında I. Balkan Savaşı ile Bulgaristan'a geçene kadar 549 yıl Osmanlı yönetiminde kalmıştır. Bölgeye 1357-1359 yılları arasından Anadolu'dan Türk göçleri yoğun bir şekilde gerçekleşmiştir. 1360 yılına ait belgelerde bu bölgede Türkçe adlar taşıyan birçok köy ve çiftliğin kurulmuş olduğu görülmektedir.

15 Mayıs 1922 tarihindeki Batı Trakya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Ankara Hükûmeti'ne muhtırası:

« Batı Trakya'nın geleceği halkının oyuna başvurarak belirlenmelidir. Bu bölgede Koşukavak, Eğridere, Kırcaali, Sarı Şaban kazalarında Türk'ten başka bir unsur yoktur. Gümülcine, İskeçe, Ahiçelebi, Drama, Kavala, Nevrekop'da da yüzde 80'den fazla yoğun bir Türk çoğunluğu vardır. Meriç ile Ustruma arasındaki Türk çoğunluğu yüzde 70'i bulmaktadır. Toprağın yüzde 85'i Türklerin elindedir. Misak-ı Milli, Batı Trakya'yı unutmamıştır. Millî Hükûmet, Batı Trakya için nüfuzunu daha fazla kullanmalıdır »

Anadolu'da Yunanların yenilgiye uğratılmasının ardından bölgede Yunanlara karşı akınlar ve baskınlar 1923 yılının Temmuz ayına kadar sürmüştür. Ankara hükûmeti tarafından 24 Temmuz 1923 yılında imzalanan Lozan Barış Antlaşması'na giden Türk heyetine verilen direktifte Batı Trakya'nın geleceğinin plebisit ile belirlenmesine çalışılması idi fakat Lozan Antlaşması ile Batı Trakya Yunanistan'a bırakıldı. Lozan Barış Antlaşması'na göre Batı Trakya Türkleri millî değil, dinî azınlık statüsündedirler. Antlaşmaya göre adlandırılmaları Müslüman azınlıktır.

Lozan Barış Antlaşması’nda Batı Trakya’nın hukuki durumu (37-45. maddelerin içeriği)

Türk Heyeti, Batı Trakya’nın nüfus çoğunluğunun Türklere ait olduğundan ve Misak-ı Milli hedeflerinin gerçekleştirilmesine binaen Lozan Barış Konferansı süresince (22-23-24-25 Kasım 1922) Batı Trakya meselesini masaya koymuş olup bölgenin geleceği hakkında halk oyuna gidilmesi gerektiğini iddia etmiştir. 24 Temmuz 1923’te imzalanan antlaşmada Türk Heyeti’nin plebisit formülü önerisi Müttefik ülkeler bloğu tarafından reddedilmiştir. 1902 tarihli Edirne Salnamesi’nden alınan rakamlara göre Meriç’in batısında ve 1913 sınırları içerisinde kalan Mustafa Paşa, Ortaköy, Seymenli ve Dimetoka’da 35.623 Türk ve 34.432 Rum vardır; Gümülcine, İskeçe, Sofulu ve Dedeağaç’ta ise 127.340 Müslüman’a karşılık sadece 41.799 Rum yaşamaktaydı. Her iki bölgede de Türklerin ezici çoğunlukta olduğunu görmek mümkündür fakat olası bir plebisit durumunda nüfus çoğunluğu belge haline geleceğinden ileride Türkiye’nin burada Batı Trakya’yı kendi topraklarına almak için elinde delil olacağına karar verilip Yunanistan Başbakanı Venizelos tarafından karşı çıkılmıştır. Türk Heyeti bu halk oylamasını Uluslararası hukuka ve Wilson İlkeleri’ne dayandırmaktaydı. Buna karşılık yine de istenilen formül sağlanamamış ve Batı Trakya için hukuki olarak Lozan Barış Antlaşması’nın 37-45 maddeleri kabul edilmek zorunda kalınmıştır.[7]

1923 yılında 191.699 olan Batı Trakya nüfusunun 129.120'si Türk (%67), 33.910'u Yunan (%18), 28.669'u Bulgar geri kalan nüfusu ise az bir Ermeni ve Yahudi topluluğu oluşturmaktaydı.[8]

1923 Yılında Batı Trakya Nüfusu[9]
Şehirler Türk Yunan Bulgar Yahudi Ermeni
Gümülcine59.9678.8349.9971.007360
Dedeağaç11.7444.80010.227253449
Sofulu14.73611.5425.490--
İskeçe42.6718.728522220114
Toplam129.12033.91026.2661.480923[10]

Batı Trakya'daki nüfusun büyük çoğunluğunu Türklerin oluşturması nedeniyle Batı Trakya Türkleri 1923-1924 Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesinden muaf tutulmuşlar ancak Lozan'daki görüşmelerde, Mesta Karasu Nehri ile Meriç Nehri arası Batı Trakya olarak kabul edildiğinden, Mesta ile Ustruma Nehirleri arasında kalan Kavala, Drama, Serez bölgelerindeki Türkler mübadeleye tabi olmuşlar ve Türkiye'ye gelmek zorunda kalmışlardır.

Batı Trakya Türklerinin nüfus yapısı üzerinde büyük darbe oluşturmuş özel bir etken Yunanistan hükûmetinin bu ülkenin vatandaşlık yasası metninde 1955-1998 yılları arasında muhafaza ettiği ve insan haklarına temelden aykırılık oluşturan "Madde 19" olmuştur. Bu madde kapsamında Yunan hükûmetinin "etnik açıdan" Yunan olmayan Yunanistan vatandaşlarının vatandaşlığını feshetme hakkı baki kalmış ve Batı Trakyalı veya On İki Adalı Türkler, ata topraklarına bağ oluşturan vatandaşlık haklarını bu madde kapsamında kaybetmiştir. Bu yasa 1998'de geriye doğru telafi imkânı sağlanmaksızın yürürlükten kaldırılmıştır.[11]

Kaynakça

  1. ""Muslim minority of Thrace", Ministry of Foreign Affairs". 18 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2010.
  2. Whitman 1990, i
  3. Levinson 1998, 41
  4. Western Thrace Minority University Graduates Association 2009, 2
  5. Sugar 1983, 320
  6. Panayi 1999, 50
  7. "BATI TRAKYA MÜSLÜMAN TÜRK AZINLIĞIN SORUNLARI" (PDF). Rapor. Küresel Siyaset.
  8. Whitman 1990, 1.
  9. Öksüz 2004, 255.
  10. "Batı Trakya Türkleri". 14 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
  11. "Batı Trakya Türk toplumu Avrupa Federasyonu'nun basın bildirisi". 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2006.

Ayrıca bakınız

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.