Gaziantep

Gaziantep ya da eski ve halk arasındaki adıyla Antep, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık dokuzuncu[3], şehir merkez nüfusuyla en kalabalık 6. şehri. 2019 sonu itibarıyla 2.069.364 nüfusa sahiptir.[2] Akdeniz ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin kesişme noktasında bulunan Türkiye'nin önemli şehirlerinden Gaziantep sanayi ve gelişmişlik bakımından ilk sıralarda yer alir. Eğitim, ticaret ve sanayi şehridir. Hâlâ yaşanılan en eski kentlerinden biridir.[4] Bunların yanında Gaziantep, Türkiye sanayisi ve ticaretinde de çok önemli bir yer tutar. Bunun sebepleri arasında Gaziantep'in Anadolu ile Orta Doğu arasında bir konumda bulunması ve liman kentlerine yakınlığı sayılabilir. Gaziantep'in simgeleri arasında Gaziantep Kalesi sayılabilir.

Gaziantep
Antep

Gaziantep'in Türkiye'deki konumu
Ülke  Türkiye
Bölge Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Alt idari birimler
İdare
  Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin (AK Parti)
  Vali Davut Gül [1]
Yüzölçümü
  Toplam 6,803 km² (2.626 mil²)
Nüfus
 (2019)
  Toplam 2,069,364[2]
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
Alan kodu (+90) 342
Plaka kodu 27

Gaziantep'te çok sayıda pınar bulunmasına karşın hiç doğal göl bulunmamaktadır. Bu yüzden şehrin birçok yerine yapay göller ve barajlar inşa edilmiştir. İlin en önemli akarsuyu Fırat Nehri ve kollarıdır. Gaziantep ilinde çok az doğal orman bulunmaktadır. İldeki toprakların sadece %14'ü ormanlık alanlarla kaplıdır. Bu ormanlarda özellikle meşe ve kızılçam ağaçları hâkimdir. Meşe ormanlarının hepsi bozuk olup koruma altındadırlar. Kızılçam ormanlarının çoğunluğu yapay ormandır. Gaziantep ilinin batı ve kuzey çevreleri ormanlık, bozkır ve meralarla çevrilidir. İlin topraklarının yüzde 60'ı tarıma elverişlidir. Bu kısım, tarlalar, zeytin, Antep fıstığı, meyve ve sebze bahçeleri ile bağlarla kaplıdır.[5]
İldeki başlıca dağlar, ilin batısındaki Nur Dağları ile Sof Dağları'dır. Nur ve Sof Dağları arasındaki bölge levha hareketleri sonucu oluşmuş bir çöküntüdür. İldeki en yüksek dağ ise 1496 metre yüksekliği ile Büyük Sof Dağı'dır. İldeki başlıca ovalar ise İslahiye, Barak ve Tilbaşar ovalarıdır. Gaziantep ilinde Nurdağı ve İslahiye 1. derece, Yavuzeli ve Araban 2. derece, Oğuzeli, Nizip ve Karkamış ise 3. derece deprem bölgesidir.[6]

Tarihçe

İlk çağlar

Zeugma antik kentinden çıkarılan ve şu anda Zeugma Mozaik Müzesi'nde sergilenen "Çingene Kızı" mozaiği. Mozaikteki kişinin Yunan mitolojisindeki yeryüzü tanrıçası Gaia olduğu düşünülmektedir.
19. yüzyılda Osmanlı zamanında Gaziantep, eski adıyla; "Ayntab", 1850.

Günümüzdeki Gaziantep'in yakınlarında bulunan Dülük (Dolikhe ya da Doliche) bu yöredeki en eski kenttir. Arkeolojik kazılarından bu kentte Paleolitik dönemden beri insanların yaşadığı bilinmektedir.[7][8] Ancak, Dülük Erken Tunç Çağı'ndan sonra bir sürekli yerleşim yeri hâline gelebilmiştir.[9] Bu kent, İpek Yolu üzerinde bulunduğu için çok gelişmiştir.
İlk kurulduğunda Babil yönetimi altında kalan kent, MÖ 1700'lü yıllarda Hititler'in eline geçti. Hititler'den sonra Mısır yönetimine geçen kent,[10] MÖ 700-MS 546 arasında ise kronolojik sırayla Medler, Asurlular ve Persler tarafından yönetilir. MÖ 6. yüzyılda ise kent sırası ile Makedonya, Selevkos ve Komagene uygarlıklarının yönetimi başlar. Değişik medeniyetlere ev sahipliği yapan Antep, 1516 yılında Osmanlıların eline geçmesiyle ilk dönemlerde Arap ve Halep Eyaleti’ne bağlı bir konumda iken, 1531 yılında Dulkadir Eyaleti’nin teşekkül etmesi sonucu, bu eyaletin sınırları arasında yer alarak 1818 senesine kadar bu konumunu muhafaza etmiştir. Bu tarihten itibaren yeniden Halep eyaletine sancak olarak bağlanmıştır. Şehir, Osmanlı kent kültüründe önemli bir yer almıştır.[10]

Yeni bir kent

Romalılar, Dülük yakınlarına Antiochia ad Taurum adında yeni bir kent kurar. Bu kent İsa'nın havarilerinden Yuhanna'nın Hristiyanlık'ı yaymak için seçtiği merkezlerden biri olmuştur. Kent, MS 395 yılında Bizans İmparatorluğu'nun eline geçer.[7] MS 636 yılında halife Ömer bin Hattab, İslamiyet'i yaymak için Ayıntap ve Hatay yöresini Bizanslıların elinden alır. Bu şekilde Ayıntap halkı İslamiyet'i kabul eder. Bu arada Dülük, hızla eski önemini yitirmektedir.
1071 yılında Alp Arslan'ın Malazgirt Savaşı'ndaki zaferinden sonra kent Selçuklu yönetimine geçer. Bir dönem Eyyübilerin eline geçen kent,[10] 1270 yılında Moğolların Ayıntap'a saldırmasıyla, 1389 yılında Dulkadiroğulları'nın ve 1471 yılında Memlük Devleti'nin egemenliğine geçmiştir.

Osmanlı yönetimi

1516 yılında Yavuz Sultan Selim'in Mercidabık Muharebesi'ndeki zaferinden sonra Ayıntap, Osmanlı yönetimine geçer. Osmanlılar döneminde kente çok sayıda cami, medrese, han ve hamam inşa edilmiştir. 1516-1596 yılları arasında kent, üretim, ticaret ve el sanatları yönünden de çok gelişmiştir. 1641 ve 1671 yıllarında iki defa kenti ziyaret eden Evliya Çelebi, kentte 22 mahalle, 8 bin ev, 100 kadar cami, medrese, han, hamam ve bir de kapalı çarşı olduğunu yazar ve seyahatnamesinde aynen "Dünya yüzünden geniş bir ili, göz alıcı büyük yapıları her yerden aranan eşyası, birçok mezraları, bolluk ve verimliliği, bitimsiz yiyecek ve içecek pınarları ve ırmaklarıyla burası 'Şehr-i Ayıntab-ı Cihan'dır" der.[11] Osmanlı döneminde Ayıntap, asla kendi eyaletinde olmayıp, önce Maraş (bugünkü Kahramanmaraş), sonra Halep eyaletinde yer almıştır. Buna rağmen Ayıntap'ın kültürü Arap kültüründen fazla etkilenmemiştir.[12]

Antep Savunması

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Mondros Antlaşması ile birlikte Osmanlı Devleti parçalanır. 17 Aralık 1918 tarihinde Antep, Birleşik Krallık'a, 5 Kasım 1919 tarihinde Fransa'ya bırakılır[10]. Ermeni Lejyonu da bu savaşta görev almıştır. Şehre 8 Şubat 1921 Günü Gazilik unvanı Verilmiştir.

Antep halkı, 1920 yılında, Fransız birliklerinin Antep'e yerleşmesi üzerine direnişe başlar. 1920 yılının Ocak ayında Karayılan komutasındaki çeteler, Fransızların bir süvari birliğini pusuya düşürür. Şahin Bey, 200 kişilik milis gücüyle 1920 yılının Mart ayına kadar Antep'teki Fransız askerlerine karşı savaşır. Antep halkı, 9 Şubat 1921'de teslim olur. Savaş tam 10 ay sürer.[10] 25 Aralık 1921'de Ankara Anlaşması gereğince Fransız birlikleri şehri boşaltır.

Cumhuriyet dönemi

Gaziantep, 1987 yılında çıkarılan 3398 sayılı kanun[13] ile büyükşehir unvanı kazandı. Başlangıçta iki ilçe (Şahinbey ve Şehitkamil) Gaziantep Büyükşehir Belediyesi'nin sınırlarına dahil edildi. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 30 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.[14] Bu sınırlar içinde kalan ilçeler, büyükşehir ilçe belediyeleri hâline geldi.[14] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.[15]

2013 yılında Suriye İç Savaşında NATO üyesi Türkiye'ye yönelik herhangi bir askeri hamleye karşılık askeri hamle için Gaziantep'e Adana ve Kahramanmaraş'ın ardından Türkiye'nin isteğiyle MIM-104 Patriot yerleştirilmiştir.[16]

Coğrafya

İl merkezi, kuzeyde ve kuzeybatıda Kahramanmaraş, kuzeydoğuda Yavuzeli, doğuda Nizip, güneydoğuda Oğuzeli, güneyde Kilis, güneybatıda İslahiye ve batıda Nurdağı ile çevrilidir.
Gaziantep'te çok sayıda pınar bulunmasına karşın hiç doğal göl bulunmamaktadır. Bu yüzden şehrin birçok yerine yapay göller ve barajlar inşa edilmiştir. Gaziantep şehri, Gaziantep Platosu üzerine kurulmuştur. Gaziantep'ten geçen Alleben Deresi iki merkez ilçeyi birbirinden ayırır. İl merkezinin yakınında hiç doğal orman bulunmaz. Bu yüzden il çevresinde kızılçam ağaçlarından oluşan yapay ormanlar oluşturulmuştur(dülükbaba ve burç ormanlıkları). İl merkezi 2. derece deprem bölgesindedir.[6]

İklim

Konumu sebebiyle Gaziantep'te Akdeniz iklimi ve karasal iklim bir karışımı görülmektedir. İlin batısında Akdeniz iklimi, doğusunda ise Karasal iklim hakimdir. Hava özellikle Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında çok sıcaktır. Aralık, Ocak ve Şubat aylarında ise çok soğuktur. Gaziantep'te ölçülen en yüksek sıcaklık 44 °C, en düşük sıcaklık ise -13 °C'dir.[17]
Haziran-Eylül arasında Gaziantep, en az yağışı alır. En çok yağışı ise Aralık-Şubat arasında alır. Mevsim değişirken gündüz ve gece arasında çok büyük bir sıcaklık farkı vardır. Denize kıyısı olmaması sebebiyle kentte nem oranı çok düşüktür. Bu yüzden hava çok sert değildir.

 Gaziantep iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 19,0 22,7 28,1 34,0 37,8 39,6 44,0 42,8 40,8 36,4 27,3 25,2 44,0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 7,6 9,4 14,0 19,7 25,4 31,1 35,3 35,3 31,1 24,2 16,1 9,8 21,5
Ortalama sıcaklık (°C) 3,0 4,3 8,1 13,2 18,6 24,0 27,7 27,4 22,8 16,1 9,3 4,8 14,9
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −0,8 0,0 3,0 7,3 11,8 17,0 21,1 20,9 16,2 10,0 4,4 1,0 9,3
En düşük sıcaklık (°C) −17,5 −15,6 −11 −4,3 2,5 4,5 10,6 12,1 3,4 −2,8 −9,7 −15 −17,5
Ortalama yağış (mm) 96,6 84,0 73,5 53,4 32,7 6,7 2,5 2,2 5,8 36,2 63,0 96,1 552,7
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[18]

Demografi

1927 yılı nüfus sayımında 214.499 olan il nüfusu geçen 70 yıl içerisinde %534 oranında artış göstermiştir. Bu artış oranı aynı dönem için Türkiye genelinde % 317 olmuştur. Gaziantep uzun yıllar dikkate alındığında Türkiye nüfus artış hızının çok üzerinde bir nüfus artışı göstermiştir. Bunun sebebi ise aşırı derecede göç almasıdır.[19] Şehirde yerli Türklerle beraber, güneydoğudaki şehirlerden sanayi ve ticaret amaçlı göç etmiş az sayıda Kürtler de yaşamaktadır. Bir de üniversitelere eğitim amaçlı gelmiş Afrikalı, Avrupalı ve Uzakdoğu kökenli insanlar da vardır.

İl Nüfusu: 1.974.244'tür (2016). İlin yüz ölçümü 6.803 m²'dir. İlde km²'ye 290 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 923 kişi ile Şahinbey’dir) İlde yıllık nüfus artış oranı % 2,20 olmuştur. Valiliğin denizden yüksekliği: 838 m.'dir.

2016 yılında TÜİK verilerine göre 9 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 785 mahalle bulunmaktadır.

Gaziantep il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1965[20]511.02619
  %48     244.215
266.811     %52  
1970[21]606.54016%19
  %54     330.082
276.458     %46  
1975[22]715.93915%18
  %60     427.017
288.922     %40  
1980[23]808.69713%13
  %63     512.745
295.952     %37  
1985[24]966.49012%20
  %67     642.938
323.552     %33  
1990[25]1.140.59410%18
  %72     821.127
319.467     %28  
2000[26]1.285.24911%13
  %79     1.009.126
276.123     %21  
2007[27]1.560.0239%21
  %86     1.342.518
217.505     %14  
2008[28]1.612.2238%3
  %87     1.410.286
201.937     %13  
2009[29]1.653.6708%3
  %88     1.454.097
199.573     %12  
2010[30]1.700.7638%3
  %88     1.501.566
199.197     %12  
2011[31]1.753.5968%3
  %89     1.556.149
197.447     %11  
2012[32]1.799.5588%3
  %89     1.604.933
194.625     %11  
2013[33]1.844.4388%2
  %100     
     %0  
2014[34]1.889.4668%2
  %100     
     %0  
2015[35]1.931.8368%2
  %100     
     %0  

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2020 verileri[36])

Gaziantep İl Nüfusu: 2.069.364'tür (2019 sonu). İlin yüz ölçümü 6.803 km2'dir. İlde  km2'ye 304 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 1345 kişi ile Şahinbey’dir)

İlde yıllık nüfus artış oranı % 2, olmuştur. Nüfus en çok artan ilçe: Şehitkamil (%2,68) Nüfusu en çok azalan ilçe: Karkamış(-%6,04)

4 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre 9 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 785 mahalle bulunmaktadır.

2019 yılı sonunda Gaziantep ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus 2018 Nüfus 2019 Fark Nüfus Artışı % Mah.Say. Alanı  km2[37] Yoğunluk
Araban 32.846 32.761 -85 -0,26 48 392 84
İslahiye 67.674 67.023 -651 -0,96 48 592 113
Karkamış 10.436 9.806 -630 -6,04 71 865 11
Nizip 142.389 143.994 1.605 1,13 39 298 483
Nurdağı 40.151 40.221 70 0,17 110 944 43
Oğuzeli 32.653 31.879 -774 -2,37 48 697 46
Şahinbey 906.043 926.544 20.501 2,26 92 689 1.345
Şehitkamil 774.179 794.931 20.752 2,68 180 960 828
Yavuzeli 22.192 22.205 13 0,06 149 1290 17
GAZİANTEP 2.028.563 2.069.364 40.801 2,01 785 6.803 304

Ekonomi

Gaziantep ile özdeşleşen antepfıstığı (Pistachio vera).

Gaziantep ulaşım olanakları ve liman kentlerine yakınlığı sebebiyle ekonomik açıdan Türkiye'nin en zengin kentlerindendir. Gaziantep'teki en önemli geçim kaynakları tarım, sanayi ve ticarettir. Güneydoğu Anadolu Projesi'nin tamamlanması ile kentte tarımın daha gelişmesi planlanıyor.
Maden kaynakları açısından son derece fakir olan Gaziantep'te fosfat, manganez ve boksit çıkarılır.[38]

Tarım ve hayvancılık

Gaziantep'teki Yaklaşık Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Türü ve Sayısı
Türü Sayısı
Koyun 130.000
Keçi 76.000
Sığır 15.000
At 5.000
Eşek 3.000
Katır 325
Gaziantep'in ekonomisinde tarım önemli bir yer tutmaktadır.

Tarım şehir ekonomisinde önemli bir yer tutuyor olmasına rağmen özellikle yaz aylarında yağış az olduğu için tarım gerektiği kadar gelişememiştir. Gaziantep'teki en önemli tarım ürünü antepfıstığıdır. Türkiye'deki antepfıstığı üretimin büyük bölümü ise Gaziantep'ten sağlanır. Öyle ki, 2007 yılında sadece Gaziantep'te 60.000 ton antepfıstığı üretilmiştir. Zaten antepfıstığı adını bu kentten almaktadır. Hatta Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü de Gaziantep'tedir.[39] Gaziantep'te antepfıstığı kadar zeytin ve üzüm de önemli tarım ürünlerindendir. Bu şekilde Gaziantep, tarımsal açıdan da çok gelişmiştir.

Tarım kadar olmasa da hayvancılık da Gaziantep ekonomisinde çok önemli bir yer tutar. İlde mera alanları çok olsa da verimsiz olduğu için kentte daha çok küçükbaş hayvan yetiştirilir. Kentte en çok yetiştirilen hayvan koyundur. Ancak verimli ırk olmadıkları için yeterince ürün elde edilememektedir. Kentten Arap ülkelerine çok sayıda canlı hayvan ihraç edilir.[38]

Sanayi ve ticaret

Gaziantep, sanayi ve ticarette çok gelişmiştir. Kentteki bütün gelişme özel sektörün çabaları ile oluşmuştur. Gaziantep'te Türkiye'nin en büyük sanayi sitesi bulunur.[40] Ayrıca Gaziantep, Türkiye'nin sanayi ve ticaretinde 5. sıradadır.[40][41] Yakın zamana kadar ticareti büyük ölçüde sınır kaçakçılığına dayanan Gaziantep, şimdi gelişmiş bir ticaret merkezi haline gelmiştir.[38] Gaziantep'teki en önemli sanayi dalları pamuk ve akrilik iplik, halı, un, irmik, makarna, gıda maddeleri, bitkisel yağ, plastik, deterjan üretimi ve deri üretimidir.
Gaziantep'in ülke çapında ihracat payı %13'tür. Ayrıca kent, antepfıstığı üretim ve ihracatının %90'ı, kuruyemiş işleme ve ihracatının %85'ini, makarna işleme ve ihracatının %60'ını, pamuk ipliği imalat ve ihracatının %45'ini ve havlu imalat ve ihracatının %10'unu elinde tutmaktadır.

Gaziantep'te bir alışveriş merkezi.

Ticaretin gelişmesi sonucu Gaziantep'te birçok büyük AVM bulunmaktadır. Bunlardan En Büyükleri İse Sanko AVM Forum Gazianteptir.

Madenler ve enerji kaynakları

Gaziantep, madenler bakımından çok zengin değildir. Bu yüzden de ilde madencilik yaygın bir uğraş değildir. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'ne (MTA) göre Gaziantep'te boksit, demir, dolomit, fosfat, gümüş, krom, maden kömürü, doğalgaz ve petrol bulunur.[42] Ancak sadece kum, kil ve taş çıkarılmaktadır.

İlde elektrik üretiminde en çok hidroelektrik enerjiden faydalanılmaktadır. Elektrik üretiminde Karkamış ve Birecik barajları bulunur. Su ısıtmak amacıyla ise güneş enerjisinden faydalanılmaktadır.

Kültür

Gaziantep baklavası

El sanatları

Gaziantep'te çok çeşitli el sanatları mevcuttur. Geçmişte Gaziantep'teki en yaygın el sanatları dericilik, bakırcılık, yemenicilik, kilimcilik, el işlemeciliği ve kuyumculuktur. Bunlardan el işlemeciliği, bakırcılık ve kilimcilik önemini hâlâ korumaktadır. Özelikle Gaziantep'in kendine özgü motifleri olan kilimleri ve bakır ürünleri çok meşhurdur. Gaziantep'e özgü kilim çeşitleri Baklava dilimleri, Habbap ayağı, Kuş Kanadı, Zincir Göbek, Dirsek göbek, Pençe Göbek, Çarkı felek, Parmak göbek ve Atom Göbek'tir.[43] Ayrıca hanımların hemen her evde yaptığı Antep işi, dantel ve örgü gibi başka el sanatları da mevcuttur.

Mutfak

Gaziantep'in çok zengin bir mutfağı toplamda 300 çeşide yakın yemeği vardır. Türkiyenin lezzet ve gastronomi şehridir. Bu mutfak seneler boyunca çeşitli geleneklerin ve uygarlıkların harmanlanmasıyla zenginleşmiştir. Antep mutfağı özellikle kebap, et yemekleri, tencere yemekleri ve tatlıları ile meşhurdur. Beyran, alinazik, içli köfte, mercimek köftesi, maş çorbası, pirpirim aşı, lebeniye çorbası, yoğurtlu çiğdem aşı, yoğurtlu keme aşı, zerdali aşı, alaca çorba, altı ezmeli kebap, arap köftesi, baklava, beyti, börk aşı, çağla aşı, cağırtlak kebap, doğrama, ekşili taraklı kebap, erik tavası, firik pilavı, kavurma, kuşbaşı kebap, küşneme, lolazlı pilav, yağlı köfte, omaç, sarımsaklı lahmacun, patlıcan kebabı, sarımsak kebabı, simit kebabı, soğan kebabı, şiveydiz, yuvarlama, yeni dünya kebabı, diş hediği, zerdeli sütlaç, katmer, baklava çeşitleri, künefe, kuymak (lohusa kuymağı), un helvası, nişe helvası, şam tatlısı, şirin tarhana Gaziantep mutfağına özgü yemek ve tatlıların sadece çok azıdır.[44]

Gaziantep, 2015'te gastronomi dalında UNESCO'nun Yaratıcı Şehirler Ağı'na dâhil edildi.[45]

Ağız

Antep ağzı ile İstanbul ağzı arasındaki farklar
Türkçe Antepçe
kalın galın
lezzet /n'æz.zet/
baklava paklava
bugün bööğn/
gök göv/
dükkân düven
bahçe bahça
elbet /h'el.bet/
büyük böyyyk
mevsim /m'œʊ.sym/
hamarat /'a.ma.ɾat/
buğday buuda

Anadolu'daki birçok ilde olduğu gibi Gaziantep'in de kendine özgü bir ağzı vardır. Halk arasında "Antep ağzı" ya da "Antepçe" adıyla çağrılan bu konuşma şekli özellikle kırsal kesimde yaşayanlar ve yaşlılar arasında daha çok görülür. En belirgin özellikleri "r" ve "y" harflerinin söylenmemesi, "h" ve "k" harflerinin değişime uğraması ve
"-iyor" eki ile bâzı şahıs eklerinin yok olmasıdır.[12][46] Antep ağzından bazı örnekler yandaki tabloda yer alır.

Türküler ve halk oyunları

Gaziantep yöresine özgü çok çeşitli türküler vardır. Bu türküler kahramanlık, aşk, göç ve oyun türküleri ve ağıtlar olarak beşe ayırılabilir. Bu türkülerden Karayılan13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Şirinnar12 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Allı Yemeni25 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ezo Gelin9 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bahçalarda Mor Meni16 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Evlerinde bir İpekten halı var14 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bahçalarda Zerdali11 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Emmoğlu9 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve Deriko18 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. sadece çok az bir kısmıdır.[47]
Gaziantep, halk oyunları yönünden de çok zengindir. Bu oyunlar ise ağır halaylar, oynak halaylar ve mizanseli oyunlar olarak üçe ayrılır.

Tarihî yerler ve müzeler

Gaziantep Kalesi kenti izleyen bir tepeye kuruludur.
Tarihi şehirden bir görünüm.
Gaziantep Kalesi'nden şehrin kuzeybatısına bakış.

Kentin tam merkezinde tarihî Gaziantep Kalesi yer alır. Kalenin güneyinde tarihî Naib Hamamı bulunmaktadır.[48] Kalenin kuzeyinde ise çok sayıda tarihî han (Bayaz Han, Büdeyri Hanı ve Şire Han gibi) bulunmaktadır. Hanların kuzeyinde bakır işlemeleriyle ünlü tarihî Bakırcılar Çarşısı yer alır. İlde Boyacı Camii, Kurtuluş Camii ve Şirvan Camii gibi çok sayıda tarihî cami yer alır. Bey Mahallesi'nde ise tarihi Antep evleri yer alır. İldeki görülecek bir diğer yer ise Aziz Bedros Kilisesi'dir. Bu cümleden önce adı geçen bütün yerler ödüllü "Kültür Yolu Projesi" adı altında restore edilmiştir.[49] Gaziantep sınırları içerisindeki Zeugma ile Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi, UNESCO'nun Dünya Mirası Geçici Listesi'nde bulunmaktadır.[50]

Gaziantep, ilinde çok sayıda müze vardır. Yapılmakta olan müzelerle beraber Gaziantep tam bir müzeler kenti olacaktır. Aşağıda Gaziantep'teki müzelerin bir listesi yer almaktadır.

Parklar ve bahçeler

Türkiye'nin en büyük dünyanın ise 4. büyük hayvanat bahçesi olan Gaziantep Hayvanat Bahçesi.
Türkiye'nin en büyük açık hava parkı olan Yüzüncü Yıl Parkından görünüm. Gaziantep Ulu Camii (kuzeyde).

Gaziantep birçok park ve mesire yerine ev sahipliği yapar. Yeşilvadi Parkı, Türkiye'nin en büyük parkıdır ve şehrin güney sınırının tamamını kaplar. Ayrıca 100. Yıl Parkı, Celal Doğan Parkı, Anneler Parkı, Masal Parkı ve Hayri Tütüncüler bunlardan birkaçıdır.[54] Ayrıca kentte Harikalar Diyarı[55] , Safari Parkı gibi eğlence yerleri bulunmaktadır. Ayrıca Gaziantep'te Türkiye'nin en büyük hayvanat bahçesi olan Gaziantep Hayvanat Bahçesi bulunur. Bu hayvanat bahçesi Orta Doğu ve Balkanlar'ın en büyük, dünyanın ise 4. en büyük hayvanat bahçesidir. Türkiye de müze bakımından zenginlik sıralamasında 5. sıradadır.[56] Gaziantep'te gezilecek diğer yerlere planetaryum[57] ve botanik bahçesi ve müzeleri örnek verilebilir.

Spor

Gaziantep'te çok çeşitli spor aktiviteleri yapılmaktadır. Bunlar futbol, basketbol, voleybol, hentbol, tenis, yüzme, boks, karete, judo, tekvando, güreş ve dağcılıktir.[58]

Futbol

Gaziantep'te en çok rağbet görülen spor, diğer çoğu ildeki gibi futboldur.[59] Gaziantep'te amatör takımlar dışında 2 futbol takımı yer alır. 2017-18 sezonu sonunda Bunlardan Gaziantepspor, 2. Lige düşmüştür ve daha sonra 2018-19 2. Lig Beyaz Grup'ta mücadele eden Gaziantepspor aldığı -36 puan cezanın ardından 2019 yılının Ocak ayından ligden çekildiğini açıkladı. 2019-20 sezonunda 3. Lig'te mücadeleye tekrar başlayacaklarını açıkladılar. Gaziantep FK ise 1. Lig'de 4.olmuştur. Gaziantep FK 2017 yılında açılan 33.000 kişi kapasiteli Gaziantep Stadyumu'nu kullanmaktadır. Gaziantep FK 2018-2019 Yılında 1.Lig Play Of Finalinde Normal Süresi 1-1 Biten Karşılaşmanın Penaltılarında Rakibi Hataysporu 5-4 Yenerek Türkiye Süper Ligine Yükselmiştir. Gaziantep'in başkanı Mehmet Büyükekşi, takımın formasında kentin düşman işgalinden kurtuluşunun 100. yılını temsilen "BU 100'DEN GAZİANTEP" ifadesinin yer alacağını bildirdi. Başkan, "25 Aralık Gaziantep'in kurtuluşu etkinlikleri kapsamında böyle bir karar aldık" dedi..

Basketbol

Gaziantep Basketbol Büyükşehir Belediyesi, 2007 yılında kurulmuş olup çok çabuk bir şekilde başarıları yakalamış ve istikrarlı bir şekilde 2011-2012 sezonunda tarihinde ilk kez Beko Basketbol Ligi'ne yükselmiştir. Royal Halı'nın kulübün isim sponsorluğundan 23 Haziran 2016'da çekilmesiyle kulüp, Gaziantep Basketbol adını almıştır.

Yüzme

Yüzmede Şehitkamil Belediyesi'nin yaptırdığı Alleben Yüzme Havuzu'nda 3 kulüp çalışmalarını sürdürmektedir. Bunlar; Şehitkamil Belediyespor , Şehitkamil Bahçelievler Yıldızspor ve Gazispor'dur.Gaziantep'te Paletli Yüzme'de birçok millî takım derecesi ve rekoruna sahip sporcular vardır. Her yıl Mayıs ayında Geleneksel Alleben Su Sporları Şenlikleri düzenlenmektedir. 2013 yılında başlayan şenliklere Türkiye'nin her yerinden yüzme takımları katılmaktadır. Okullarası 2015 Türkiye Grup Yarışmaları'na 3 takım göndermiştir.

2018-2019 Sezonu

G.Gaziantep 1. Lig'de, küme düşen Gaziantepspor 2. Lig'dedir.. Basketbol erkeklerde Gaziantep Basketbol süper ligde kalmıştır. Ayrıca voleybol kadınlar 2. Liginde Gaziantep Merinos, BAL’da Araban Belediyesi ve Ankas İstiklalspor bulunmaktadır. Kadın futbol liglerinde ALG Spor, 1. Lige yükselirken, Gazikentspor ise 2. Ligde yer almıştır.

Ziraat Türkiye Kupası‘na 3.turdan katılan G.Gaziantep ve Gaziantepspor elenmişlerdir..

Gaziantep'in 2018-19 sezonunda Avrupa kupalarına katılan takımı yoktur.

Önemli spor tesisleri

Gaziantep Stadyumu (33.502), Kâmil Ocak Stadyumu (16.981), Karataş Şahinbey Spor Salonu (6.400), Alleben Kapalı Yüzme Havuzu-y.olimpik (1.240).

Konum

Konum Bilgileri Tablosu

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[60] Alanı km² Rakım mt. Merkeze km[61]* Ulaşan Yollar[61]
Araban 1957 592 530 63 -13
İslahiye Cumh.önce 865 503 90 -06
Karkamış 1990 298 358 71 -23=>27-26
Nizip 1926 944 535 42 E E90 / -23, -K17, 27-26
Nurdağı 1990 697 529 68 -22, E E90 / -K12, -05, 27-76
Oğuzeli 1946 689 687 19 -14=>27-25, -K5=>27-25
Şahinbey 1987 960 875 2 -22, , -14
Şehitkamil 1987 1.290 838 1 E E90 / , -22, -13
Yavuzeli 1958 468 568 37 -13
GAZİANTEP Cumh.önce 6.803 838

*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Yönetim

Merkezi Yönetim

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Gaziantep, bir ‘büyükşehir’dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Gaziantep Valisi 1974-Horasan doğumlu Davut GÜL 6 Kasım 2018 tarihinde Sivas Valisi iken atanmıştır.[62]

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Gaziantep'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Yerel yönetim

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[63][64] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur.(5216 saylı kanun 16.madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı, 1966-Gaziantep doğumlu Fatma Şahin (AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %51,93 oy oranıyla seçilmiştir.[65]

İlçe belediyeleri, 2019 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, üç değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 6'sı AK PARTİ, 2'si CHP ve 1'i MHP'li belediye başkanıdır.[66]

Gaziantep Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 50’dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 9 ilçe belediye başkanı ve 40 üye) Bunların 33’ü AK PARTİ, 8'i CHP, 5’i, MHP, 3'ü İYİ P., 1'i BBP'dir.[67]

Belediye başkanları
Gaziantep belediye başkanları[68]
Belediye Başkanı Görev süresi
Fatma Şahin 2014-günümüz
Dr. Asım Güzelbey 2004 - 2014
Celal Doğan 1989-2004
Ömer Arpacıoğlu 1984-1989
Ahmet Turan Ertuğ 1980-1984
Esat Kaya Turgay 1973-1980
İbrahim Tevfik Kutlar 1963-1968
Mehmet Ali Kayaalp (1922 - 1924)-(1927 - 1930)[69]
Valiler
Gaziantep valileri[70]
Vali Görev süresi
Davut Gül 2019-Günümüz
Ali Yerlikaya 2015 - 2019
Erdal Ata 2011 - 2015
Süleyman Kamçı 2006 - 2011
Mehmet Lütfullah Bilgin 2003-2006
Erhan Tanju 2000-2003
Muammer Güler 1994-2000
Recep Birsin Özen 1992-1994
Erhan Tanju 1991-1992

Eğitim

Cumhuriyetin ilk yıllarında ildeki okuma yazma oranı %8'di. Şimdi ise ildeki okur yazarlık oranı %90'ı aşmıştır.[71] İlde çok sayıda okul bulunmaktadır. 1988 yılında ilde 6'sı özel 162 ilköğretim okulu, 5'i özel 14 genel lise, 19 mesleki ve teknik lise, 3 fen lisesi, 2 halk eğtim okulu, 2 çıraklık eğitim merkezi, 1 eğitim araçları donatım merkezi, 1 rehberlik ve araştırma merkezi ve 1 sağlık eğitim merkezi bulunmaktadır. Ayrıca 27 özel kurs ve 1 öğretmenler evi bulunmaktadır.
Bir eğitim şehri olan Gaziantep'te şu an 4 tane üniversite bulunmaktadır. 2 devlet, 2 vakıf üniversitesi bulunmaktadır. Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep İslam Bilim ve Teknoloji Üniversitesi , Hasan Kalyoncu Üniversitesi ve Sanko Üniversitesi eğitim vermektedir. Üniversitelerde YÖK'ten onay almış 4 tane Tıp, 3 tane Hukuk, 3 tane Mühendislik ve Mimarlık, 1 tane Havacılık ve Uzay Bilimleri fakültesi mevcuttur.[72] Gaziantep Üniversitesi, Kilis ili ve Nizip ve Oğuzeli ilçelerine de yayılarak 17 fakülte, 12 yüksekokul, Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı, 12 enstitü ve 9 meslek yüksekokuluna sahiptir.[73] Gaziantep'te 3 adet kütüphane vardır. Bunlar Gaziantep İl Halk Kütüphanesi, Şahinbey İlçe Halk Kütüphanesi ve Şehitkamil Bilgi Yılı İlçe Halk Kütüphanesi'dir.[74]

Altyapı

Ulaşım

Gaziantep, Anadolu ile Mezopotamya arasında yer aldığı için tarih boyunca hep ticaret yolları üzerinde yer almıştır. Bunlardan en önemlisi İpek Yolu'dur. Bu sebepten dolayı ilde kara ve hava ulaşımı çok gelişmiştir. Gaziantep'in denize kıyısı olmadığı için kentte deniz ulaşımı yapılamamaktadır. En yakın liman kentleri İskenderun ve Mersin'dir.

Kara ulaşımı

Gaziantep, tarih boyunca önemli ticaret yolları üzerinde olduğu için kara ulaşımında da çok gelişmiştir. Özellikle Avrupa'dan Asya ve Afrika'ya geçişi sağlayan E-24 otoyolu, kentin gelişiminde önemli rol oynar. Ancak ildeki en önemli yol Gaziantep-Adana-Tarsus Otoyolu'dur. Gaziantep Çevre Yolu ise hâlâ inşaat hâlindedir.[75]
Gaziantep kentinden her gün Adana, Ankara, Birecik, Elâzığ, İstanbul, Kahramanmaraş, Karkamış, Malatya, Nizip, Nusaybin ve Osmaniye'ye Demiryolu seferleri yapılır. 1954 yılında hizmete giren gar, hâlâ ulaşımda önemli bir yere sahiptir. Başka bir terminal ise 2001 yılında hizmete açılmıştır.[75]
Kentte halk ve belediye otobüsleri, dolmuş ve taksiyle ulaşım yapmak mümkündür.[76]

Gaziantep'e önemli kentlerden karayolu mesafeleri
Şehir İstanbul Ankara İzmir Adana Bursa Antalya Konya Samsun Mersin Kayseri Diyarbakır Kahramanmaraş Van
Uzaklık (km) 1152 673 1106 206 1043 764 562 684 302 353 313 84 690
Karayolları Genel Müdürlüğü23 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[77]
Demiryolu

Gaziantep'te raylı ulaşımda oldukça gelişmiştir, kent merkezinde ulaşım gelişmiş tramvay ağı ile sağlanmaktadır. Gaziantep'te şu anda işleyen 3 tane tramvay hattı bulunmaktadır, 1.etap Gar-Üniversite hattının yapımı 2008 yılında başlamış,2010 senesinin haziran ayında hizmete girmiştir,daha sonra 2.etap Karataş hattı yapılmış ve 3.etap İbrahimli hattı da yapılıp, bu sene İbrahimli hattı hizmete girmiştir. Ayrıca Gaziantep’te 25 kilometrelik banliyö tren hattı olan Gaziray inşası devam etmektedir. Gaziray Türkiye’nin en büyük metro projesinin alt yapısıdır. Ayrıca Gaziray’ın 5 kilometrelik bir kısmı yer altı metrosudur. Gaziray’ın tamamlanmasının ardından Gar-Şehir Hastanesi ve Gar-Onkolji Hastanesi arasında 2 farklı hatta metro projeleri yapılması planlar arasındadır.

Hava ulaşımı

Gaziantep, hava ulaşımı bakımından da çok gelişmiştir. Kentte Gaziantep Oğuzeli Havalimanı adında uluslararası havalimanı bulunmaktadır. Havaalanı şehirden yaklaşık 20 km. uzaktadır.[78] İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Bursa'ya uçak seferleri yapılmakla beraber, diğer illere de Ankara bağlantılı uçak seferleri yapılmaktadır. Dış hatlarda ise Düsseldorf, Frankfurt, Hannover, Zürih, Stuttgart, Köln, Luton, Kuzey Kıbrıs ve Erbil'e direkt uçuşlar vardır.[79]

Kardeş şehirler

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel
  1. "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018.
  2. "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2019.
  3. "Arşivlenmiş kopya". 2 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.
  4. Gaziantep Hakkında 8 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  5. "Gaziantep Belediyesi". 6 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2009.
  6. "Türkiye Deprem Haritası". 12 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2009.
  7. "Gaziantep Valiliği". 23 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009.
  8. Classic Encylopedia 24 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  9. Temel Britannica Ansiklopedisi. Cilt 7. Sayfa 94
  10. İsmail Altınöz, “Dulkadir Eyaleti’nin Kuruluşunda Antep Şehri (XVI. Yüzyıl)”, Cumhuriyetin 75. Yılına Armağan, Gaziantep, 1999, s.146.
  11. "Gaziantep Valiliği". 20 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009.
  12. "Gaziantep Büyükşehir Belediyesi". 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009.
  13. "Kanun No. 3398" (PDF). 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
  14. "Kanun No. 5216". 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
  15. "Kanun No. 6360". 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
  16. "Patriotlar devrede". Hürriyet. 30 Ağustos 2013. Erişim tarihi: 21 Eylül 2013.
  17. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü 5 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gaziantep istatistikleri
  18. "Resmî İstatistikler - Gaziantep". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2016.
  19. Türkiye İstatistik Kurumu 20 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - 2008 nüfus sayımı
  20. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  21. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  22. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  23. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  24. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  25. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  26. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  27. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  28. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  29. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  30. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  31. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  32. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  33. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  34. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  35. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  36. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr 25 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TUİK 4 Şubat 2020 verileri
  37. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020.
  38. Temel Britannica Ansiklopedisi. Cilt 7. Sayfa 96
  39. "Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü". 9 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009.
  40. "Gaziantep Sanayi Odası". 7 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2009.
  41. "Gaziantep Ticaret Odası". 18 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2009.
  42. "Maden Tetkik Arama Enstitüsü". 22 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009.
  43. "Gaziantep Büyükşehir Belediyesi". 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2010.
  44. "Gaziantep Büyükşehir Belediyesi". 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009.
  45. Özbey, Gülten (12 Aralık 2015). "Gaziantep, UNESCO yaratıcı şehir üyeliğini kazandı". Hürriyet. 1 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
  46. "Gaziantep Şehir Rehberi". 20 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009.
  47. "Gaziantep Valiliği". 1 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009.
  48. "Gaziantep Şehir Rehberi". 16 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2010.
  49. Gaziantep City 27 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  50. "UNESCO World Heritage Centre - Tentative Lists". UNESCO. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
  51. "Gaziantep Şehir Rehberi". 27 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009.
  52. Medusa Cam Müzesi 31 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'nin Resmi Sitesi
  53. Gaziantep sitesi
  54. Gaziantep City (İngilizce)
  55. Gaziantep Şehir Rehberi
  56. Gaziantep Hayvanat Bahçesi 6 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'nin Resmi Sitesi
  57. "Gaziantep Şehir Rehberi". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009.
  58. "Gaziantep Gençlik ve Spor Kulübü". 15 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2009.
  59. ve Spor Genel Müdürlüğü
  60. İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  61. Karayolları Genel Müdürlüğü
  62. "Arşivlenmiş kopya". 10 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
  63. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
  64. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
  65. "Arşivlenmiş kopya". 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
  66. "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
  67. "Arşivlenmiş kopya". 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
  68. "Gaziantep Büyükşehir Belediyesi". 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2009.
  69. Gaziantep Belediyesi Resmi Sitesi 26 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (21 Aralık 2011 tarihinde ulaşıldı)
  70. "Gaziantep Valiliği". 25 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2009.
  71. Millî Eğitim Bakanlığı 16 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Gaziantep
  72. Gaziantep Üniversitesi 14 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'nin Resmi Sitesi
  73. "Gaziantep Valiliği". 23 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009.
  74. "Gaziantep Belediyesi". 6 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2010.
  75. "Gaziantep Şehir Rehberi". 20 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009.
  76. Karayolları Genel Müdürlüğü 23 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gaziantep'in diğer önemli kentlerden uzaklığı
  77. "Gaziantep Büyükşehir Belediyesi". 6 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2010.
  78. DHİM 26 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Gaziantep Havaalanı
  79. "Arşivlenmiş kopya". 14 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2010.
  80. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Eğitim ve Kültür Müdürlüğü. "Gaziantep'in Kardeş Şehirleri". 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2009.
  81. "Gaziantep İsveç'in Karlstad şehri ile kardeş oldu". Gaziantep Büyükşehir Belediyesi. 8 Ekim 2008. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2009.
  82. Zaman Gazetesi - Dış haberler. "LTB ile Gaziantep kardeş şehir oldu". Erişim tarihi: 21 Aralık 2009.
  83. Duisburg 14 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'un Resmi Sitesi (İngilizce)
  84. "Voortgang Stedenbanden" (PDF) (Felemenkçe). Nijmegen resmî sitesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2009.
  85. "Gaziantep ile Maykop Kardeş Oldu". 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2014.
Genel
  • Temel Britannica Ansiklopedisi. Cilt 7.
  • Ana Britannica Ansiklopedisi. Cilt 13.
  • Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. Cilt 9.

Dış bağlantılar

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.