Muş (il)

Muş, Türkiye Cumhuriyeti'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir ildir.

Bu madde Muş il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Muş (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.
Muş
İl

İlin Türkiye'deki konumu
Ülke Türkiye
Coğrafi bölge Doğu Anadolu
İdare
 • Vali İlker Gündüzöz [1]
Yüzölçümü
 • Toplam 8,196 km² (3.164 mil²)
Nüfus
 • Toplam 411.216
 • Kır
 250.328
 • Şehir
 160.888
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 436
İl plaka kodu 49

Merkez, Bulanık, Malazgirt, Varto, Hasköy ve Korkut ilçeleri ile birlikte, Muş İli Nüfusu: 406.501'dir. (2016 sonu). Geçimini genellikle tarım ve hayvancılık ile sağlayan halkın büyük bir bölümü köylerde ikamet etmektedir. İl merkezinin denizden yüksekliği: 1334 m.'dir.

İklim

Bölgenin denize uzak ve yüksek olması nedeniyle karasal iklimin etkisi görülür. Çok geniş bir bölge olması ve yükseklik farklarına bağlı olarak iklim özellikleri farklılaşır

Ekonomi

Başlıca geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. İrili ufaklı fabrikalar da mevcuttur.

Yönetim
Ana madde: Muş'un ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[2][3]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Muş Valisi, 1970-Eskişehir doğumlu Doç. Dr. İlker Gündüzöz’dür. 6 Kasım 2018 tarihinde İller İdaresi Genel Müdürü iken atanmıştır.[4]

Muş Belediye Başkanı, 1970-Muş doğumlu Feyat Asya(AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %34,76 oy oranıyla seçilmiştir.[5]

Bulanık ve Varto'nun HDP'li belediye başkanları seçildikten sonra İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alınmış, yerine ilçe kaymakamları kayyum atanmıştır.[6]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Muş İl Genel Meclisi üye sayısı, 8 AK PARTİ, 7 HDP ve 1 MHP ile 7 boş (HDP'li olup üyeliği iptal edilen) üyelik olmak üzere 23’dür.[7]

2018 Genel seçimleri sonucu, Muş'u temsilen TBMM'de AKP'den 1 milletvekili (Mehmet Emin Şimşek) ve HDP'den 3 milletvekili (Gülüstan Kılıç Koçyiğit, Mensur Işık, Şevin Coşkun) seçilmiştir.[8]

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2020 verileri[9])

Muş ili nüfusu: 408.809'dur. Bu nüfusun %57,53'ü şehirlerde yaşamaktadır (2019 sonu). İlin yüz ölçümü 8.650 km2'dir. İlde  km2'ye 47 kişi düşmektedir. (Bu sayı Hasköy'de 99’dur.)

İlde yıllık nüfus % 0,20 oranında artmıştır. Nüfusu en çok artan ilçe: Hasköy (% 1,71). Nüfusu en çok azalan ilçe: Korkut (-% 3,82)

04 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 İlçe, 23 belediye, bu belediyelerde 121 mahalle ve ayrıca 364 köy vardır.

2019 yılı sonunda Muş ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[10]
İlçe Nüfus

2018

 Nüfus

2019

 Nüfus

Artışı %

 Belediye

Sayısı

 Mahalle

Sayısı

 Köy

Sayısı

 Köy

Nüfusu

 Şehir

nüfusu

 Şehirde

oturan %

 Alanı

 km2[11]

  km2'ye

düşen kişi

Bulanık 80.540 80.643 0,13 7 29 56 34.551 46.092 57,16 1.948 41
Hasköy 25.749 26.190 1,71 2 12 17 11.618 14.572 55,64 264 99
Korkut 25.817 24.830 -3,82 2 7 30 18.788 6.042 24,33 775 32
Malazgirt 51.323 50.926 -0,77 2 16 74 28.883 22.043 43,28 1.595 32
Merkez ilçe 193.394 195.323 1,00 9 50 94 59.154 136.169 69,71 2.750 71
Varto 31.169 30.897 -0,87 1 7 93 20.632 10.265 33,22 1.318 23
MUŞ 407.992 408.809 0,20 23 121 364 173.626 235.183 57,53 8.650 47
Muş il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1965[12]198.71659
  %16     32.503
166.213     %84  
1970[13]234.25057%18
  %19     44.889
189.361     %81  
1975[14]267.20359%14
  %20     54.723
212.480     %80  
1980[15]302.40655%13
  %24     71.077
231.329     %77  
1985[16]339.49254%12
  %23     78.477
261.015     %77  
1990[17]376.54348%11
  %27     101.154
275.389     %73  
2000[18]453.65446%20
  %35     159.503
294.151     %65  
2007[19]405.50947-%11
  %35     142.913
262.596     %65  
2008[20]404.30947-%0
  %34     138.089
266.220     %66  
2009[21]404.48447%0
  %34     139.332
265.152     %66  
2010[22]406.88647%1
  %35     143.624
263.262     %65  
2011[23]414.70646%2
  %37     152.064
262.642     %63  
2012[24]413.26047-%0
  %37     154.472
258.788     %63  
2013[25]412.55347-%0
  %38     156.411
256.142     %62  
2014[26]411.21647-%0
  %39     160.888
250.328     %61  
2015[27]408.72847-%1
  %40     163.040
245.688     %60  

Eğitim

Muş Alparslan Üniversitesi 2007 yılında kurulmuştur. Daha öncesinde ise çevredeki diğer üniversitelere bağlı olarak ilde yükseköğretim kurumları mevcuttu.

Konum

Konum Bilgileri Tablosu
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[28] Alanı km² Rakım mt. Merkeze km[29] Ulaşan Yollar[29]
Bulanık Cumh.önce 1.948 1.488 101 -01, 49-05
Hasköy 1987 264 1.277 18 -30, 49-28
Korkut 1990 775 1.315 28 -02=>49-25, -30 (Hasköy)=>49-25
Malazgirt Cumh.önce 1.595 1.532 127 -01, 49-06, 49-09
Muş Merkez   2.750 1.334   -09, -30, 49-75
Varto Cumh.önce 1.318 1.519 56 -08, 49-76
Muş Cumh.önce 8.650      

Spor
Ana madde: Muş'ta spor

Muşspor ,1984-1985 sezonunda 3. Lig'in yeniden kurulmasıyla Muş'taki kulüplerin bir araya gelip kurduğu Muşspor, tarihinde ilk kez profesyonel liglerde mücadele etmeye başladı. 1990-1991 sezonunda Zeki Eker’in başkanlığı döneminde 3. Lig 2. Grup'ta şampiyon olan kulüp, tarihinde ilk kez 2. Lig'e yükseldi. Ancak 1993-1994 sezonu sonunda 2. Futbol Ligi 5. Klasman Grubu'nu 7. sırada bitirerek 3. Lig'e düştü. 3. Lig'de oynarken şirketleşen kulübün adı Muşspor AŞ olarak değiştirildi. 1997-1998 sezonunu 3. Lig 1. Grup'ta 16. sırada tamamlayan kulüp, Muş 1. Amatör Ligi'ne düştü. Ancak ertesi sezon şampiyon olarak tekrar 3. Lig'e yükseldi. 2004-2005 sezonunda 3. Lig 1. Grup'ta, 15. sırada yer alarak tekrar Muş 1. Amatör Ligi'ne düştü. Ertesi sezon ise kulüp kapandı.

2018-19 Sezonu sonunda, futbol liglerindeki tek takımı Muş Menderes Spor, futbol Bölgesel Amatör Lig (BAL)'deki grubunu 12.tamamlamıştır. Ayrıca futbol kadın 3.liginde 2 takımı, voleybol 2.liginde erkeklerde 2, kadınlarda 1 takımı bulunmaktadır. Küme düşen ya da yükselen takım olmamıştır.

Ziraat Türkiye Kupası 'nda, Muş Menderes Spor 1.turda elenmiştir.  

Önemli spor tesisleri: Muş Şehir Stadı (2.250), Atatürk Spor Salonu (1.500) ve Muş Kapalı Yüzme Havuzu (500)'dur.

Kaynakça
  1. "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018.
  2. "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
  3. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
  4. "Arşivlenmiş kopya". 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
  5. http://www.mus.bel.tr/baskanin-ozgecmisi
  6. https://www.mynet.com/son-dakika-mus-ta-hdp-li-3-belediyeye-kayyum-atandi-110106265314
  7. "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
  8. "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
  9. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr 25 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TUİK 4 Şubat 2020 verileri
  10. "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020.
  11. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020.
  12. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  17. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  18. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  19. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  20. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  21. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  22. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  23. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  24. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  25. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  26. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  27. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  28.  İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  29. Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.