Kavak, Samsun

İlçe merkezinin kuzeyinde kalan Kale Doruğu Höyüğü'nde 1942 yılında yapılan araştırmalarda MÖ 3500-2000 yıllarına ait eserlere rastlanmıştır. Bu verilere göre Kavak, Erken Tunç Çağı'ndan bu yana bir yerleşim yeridir. Kale Doruğu Höyüğü'nde Erken Helenistik Dönem, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait eserlere rastlanması ise bu yerin hem yerleşim özelliğini, hem de burada yerleşimin sürekliliğini göstermektedir.

Kale Doruğu'nda en önemli yerleşmenin Bakır Çağı'nda olduğu anlaşılmıştır. Bölgede varlığı kanıtlanan ilk kavim Kaşkalardır. Kaşkalar, Hititlerin egemenliğini benimsemiş yarı göçebe ve saldırgan bir topluluktur.

Hititler, Kale Doruğu’na geniş ölçüde yerleşmemiş; ancak, bölgenin starejik bir noktada oluşu nedeniyle buraya bir nevi garnizon kurmuşlardır, bu da onların yayılma ve genişleme dönemlerine rastlamaktadır.

Hititlerin egemenliğinden sonra Kavak, MÖ 1200'lerde Friglerin, MÖ 7. yüzyılda Miletlilerin egemenliği altına girmiştir. MÖ 3. yüzyılda Pontus Krallığı tarafından ilhak edilen Kavak’a daha sonra Romalılar hakim olmuştur.

Daha önce Yahudiliği tanıyan halk, 1. yüzyıl İsa’nın havarilerinden Aziz Andre ve Pier’in bölgeye gelmesiyle Hristiyanlıkla tanışmıştır.

Müslümanlar, Abbasiler döneminde (750-1528) Malatya - Tokat üzerinden Karadeniz kıyılarına uzandılar ve İslam dinini buralara tanıttılar.

1071'deki Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra Selçuklular döneminde Rükneddin Süleyman’ın Tokat meliki olduğu zaman bölge Selçukluların eline geçti.

Anadolu'ya gelen Türkmen boylarından Çepniler Trabzon, Ünye ve Kavak'tan yola çıkarak, Karadeniz'in Türkleşmesinde önemli etken olmuşlardır.

Osmanlı döneminde ise Yıldırım Beyazıt Han, Anadolu’da birliği sağlamak için bölgeyi İsfendiyaroğulları'ndan almıştır.

1418 Çelebi Mehmet döneminde ilçe tamamen Osmanlıların eline geçmiştir. Kavak’ın bundan sonraki tarihi Osmanlı Tarihi içinde gelişimini sürdürmüştür.

1518 tarihli bir Osmanlı tapu defterinde Kavak’ın Canik Sancağı'na bağlı bir karye (köy) olduğu görülmüştür.

1839 yılında merkez ilçeye bağlı bucak olmuştur.

1934 yılında da bucak teşkilatı ilçe teşkilatına çevrildi.

Samsun-Ankara karayolu üzerinde kurulmuş, Samsun iline bağlı bir ilçedir. Samsun merkezine uzaklığı 50 km'dir. Kavak doğusunda Asarcık, Batısında Havza, Kuzeyinde İlkadım ve Bafra, Güneyinde Ladik ilçeleriyle çevrilidir.

Denizden yüksekliği 600 m olan ilçe engebeli bir arazi yapısına sahiptir. En yüksek dağı Hacılar Dağı'dır. İlçenin en önemli akarsularından Mert Irmağı bu dağlarda doğar. İlçenin doğal gölü olmasa da sulama amacıyla yapılan göletleri vardır.

İlçe ormanlık bir yapıya sahiptir. İç Anadolu üzerinden ilçe sınırına girileceği anda orman ziyaretçileri kucaklar ve karadeniz sahili boyunca ayrılmaz. Ormanlarında genellikle Akmeşe, Karameşe (pelit ağacı) gürgen,kayın, yabani fındık,yabani ıhlamur, yabani erik, yabani kiraz, yabani kavak ve ardıç bulunur.

Deniz seviyesinden oldukça yüksek olan Kavak'ta iklim, deniz ikliminden kara iklimine geçiş şeklindedir. Fakat karasal iklim daha baskın durumdadır. Yazları ılık, kışları ise genellikle soğuk geçer. Yazın lodos, kışın poyraz rüzgârlarının etkisi altında kalan ilçede en fazla yağmur ilkbaharda yağar.

Türkçenin Kavak ilçesinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir:

Kavak ilçesinin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. Tarım alanında en çok buğday, mısır, yulaf, arpa gibi tahıl ürünleri yetiştirilir. Ayrıca, şekerpancarı, tütün, patates ekimi de yapılmaktadır. Sılaj mısır ve fiğ ekimi de artmaktadır.

Yüksek kesimlerdeki köylerde yaşayan halkın geçim kaynağı ise büyük ölçüde orman ürünleridir.

İlçedeki sanayi genellikle kireç, tuğla ve kiremit üretimi şeklinde gelişmiştir.

Kavak, Orta Karadeniz'i İç Anadolu'ya bağlayan Samsun-Ankara Devlet karayolu üzerindedir. Samsun merkezine uzaklığı 51 km. olan ilçeye ulaşım kolayca sağlanabilmektedir. Toptepe-Doruk yöresinde viyadük ve 3*2 yol genişletme-asfalt, Çakallı mıntıkasında dağ kot düşürme ve viyadük çalışması yapılmaktadır.

Kavak'ta Ağustos ayı içerisinde düzenlenen "Yaşar Doğu Şenlikleri ve Kutlamaları" geleneksel hale gelmiştir. Yaşar Doğu, güreşte Dünya Şampiyonluğuna kadar yükselmiş bir sporcudur.

Kavak ilçesinde “Keşik” denilen bir gelenek vardır. Her hane kendisine keşik (Sıra) geldiğinde bütün köylüyü davet ederek onlara sabah, öğlen, akşam üç öğün olmak üzere yemeklerini hazırlar ve ikram eder. Bu daha sonra başka bir haneye keşik gelmesi şeklinde devam ettirilir.

Kavak yöresinin en meşhur yemeği kaz etiyle yapılan Kaz Ekmeği'dir. Mahallî olarak tirit denir. Kazın eritilen kızgın yağına batırılmış yufkalarla (yoka), yine kazın yağı ile yapılmış bulgur pilavı üzerine pişirilmiş kaz eti serilip çatal-kaşık kullanmadan et ve pilavın üstüne yufka konur ve parmak uçlarıyla et ve pilav bu yufkaya sarılır ve büyük bir lokma halinde yenir. Ayrıca, çakallı menemeni, ketesi, tandır kebabı, saç üzerinde pıtıl ekmeği, yoğurtlu mısır çorbası, keşkek, madımak yemeği, tavada dönderme (yağlı), şekerpancarı pekmezi, elmanın yabani türlerinden olan ve adına halk arasında Acık ya da Acuk denen meyveden yapılan yapılan ekşi meşhurdur. Bu ekşiyi aç karnına 1-2 kaşık yiyen bağırsak parazitlerinden kurtulur.

• Kavak Kaymakamlığı
• Kavak Belediyesi