Bayat, Çorum

Bayat, tarihi MÖ 1. yüzyıla dayanan bir yerleşim birimidir. Şehrin kuzeydoğusundaki kaya mezarlarının yakın roma döneminden kaldığı sanılmakla birlikte ilçe sınırları içerisinde birçok yerde yakın roma medeniyetine ait para heykel ve mezarlara rastlanılmaktadır.

İlçenin yüzölçümü 770 km², rakımı ise 625 metredir. Orta Karadeniz Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi kesim noktasında Köroğlu Dağlarının doğuya uzantısı ile İç Anadolu’ nun Orta Kızılırmak bölümünde yer alır. Çorum’a uzaklığı 83 kilometredir. Yılık ortalama yağış miktarı 445,2 mm'dir.

İlçedeki en önemli akarsu Karatepe ve Öbek Tepesinden çıkan kar suları ile beslenen kuzeyden güneye doğru 45 kilometrelik bir vadi oluşturan ve Kızılırmak’a dökülen Bayat çayıdır. İlçenin kuzeyinde 2013 metre yüksekliğinde Öbek Tepesinin yer aldığı Karatepe mevcuttur. Kuzeyden güneye doğru gidildikçe rakım küçülerek 500 metreye kadar düşmektedir. Bu nedenle ilçe kuzeyi dağlık, güneyi küme halinde tepelerin ve kısmen ovaların yer aldığı kırık,dalgalı ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. İlçenin kuzeyinde yer alan dağlık ve ormanlık kesimde Türkiye'de Karadeniz iklimi , güneyde ise, karasal iklim hüküm sürmektedir. İlçe iki iklim arasında geçiş bölgesinde yer almaktadır. Bu sebeple yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Yağışlar düzenli olmayıp, en çok ilkbahar mevsiminde yağış almaktadır. İlçenin dağlık kesimi genelde çam ve meşe ormanı ile kaplıdır. Ovalık kesimde ise bozkırlar yer almaktadır. İlçenin oksijen deposu Karatepe ormanlık alanıdır.

Türkçenin Bayat ilçesinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir:

İlçenin ekonomik yapısı coğrafi yapıya göre şekillenmiştir. İlçe kuzeyinde dağlık kesimde yer alan 18 köy halkı şehirlerde inşaat işçiliği, kısmen orman ürünleri, az da olsa tarım ve hayvancılık ile Linyit Kömür işletmesinde işçilik yaparak geçimlerini sağlamaktadır. Ovalık kesimde yer alan köylerde ise halk, tarla tarımı ve hayvancılık yaparak geçimini sağlamaktadır. İlçede toplam 47.874 hektar tarım arazisi mevcuttur. 2002 yılı verilerine göre 13.090 büyükbaş ve 6.400 adet küçükbaş hayvan mevcuttur. İlçede un ve yem fabrikaları ile linyit kömür işletmesi mevcuttur. İlçenin özellikle dağ köylerinin geçim kaynakları mevsimlik inşaat işçiliğine dayanmaktadır

İlçede bir Lise, bir Anadolu lisesi bir de Çok Programlı Lise ve 6 sı ilçe merkezinde olmak üzere toplam 57 İlköğretim okulu mevcuttur. Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğünce yaptırılan 500 kişilik kapalı spor salonu 2003 yılı itibarıyla tamamlanmış ve faaliyete geçirilmiştir. İlçede 50 yatak kapasiteli Devlet Hastanesi, Merkez Sağlık Ocağı, Barak ve Yoncalı Köylerinde birer adet Sağlık Ocağı mevcuttur.

• YerelNet11 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Çorum-Bayat Belediyesi12 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.