Zonguldak

Zonguldak, Zonguldak ilinin merkez ilçesi ve aynı isme sahip şehri. Karadeniz kıyısında bulunan şehir, özellikle limanıyla Türkiye'nin Karadeniz ülkeleriyle arasındaki deniz ticaretinde önemli bir yere sahiptir. Ayrıca Türkiye'nin en zengin taşkömürü madenlerini barındırır.

Zonguldak

Siyasi haritası
Ülke Türkiye
İl Zonguldak
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
İdare
  Belediye başkanı Ömer Selim Alan (AK Parti)
Yüzölçümü
  Toplam 3,306 km² (1.276 mil²)
Rakım 13 m (42 ft)
Nüfus
 (2018)
  Toplam 125,339
  Kır
-
  Şehir
-
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu 67980
İl alan kodu 0372
İl plaka kodu 67
Resmî site
www.zonguldak.bel.tr

İsim

Zonguldak ismi Fransızca "zone" ve Türkçe "Göldağı" sözcüklerinin birleşimiyle oluşmuştur.

Zonguldak ve civarındaki kömür ocakları ilk kez Fransızlar tarafından işletilmiştir. Bu dönemde Fransızlar, kömür havzasını belirtmek için bölgede rakımı en yüksek yer olan Göldağı'nı seçmiş ve başına "alan, bölge" anlamına gelen "zone" sözcüğü eklemiştir. "Zone Göldağı" sözü halk arasında zamanla Zonguldak halini almıştır.

Tarihçe

Bölgede çeşitli zaman aralıklarında tarih yazarlarının ve arkeolojik yüzey incelemelerinin sonucundaki ortak görüş Zonguldak, Bartın,Kastamonu illerini kapsayan bölgenin tarih öncesi adı Paflagonya.2010 yılında Zonguldak Filyos ve Paflagonya kentlerini araştırma yapan belgesel yönetmeni Tekin Gün notları arasında Tarihi izlerinin 4 bin yıl öncesine kadar giden kdz.ereğli ve çevresinden söz eden en eski kaynak, homeros'un ilyada'sıdır,(iliada). homeros, troya savaşlarına (i.ö.1200'ler) katılan paflagonyalıların (paphlagonia) bir bölümünün pathenios (Bartın) çayı çevresinde sesamos (amasra),kromna (kurucaşile), parthenios gibi kentler kurduklarını anlatmaktadır.[1] Ayrıca Zonguldak Filyos'ta Tieion Antik Kent kalıntıları bir Milet yerleşiminin antik temelleri üzerine inşa edildiğini işaret etmekte olduğu sanılmaktadır.[2] Arkeolojik kanıtlara göre MÖ 2500'lere uzanan bir geçmişi bulunan bölgeye ilk yerleşenler Hattiler, daha sonra ise Hititler olmuştur. Yörenin ilk sakinleri Frig boylarından oluşan Bitinler, Mariandin ve Migdon adlı göç topluluklarıdır. MÖ 7. yüzyılda başlayan Batı Anadolu'dan Karadeniz'e Yunan kolonizasyonu sürecinde yörede de ticaret amaçlı limanlar kurulmuştur. MÖ 334'e kadar Perslerin egemenliğinde kalan bölge, Büyük İskender'in Anadolu seferinin ardından kısa bir süre için Makedonyalı subaylarca yönetilmiştir. Pers şatrapı Mithridates'in yöre halkının desteğiyle Batı Karadeniz Bölgesi'nde kurduğu Pontus Devleti'nin parçası olan Zonguldak, Roma İmparatorluğu'nun bu devleti MS 1. yüzyılda yıkmasına dek sürmüş, Roma'nın ikiye bölünmesinin ardından sonra da Doğu Roma toprağı olmuştur. Zonguldak Ereğli bölgesi Hristiyanlığın ilk yayıldığı yerlerden biri olma özelliği kazanmış, bu dönemde İsa'nın havarilerinden Adreas bugün de görülebilen Kutsal İbadet Mağaraları'nda ilk ayinleri düzenlemiştir.

Yöreye Anadolu Selçuklu ordusu 1084 yılında gelmiş ve yöreyi fethetmiştir. Daha sonra ise yöreyi Cenevizliler ele geçirmiştir, beylikler döneminde ise Candaroğulları bölgede hakimiyet kurmuştur. 1460 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Amasra’yı almasıyla birlikte Zonguldak ve çevresi tamamen Osmanlıların eline geçmiştir.

II. Mahmut döneminde, 1829 yılında bölgede ilk kömür bulunmuştur. 1848'de ise ilk kömür ocakları açılmıştır. Bu ocakları Belçikalı ve Fransız şirketler işletmiştir.

Zonguldak limanı I. Dünya Savaşı'nda Sarıkamış'a gidecek malzemelere ev sahipliği yapmış, Türk Kurtuluş Savaşı'nda ise SSCB ile ilişkilerde önemli bir rol oynamıştır.

I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1919 yılında Fransız şirketlerinin haklarını korumak bahanesiyle Fransız askerleri önce Zonguldak’ı, ardından da Karadeniz Ereğli’yi işgal etmiştir; ancak Zonguldak ve çevresindeki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine bağlı güçlerin karşı koymasıyla tehlikeye düşmüşler ve 21 Haziran 1920'de de bölgeyi terketmişlerdir.

Jeomorfolojik ve çevresel bilgiler

Zonguldak, Batı Karadeniz Bölgesi'nde, Karadeniz’e batı ve kuzeyden kıyısı olan bir ildir. 3.481 km2'lik yüzölçümüyle Türkiye topraklarının binde altısını kaplar. Karadeniz kıyılarından başlayan il toprakları, kuzeyden Karadeniz, kuzeydoğudan Bartın, doğudan ve güneydoğudan Karabük, güneyden Bolu, batıdan ve güneybatıdan Düzce illeriyle çevrilidir. Zonguldak il merkezi kuzeydoğudan Kilimli ve güneybatıdan Kozlu belediyeleri sınırları ile sınırlandırılmıştır. Çalışma alanında topoğrafik eğim % 5 - 10 arasında değişmektedir. Genel olarak çalışma alanı hemen hemen yılın bütün aylarında yağış altındadır. Karadeniz ikliminin tipik göstergesi olan bu durumun yer altı su seviyesini önemli ölçüde etkileyeceği açıktır. 

Nüfus

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[3]148.04155.40492.637
1970[4]173.21777.13596.082
1975[5]194.70090.221104.479
1980[6]231.580109.044122.536
1985[7]250.164117.879132.285
1990[8]249.610116.725132.885
2000[9]218.422104.276114.146
2007[10]215.922107.354108.568
2008[11]213.992105.979108.013
2009[12]216.481108.792107.689
2010[13]215.565109.081106.484
2011[14]215.407110.043105.364
2012[15]213.544109.080104.464
2013[16]125.914107.78318.131
2014[17]126.864108.21318.651
2015[18]126.281108.07418.207
2016[19]Veri yokVeri yokVeri yok

Siyaset

Zonguldak Belediye Başkanları (1963-günümüz)
Ekmel Çetiner17 Kasım 196310 Ekim 1965Adalet Partisi
Gültekin Kızılışık10 Ekim 19652 Haziran 1968Adalet Partisi
Hüseyin Öztek2 Haziran 196811 Aralık 1977Cumhuriyet Halk Partisi
Nadir Pulat11 Aralık 197712 Eylül 1980Cumhuriyet Halk Partisi
Halil Ekşioğlu12 Eylül 198025 Mart 1984Bağımsız
Zeki Çakan25 Mart 198426 Mart 1989Anavatan Partisi
Yüksel Aytaç26 Mart 198927 Mart 1994Sosyaldemokrat Halkçı Parti
Zeki Çakan27 Mart 199418 Nisan 1995Anavatan Partisi
Ethem Malkoç24 Aralık 199518 Nisan 1999Anavatan Partisi
İsmail Eşref18 Nisan 199928 Mart 2004Demokratik Sol Parti
Secaattin Gonca28 Mart 200429 Mart 2009Adalet ve Kalkınma Partisi
İsmail Eşref29 Mart 200910 Mart 2011Cumhuriyet Halk Partisi
Muharrem Akdemir17 Mart 201131 Mart 2019Cumhuriyet Halk Partisi
Ömer Selim Alan1 Nisan 2019GörevdeAdalet ve Kalkınma Partisi

Sanayi

Bölgedeki önemli sanayii tesislerinin başında Türkiye Taşkömürü Kurumu yer almaktadır.

1830-1848 yılları arasındaki arama ve işletmecilik faaliyetleri hakkında çok ayrıntılı bilgi olmamakla birlikte; 1843 yılına ait resmi belgelerde, Ereğli ve Amasra'da üretilen vapur kömürünün İstanbul'da pazarlamasından ve gerekli düzenlemelerin yapılmasından sonra devlet hazinesine sağlayacağı katkıdan söz edilmektedir. 1848'de yapılan inceleme ve düzenlemelerle, Ereğli ve Amasra arasında taşkömürü bulunan yerler saptanarak havza sınırları ilk kez tanımlanmıştır.

Filyos Vadisi Projesi

İlk olarak Osmanlı padişahı II. Abdülhamid döneminde dile getirilen Filyos Vadisi'nde demirçelik fabrikaları ve liman projelerini içeren ve Batı Karadeniz Bölgesi'nin kurtuluşu olarak lanse edilen Filyos Vadisi Projesi için müracaat eden 21 firmaya yer tahsisleri 2008 yılının Mart ayının ilk haftasında yapılmış ve projenin hayata geçirilmesi için gerekli çalışmalara başlanmıştır.

Taşkömürünü işleten kurumlar

  • Hazine-i Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1848-1854)
  • İngiliz (Galatalı Sarraflar) Kömür Kumpanyası İşletmeciliği (1849-1854)
  • Kırım Savaşı (Geçici İngiliz) Yönetimi (1854-1856)
  • Hazine-i Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1856-1861)
  • Emanet İdare İşletmeciliği (1856-1859)
  • Zafiropulos İşletmeciliği (1859-1860)
  • İngiliz Kömür Kumpanyası İşletmeciliği (1860-1861)
  • Hazine-i Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1861-1865)
  • Bahriye Nezareti Yönetimi (1865-1908)
  • Tersane İdaresi İşletmeciliği (1865-1882)
  • Yerli-Yabancı Sermaye Şirketleri İşletmeciliği (1882-1940)
  • Nafia Nezareti Yönetimi (1908-1909)
  • Orman ve Maadin Ticaret ve Ziraat Nezareti Yönetimi (1909-1920)
  • Dünya Ve Ulusal Kurtuluş Savaşı Dönemi (1914-1922)
  • İktisat Vekaleti Yönetimi (1920-1940)
  • İş Bankası İşletmeciliği (1926-1940)
  • Etibank ve EKİ İşletmeciliği (1937-1940)
  • Etibank ve EKİ Yönetimi (1940-1957)
  • TKİ Yönetimi (1957-1984)
  • TTK Yönetimi (1984-)

Bölgenin diğer başlıca sanayi alanları tarım ve hayvancılık, enerji, taş ve toprağa dayalı ürünler olarak sıralanabilir.

İlçelerin mesafeleri

Mesafeler (km.) Zonguldak
Merkez
Alaplı Çaycuma Devrek Karadeniz
Ereğli
Kilimli Kozlu Gökçebey
Zonguldak Merkez 0 km. 58.7 km. 34.4 km.
35.1 km.
47 km.
44.9 km.
56 km.
51.8 km. 8.4 km. 6.8 km.
6.9 km.
7.2 km.
Alaplı 58.7 km. 0 km. 106 km.
106 km.
112 km.
72.1 km.
75 km.
115 km.
32.3 km.
33.2 km.
34.5 km.
66.9 km. 55.3 km.
Çaycuma 34.4 km.
35.1 km.
47 km.
106 km.
106 km.
112 km.
0 km. 31.7 km. 74 km.
80.1 km.
98.8 km.
40.4 km.
46.9 km.
53 km.
53.8 km.
60.8 km.
Devrek 44.9 km.
56 km.
72.1 km.
75 km.
115 km.
31.7 km. 0 km. 48.9 km.
51.1 km.
66 km.
50.9 km.
62 km.
76.1 km.
62.7 km.
Karadeniz Ereğli 51.8 km. 32.3 km.
33.2 km.
34.5 km.
74 km.
80.1 km.
98.8 km.
48.9 km.
51.1 km.
66 km.
0 km. 59.9 km. 35.4 km.
38.3 km.
47.9 km.
Kilimli 8.4 km. 66.9 km. 40.4 km.
46.9 km.
53 km.
50.9 km.
62 km.
76.1 km.
59.9 km. 0 km. 15 km.
Kozlu 6.8 km.
6.9 km.
7.2 km.
55.3 km. 53.8 km.
60.8 km.
62.7 km. 35.4 km.
38.3 km.
47.9 km.
15 km. 0 km.

Kaynakça

  1. "Paflagonya". Araştırma yazısı:Yönetmen Tekin Gün. Mootol,Kültür Sanat- Haziran 2010. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  2. "Tieion Antik Kent / Miletos Kolonileri". Araştırma yazısı.Yönetmen Tekin Gün. Mootol,Kültür Sanat-Haziran 2010. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  3. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  4. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  5. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  6. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  16. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  17. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  18. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  19. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.

Dış bağlantılar

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.