Vezirköprü

Vezirköprü'nün tarihi Hititlere (M.Ö. 2000 - M.Ö. 700) kadar uzanmaktadır. İlk şehir, Hititler tarafından şimdiki ilçe merkezinin 2,5 km kadar uzağına ilk defa kurulmuştur. Son yıllarda yapılan arkeolojik kazılar neticesinde Hititlerin kutsal kenti Nerik' in Vezirköprü'de olduğu düşünülmektedir. Oymaağaç mahallesindeki höyükte yapılan kazılarda önemli tarihî eserlerin yanı sıra Karadeniz Bölgesi'nde ilk defa çivi yazısı ile yazılmış tablet parçaları bulunmuştur. Ayrıca bu tablet parçalarının üzerinde kutsal şehir Nerik ifadeli mühürlerin işlendiği fark edilmiştir. Arkeologlar, parçaların bulunduğu yerin Nerik kentinin yerleştiği yer olduğunu kuvvetle düşünmekte ve bu amaçla kazıları özenle sürdürmektedirler. Bulunan tüm parçalar Samsun'da müzede sergilenmektedir.

M.Ö. 1200 yıllarında bu yöre Frigya hâkimiyeti ve Paflagonya idaresine girmiştir. Daha sonra burası Büyük İskender tarafından ele geçirilmiştir.

Frigyalıların akınları ile yıkılan şehri ikinci kez Bizanslılar kurmuştur. O zamanki adı Fezimon yahut Teakliodiopolis'dir. İlçede Bizanslılar döneminden kalma sütün ve sütün başlıkları bulunmuştur. O dönemde çevredeki en zengin kent olduğu bu gün görülen büyük bina harabelerinden anlaşılmaktadır.

Selçukluların Bizanslılarla yaptığı savaşlarda Vezirköprü tekrar harabeye dönmüştür. Daha sonra Danişmentlilerin eline geçen ilçe Haçlı Seferleri nedeniyle inşa edilememiştir. Ancak Sultan Mesut 1160 yılında kasabayı Gadegara adıyla üçüncü kez yeniden kurmuştur.

Vezirköprü 1695 yıllarındaki Celâlî isyanları sırasında sık sık baskına uğramış ve kasaba yağmalanıp yıkılmıştır. Bu nedenle insanlar kalelere sığınma ihtiyacı duymuş, Taşkale ve Toprakkale olmak üzere iki kale yapılmıştır. Şimdi bu kale yıkıntıları üzerinde kurulan mahalleler aynı adlarla anılmaktadır. Celâlî isyanlarından sonra Köprülü Mehmet Paşa ilçedeki yıkılmış yapıları tamir ettirmiş ve ayrıca yeni eserler de yaptırmıştır. İskelet olarak bugünkü durumu o zamandan kalmadır. İdarî bakımdan Sivas Beyler Beyliği'ne bağlı Amasya Mutassarrıflığı içinde olan Vezirköprü; 1925 yılına kadar Amasya'ya bağlı bir ilçe iken 1925 yılında Samsun iline bağlanmıştır. Mehmet Paşa, sadaret zamanında da ilçe Vezirköprüsü adını almıştır. İlçenin günümüzdeki adı daha kısaltılmış olarak Vezirköprü'dür.

1892'deki yönetsel bölümünde Canik Sancağı, Trabzon vilayetine bağlıydı. Bu dönemde Trabzon vilayetini merkez sancağı, Canik, Lazistan ve Gümüşhane sancakları oluşturuyordu.

Canik sancağının toplam sekiz kazası sırası ile şunlardı: Merkez, Bafra, Ünye, Fatsa, Terme ve Çarşamba. Ladik, Vezirköprü ve Havza bu dönemde Sivas vilayeti sınırları içerisinde idi. Canik Sancağı, 1896 ve 1903' teki yönetsel bölünmelerde de 1892'deki konumunu korudu.

Karadeniz Bölgesinde olmasına rağmen Kızılırmak vadisi boyunca Akdeniz iklimi özelliğini göstermektedir. Daha çok kışları soğuk geçip, yaz kuraklığı karakteristiktir.

Vezirköprü, iklim koşulları bakımından kıyı kuşağının nemli ılıman iklim tipi ile iç kesimlerin karasal iklim tipi arasında, geçiş kuşağının kendine özgü termik ve nemlilik özellikleriyle ayrılmakta; Kışları kıyıya göre daha soğuk (Ocak ayı ortalama sıcaklık. 2,5 C.), yazlarda daha sıcak geçmektedir.(Ağustos ayı sıc.ort. 22,3 C). Daha güneyde ve iç kesimde yer alan Merzifon yöresi iklim koşullarına yakınlık göstermektedir. Çevre yüksek alanlara gidildikçe sıcaklıkların azaldığı, düzenli don olaylarıyla kış mevsiminin etkili olduğu görülmektedir. Uzun yıllık ortalamalara göre yıllık yağış miktarı 500 mm'nin üzerinde bulunmakta (527 mm.), çevre yüksek kesimlerde yağış artışıyla birlikte kar şeklinde yağışların da etkili olduğu görülmektedir. Yıl içinde yağışların mevsimlere göre dağılışı belirgin bir ilkbahar maksimumu (% 35,5) göstermekte; yaz yağışları % 18,6 oranına erişmekte, artan buharlaşmalar sonucu yaz kuraklığı etkili olmaktadır.

Bölge tarih turizmi açısından önemli bir yere sahiptir. Osmanlı'da bir dönem sadrazamlık görevini sürdüren Köprülüler ailesinin yaptığı dönem eserleri ilçe turizmi açısından önemlidir. Hititlerin kutsal şehri Nerik'e ait kalıntıların bölgede bulunmasından sonra bölge turizmi canlanmıştır.

Bölgede bulunan Şahinkaya Kanyonu'nda[2] kapsamlı festivaller düzenlenmiştir. Kanyon boyunca tekne gezintisi yapma imkanınız vardır. Bazı alanların Turizm Merkezi ile Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi olarak ilanı hakkındaki ekli kararın yürürlüğe konulması; Kültür ve Turizm Bakanlığı 22.03.2011 tarihi ve 59756 sayılı yazısı üzerine, 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu'nu 3.maddesi ile 16.04.2004 tarihi ve 2004/7253 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri ile turizm Merkezlerinin belirlenmesine ve ilanına ilişkin yönetmelik hükümlerine göre, Bakanlar Kurulu'nca 26.04.2011 tarihi itibarıyla Turizm Merkezi olması kararlaştırılmıştır.Ayrıca kunduz dağındaki güreş müsabakalarıda türizme katkı sağlamaktadır.

Arslan, A., N. İğci, B. Kıvrak, Geçmisten Günümüze Vezirköprü. Vezirköprü 2008.

Bekker-Nielsen, T. '350 years of research on Neoklaudiopolis (Vezirköprü)' Orbis Terrarum 11 (2012-13) 3-31.

Bekker-Nielsen, T., R. Czichon, C. Høgel, B. Kıvrak, J.M. Madsen, V. Sauer, S.L. Sørensen, K. Winther-Jacobsen, Neoklaudiopolis antik kenti (Vezirköprü, Samsun ili): tarihsel ve arkeolojik rehber. Istanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları 2015.

• Vezirköprü Tanıtım Sitesi22 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Vezirköprü Kaymakamlığı resmi sitesi18 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Vezirköprü tarihçesi
• Nerik4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca)
• sdu.dk/halys (İngilizce)