Buğday

Buğday (Triticum), buğdaygiller familyasından bütün dünyada ıslahı yapılmış tek yıllık otsu bitki cinsi. Değişik araştırmacıların yaptıkları araştırmaların ışığında buğdayın gen merkezi olarak Anadolu, Batı İran ve Kafkasya kabul edilir.

Buğday
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Plantae
Klad Angiosperms (Kapalı tohumlular)
Klad Monocots (Bir çenekliler)
Takım: Poales
Familya: Poaceae (Buğdaygiller)
Alt familya: Poaideae
Oymak: Triticeae
Alt oymak: Triticinae
Cins: Triticum
L.
Türler

Metne bakınız.

Karasal iklimi tercih eder. Buğday; un, yem üretilmesinde kullanılan temel bir besin maddesidir. Kabuğu ayrılabileceği gibi kabuğu ile de öğütülebilir. Buğday aynı zamanda çiftlik hayvanları için bir yem maddesi olarak da yetiştirilmekdedir. Hasattan sonra atık ürün olarak saman balyası çıkar. enerji miktarı 1.18dir.

Sınıflandırma

Sınıflandırmada ilk ele alınan bitki buğdaydır. Sınıflandırmada önce başak özellikleri dikkate alınmıştır. Kılçıklılık, kılçıksızlık, kavuz rengi, dane rengi ele alınan ilk kriterler olmuştur. Daha sonraları başak sıklığı buğdayların sınıflandırılmasında rol oynamıştır. Rusya taksonomistleri buğdayları sınıflandırmak için ekotipler ve biyotipler üzerinde durmuşlardır. Ekotip ve biyotiplerin sınıflandırılması morfolojik karakterlere göre olmuştur. Stoloji alanındaki ilerlemeler sonucu, buğdayların sınıflandırılması kromozom sayılarına göre yapılmaya başlamıştır. Kromozom sayıları sonucu buğdayların genom sayıları ve genom formülleri üzerinde durulmuştur. Kromozom sayıları ve genom formüllerine göre yapılan sınıflandırmalarda buğdaylar üç gruba ayrılır:

  1. Diploid grup (AA)= kaplıca grubu
  2. Tetraploid grup (AABB) = makarnalık buğdaylar grubu
  3. Hekzaploid grup (AABBDD) = ekmeklik buğdaylar grubu

Her grubun da yabani formları, kavuzlu ve çıplak kültür formları vardır.

Tür ve alttür üzerindeki çalışmalar sonucunda tetraploid ve hekzaploid gruptaki bütün buğdaylar tek tür altında toplanmıştır. Daha önce tür kabul edilen buğdaylar ise çeşit grupları haline sokulmuştur. Son olarak kromozom sayılarına göre buğdaylar, diploid ve alloploid olarak iki grupta toplanmıştır. Diploid buğdayların en önemlisi Triticum monococcum’dur. Alloploid buğdaylardan 2n= kromozomlu Triticum aestivum en önemli türleridir.

Bazı türler
  • Ekmeklik buğday (Triticum aestivum)
  • T. araraticum
  • T. boeoticum
  • Doğu buğdayı (Triticum carthlicum)
  • Topbaş buğday (Triticum compactum)
  • T. dicoccoides
  • Gernik (Triticum dicoccon)
  • Durum buğdayı (Triticum durum)
  • T. ispahanicum
  • T. karamyschevii
  • T. macha
  • T. militinae
  • Kaplıca buğdayı (Triticum monococcum)
  • Polonya buğdayı (Triticum polonicum)
  • Kavuzlu buğday (Triticum spelta)
  • T. sphaerococcum
  • T. timopheevii
  • Turnadili buğday (T. turanicum)
  • İngiliz buğday (Triticum turgidum)
  • T. urartu
  • T. vavilovii
  • T. zhukovskyi

Buğday üretimi
En büyük buğday üreticileri
(milyon metrik ton)
Sıra Ülke 2010 2011 2012 2013
1 Çin115117126122
2 Hindistan80869594
3 ABD60546258
4 Rusya41563852
5 Fransa40384039
6 Kanada23252738
7 Almanya24222225
8 Pakistan23252424
9 Avustralya22273023
11 Ukrayna16221623
10 Türkiye19212022
12 İran13131414
13 Kazakistan9221314
14 Birleşik Krallık14151312
15 Polonya9999
—Dünya651704675713
Kaynak: BM Gıda ve Tarım Örgütü [1]

Kaynakça
  1. "Production of Wheat by countries". UN Food & Agriculture Organization (FAO). 2011. 8 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.