YHVH

Tanah'ta, YHVH veya Tetragrammaton[lower-alpha 1] (/ˌtɛtrəˈɡræmətɒn/), İsrail Tanrısı'na atıfta bulunmak için kullanılan dört harfli (יהוה) İbranice isimdir.[2] İbranicenin sağdan sola yazılımından dolayı bu dört harf He (ה) + Vav + (ו) He + (ה) Yod (י) şeklinde sağdan sola yazılır. İsmin yapısı ve etimolojisi hakkında hâlâ ortak fikir birliği olmamakla beraber nasıl telaffuz edildiği de bilinmemektedir, fakat neredeyse evrenselleşmiş iki form olan Yahveh ve Yehova formları kabul edilir.[3]

Tetragram ifadesinin Fenikece (MÖ 12. yüzyıldan MÖ 150'ye), Paleo-İbranice (MÖ 10. yüzyıldan MS 135'e), ve İbranicedeki (MÖ 3. yüzyıldan günümüze) karşılığı.

Tanah'ta–Ester, Vaiz, Ezgiler Ezgisi dışında–Tanrı'yı ifade etmek için bu İbranice terim kullanır.[4] Talmudik gelenekleri takip eden riayetkâr Yahudiler, On Emir'den biri olan "YHVH'in ismini boş yere anmayacaksın!" emrinden dolayı O'nun ismini gereksiz kullanmazlar; zira bir yere kazayla dahi "YHVH" ismi yazılırsa asla geri silinmez. Bu isime atıfta bulunmak için kullanılan yaygın ikameler Adonai (lit. 'Efendim') ve HaŞem'dir (lit. 'O İsim').

Etimoloji

YHVH, temel olarak sağdan sola doğru okunan dört tane harftir:

İbraniceHarf ismiTelaffuz
י Yod [j]
ה He [h]
ו Vav [W]
ה He [h]

Günümüz akademisyenleri "YHVH" isminin, arkaik bir form olan הוה (h-w-h)'den, eriller için kullanılan üçüncü şahıs eki "y"nin gelmesiyle İbraniceye היה (h-y-h) geçtiği konusunda neredeyse hemfikirdirler.[5][6] Bu, genellikle Tanah'daki Çıkış 3:14 ayetine bağlanır; burada Musa ile konuşan "göklerin ve yerin yaratıcısı" YHVH, Musa'nın O'na ismini sormasıyla beraber şöyle bir cevap verir: אֶהְיֶה אֲשֶׁר אֶהְיֶה Eḥyḗḣ ašer eḥyḗḣ. Bunun anlamı Kutsal İbranicenin yorumlanmasına göre değişir; bazen "Ben Benim" anlamına gelir bazense "Ben neysem oyum" anlamına.[7][8][9]

Vokalizasyon

YHVH ve İbranice yazım

MÖ 1. yüzyıldan Septuagint el yazmalarının 4Q120 bölümde el yazısıyla yazılmış İlahi ismin (ΙΑΩ) transkripsiyonu.

YHVH'i ifade eden harfler, İbranice yazılmış metindeki tüm harfler gibi ünsüzdür. İşaretsiz Kutsal İbranicede birçok ünlü harf kullanılmaz, ancak bazı harflerin ünlü harfleri gösteren ikincil bir işlevi olduğu için (ünsüzler /jw/, ünlüler /iu/) belirsiz bir şekilde kullanıladabilir. Bu gibi nedenlerden ötürü İbranice sözcüklerin nasıl telaffuz edildiğini anlamak zor olabilir. Ünlüleri belirtmek için kullanılan İbranice harfler genellikle matres lectionis (Latincede 'okuyan anneler') olarak bilinir. Bu da bize Tetragrammatondaki her bir harfin, ayrı ayrı işlevlere sahip olabileceğini söyler.

Birkaç yüzyıl sonra Tanah'ın ünsüz harflerden oluşan orijinal metni, okurken yardımcı olması için Masoretler tarafından kenar boşluğuna not olarak ünlü harfler yazılarak destekledi. Metin üzerindeki (k'etiv) ünsüzlerinin gösterilenden farklı olması takdirde, okunacak sözcüğün (k'ere) doğrusu da bir not olarak yazarlardı. Bu tarz durumlarda qere'nin sesli işaretleri ketiv üzerine yazılmıştır. Metilerin içinde sık sık birkaç sözcük için marjinal not tutulmadı: bunlara k'ere perpetuum denir.

İsrailoğullarınca bu isim (YHVH) o kadar kutsaldır ki, nihai doğrulukta nasıl telaffuz edildiği hâlâ bilinmemektedir. Yahudiler, Eloh (אֱלֹהִים 'Tanrı') YHVH'nin özel ismini kullanmamak için O'na "Adonai", "HaŞem", veya "Elohim" gibi sıfat isimler verdiler. Ünlü harflerle yeniden telaffuz edilmeye çalışılan YHVH için Yahveh, Yehova, Yehovih gibi aksandan aksana farklılık gösterek sonuçlar ortaya çıkar.[10][11] Halep Kodeksi ve Leningrad Kodeksi gibi 10-11. yüzyıllardan kalma Tiberyan vokalizeli Masoretik Metin'ler ve kısmen yarıtamamlanmış bazı antik el yazmaları çoğunlukla h'yi vurgulayıp y-h-w-a-h (יְהוָה) telaffuzunu tercih eder. Bunun nedeninin aksan faktöründen kaynaklandığı düşünülüyor; aksanın, Adonai ile Elohim arasında ayrım yapmada yararlı bir etmen olmaması—dolayısıyla gereksiz olması—Aramice Şema'dan geldiği düşünülen alternatif bir telaffuza işaret etti: HaŞem ('O İsim').

Notlar

  1. Bazen akronimi olan Tetragram (/ˌtɛtrəˈɡræm/) kullanılır ve τετραγράμματον, lit. "dört harften oluşan", Yunancadan gelir ve etimolojik olarak τετρα (tetra, 'dört') + γράμμα (gramma, 'harf') sözcüklerinin birleşimiyle oluşmuştur.[1]

Kaynakça

  1. "Online Etymology Dictionary" (İngilizce). 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  2. Knight, Douglas A.; Levine, Amy-Jill (2011). The Meaning of the Bible: What the Jewish Scriptures and Christian Old Testament Can Teach Us (İngilizce) (1st bas.). New York: HarperOne. ISBN 978-0062098597.
  3. Botterweck, G. Johannes; Ringgren, Helmer, (Edl.) (1986). Theological Dictionary of the Old Testament. 5. Green, David E. tarafından çevrildi. William B. Eerdmans Publishing Company. s. 500. ISBN 0-8028-2329-7.
  4. Erwin Fahlbusch; Jan Milic Lochman; John Mbiti; Jaroslav Pelikan; Lukas Vischer (14 Şubat 2008). "Yahweh". The Encyclopedia of Christianity. 5. Wm. B. Eerdmans Publishing. ss. 823-824. ISBN 9780802824172.
  5. Botterweck, G. Johannes; Ringgren, Helmer; Fabry, Heinz-Josef (23 Şubat 1974). חמר - יהוה: Volume V. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 9780802823298 Google Books vasıtasıyla.
  6. The New Brown–Driver–Briggs-Gesenius Hebrew and English Lexicon, s. 217 (יהוה listed under הוה)
  7. Zuck, Roy B. (1 Aralık 2012). Vital Old Testament Issues: Examining Textual and Topical Questions. Wipf and Stock Publishers. ISBN 9781620327630 Google Books vasıtasıyla.
  8. John A. Cook & Robert D. Holmstedt, Biblical Hebrew: A Student Grammar (PDF)
  9. Gesenius, Wilhelm; Kautzsch, Emil. "Gesenius' Hebrew Grammar edited and enlarged". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi Wikisource vasıtasıyla.
  10. G. Johannes Botterweck; Helmer Ringgren, (Edl.) (1979). Theological Dictionary of the Old Testament, Volume 3. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-2327-4.
  11. Norbert Samuelson (2006). Jewish Philosophy: An Historical Introduction. A&C Black. ISBN 978-0-8264-9244-9.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.