Türkiye'deki azınlıklar

Rum Ortodoks Patrikhanesi lideri II. Gennadios ve Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmed

Osmanlı İmparatorluğunda ve o dönemin yapısında topluma dini bir bakış hakimdir. Toplum, temelde müslümanlar ve müslüman olmayanlar (gayrimüslim) olarak ikiye ayrılmıştır. Farklı müslüman cemaatler, tekkeler etrafında örgütlenirken, diğerleri de kilise ve sinagoglar aracılığı ile varlığı sürdürdü. Özellikle İstanbul'un Fethi sonrası, Fener Rum Ortodoks Patrikhanesini devletçe tanınması, Rum II. Gennadios'u patrik olarak ataması ve aynı şekilde zaten daha önceden 2. Osmanlı Sultanı Orhan Gazi tarafından korunarak ilk başkent Bursa'ya getirilen Ermeni cemaatini, bu kez yeni başkent İstanbul'a benzer ayrıcalıklarla taşınması, Ermeni I. Hovagim'nin patrik ilan edilmesi Osmanlının azınlıkların dini işlerine karışmadığının göstergesidir. Gayrimüslimler bu dini hoşgörünün yanında eğitim ve yargı alanlarında da özerk bir yapıya kavuşturuldular. Böylece kendi okullarını ve yargı sistemlerini, imparatorluk içinde kurabildiler. Bu esnek yapıyı ve daha sonra ülkenin kolayca dağılmasında oynadığı rolü Amerikalı tarihçi Stanford Shaw şu şekilde anlatmakta;

"Osmanlılar baştan beri, fethettikleri ülkelerin Hıristiyan ve Yahudi halklarını ne köleleştirmeye, ne de din değiştirmeleri için zorlamaya çalışmışlardır. XIX. ve XX. yüzyılın başında Osmanlı azınlıklarınca çıkarılan sorunlar, Osmanlı İmparatorluğu'nun önceki beş yüz yıl boyunca onlara karşı uyguladığı hoşgörülü yönetimin sonuçlarıdır." [2]

Bu hoşgörülü tutumun yanında özellikle gayrimüslimler için bazı ayrı kurallar da mevcuttur. Askere alınmaktan muaf olan gayrimüslimlerin ödemesi zorunlu olan cizye vergisi bir örnektir. Kimi kurallar ise asimile edici sayılabilir. Devşirme sistemi için ailelerinden koparılan çoğunluğu hristayan çocuklar, müslümanlaştırılarak yeniçeri ocağına, aralarındaki yetenekliler de enderun mektebine gönderilirdi. Bunun dışında farklı padişahlar tarafından alınan kararlar ile giyinmeleri ve ev, dini yapılar gibi mimarlık konularında kısıtlamalarla karşılaşmıştırlar. Örneğin minarelerden daha uzun olduğu için top ateşiyle çan kulesi yıktırılan Diyarbakırdaki Surp Giragos Ermeni Kilisesi.

Osmanlı devleti gayrimüslimler açısından Yunan, Ermeni ve Yahudi olmak üzere milel-i selase (3 millet) adı verilen 3 ayrı azınlığı esas olarak kabul ettekteydi. Bu sistem içinde Bulgarlar ve Sırplar gibi Hristiyan Balkan ulusları Yunan, Süryani gibi Anadolu kökenli diğer azınlıklar da Ermeni sayılıyordu. Bu şekilde Yunan ve Ermeni ulusları diğer uluslar üzerinde bir hakimiyet ve kısmi asimilasyon politikası uygulayabiliyordu.

Balkan Muhacırları, 1912-1913

Fransız İhtilali (1789) ile ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesi özellikle 19. yüzyılda önce Balkanları, 20. yüzyıl başlarında ise imparatorluğun Asya bölümlerinin etkisi altına almıştır. İmparatorluk içinde yaşayan uluslararasında, kendi kendini yönetme istediği aşılayan bu akım, günümüzde hala varlığını devam ettiren Yunanistan, Bulgaristan, Ermenistan gibi birçok ulus devletin doğuşuna neden olmuştur. Bu süreci engellemek isteyen padişahlar çeşitli yenilik hareketlerine başvurmuşlardır. Osmanlı İmparatorluğunun bu dönemi sırasıyla Tanzimat, Birinci Meşrutiyet ve İkinci Meşrutiyet devirleri olarak adlandırılır. Özellikle Tanzimat döneminde çıkarılan Islahat Fermanı ile devlet içinde müslüman-gayrimüslüman ayrımı kanunen son bulmuştur.

İlerleyen yıllarda görüldü ki yapılan bu siyasi reformlar, azınlıkların milliyetçilik duygularını köreltememiştir, buna birde dönemin süper güçleri arasında yaygınlaşan sömürgecilik politikaları eklenince imparatorluk savaşların ve kitlesel göçlerin odağı durumuna gelmiştir. Bu göçler ana hatlarıyla Anadoludaki Hristiyanların, Anadolu dışına doğru; Balkanlardaki ve Kafkaslardaki Müslümanların ise Anadoluya doğru akınları şeklinde gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda mevcut azınlıklar arasında Ermeniler gibi sayıca çok azalanlar olduğu gibi, Çerkes ve Kırım Tatarı gibi yeni müslüman azınlıklar Anadoluda artmıştır.

İlk önceleri Osmanlıcılık politikası ise imparatorlukta yaşayan insanlar arasında müslüman-gayrimüslim ayrımını kaldırmayı, tek ve ortak bir Osmanlı milletini fikrini savunan siyasi gruplar olsa da, bu eşitlikçi akım azınlıklar tarafında çok da gerçekçi bulunmadı ve destek görmedi. İmparatorluktaki azınlıkların bağımsızlık kazanması ve Osmanlıya karşı savaşa girmesiyle de, Türkler arasında da azınlıkların millî görüşlerine benzer eşitçi olmayan tek bir etnik gruba dayalı Turancılık gibi siyasi fikirler yayıldı.

Savaş sonrası, Kıbrıslı Türk ve Rumlar arasında yaşanan etnik gerilim bir yansıması olarak Türkiye-Yunanistan ilişkileri de gerilmiştir. Bu atmosferde gerçekleşen 6-7 Eylül Olayları özellikle İstanbul Rumlarının büyük oranda şehri terk etmesiyle sonuçlanmıştır.

Türkiye Cumhuriyetin kuruluşunu resmi olarak tüm dünyaya duyuran Lozan Antlaşması'nda azınlık olarak belirtilen gruplar, Osmanlı geleneğinde geldiği şekilde Rumlar, Ermeniler ve Yahudilerdir. Diğer gruplar azınlık olarak kabul edilmez. Azınlık olarak sayılan bu gruplar ilkokul ve lise eğitimini bu antlaşmayla da güvence altına alındığı gibi kendi okullarında verebilmektedir.

Lozan antlaşması ve bu antlaşmadaki azınlıklar ile ilgili maddeler ile Türkiye Cumhuriyeti, katı bir şekilde ülkede yaşayan azınlıklarını belirlemiştir. Diğer etnik grupları ise Türk saymıştır. Lozan antlaşmasıyla gerçekleşen bir diğer olay da Türk-Yunan Nüfusu mübadelesidir. Antlaşma gereği yaklaşık olarak 1.200.000 Anadolu Rumu ülkeden ayrılırken yerine 500.000 Müslüman Yunanistan Türkü Türkiye'ye göç ettirilmiştir. Konu iki devlet arasında Etabli sorununu kesin olarak çözen 1930 Ankara Antlaşmasına kadar tartışma konusu olmaya devam etmiştir. Devletin yeni kurulduğu bu dönemde özellikle azınlık isyanlarıyla da karşılaşılmıştır. Bu dönemde patlak veren bağımsız bir Süryani devleti kurma gayesi olan Nasturi Ayaklanması ile Şeyh Said ve daha sonrasında Ağrı ayaklanmaları gibi bağımsız bir Kürt devleti amaçlayan isyan faaliyetleri bastırılmıştır.

1930'larda yaşanan gelişmeler ise Avrupa'da yükselen Yahudi düşmanlığı fikrinden etkilenen Türkiye'de Trakya Olayları diye anılan ülkenin Yahudi vatandaşlarının mülklerinin yağmalandığı olayların yaşanmasındır. Ayrıca 1935 yılında Atatürk tarafından çıkarılan azınlık milletvekili kontenjanları ile azınlıklar gruplarının mecliste temsili garantilenmiştir. V. dönem TBMM milletvekillerinden (1935-1946) Mihal Kayakoğlu, Abravaya Marmaralı, İstamat Zihni Özdamar, Nikola Taptas ve Berç Keresteciyan Türker bu dönemin ilk milletvekilleridir. Aynı dönemde çıkarılan Vakıflar Yasası ile, vakıfların mal ve mülk edinme hakları oldukça kısıtlanmıştır. Bu kanundan azınlık vakıfları da oldukça etkilenmiştir.

II. Dünya Savaşı'nda Nazi işgali yaşamamış, sıcak savaşa girmemiş Türkiye, bu dönemi yine de sıkıntılarla atlatmıştır. Dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün savaşa hazır olmak adına topladığı Varlık Vergisi, azınlık ya da Türk tüm orta sınıfı ağır şekilde etkilemiştir. İstenen vergiyi ödeyemeyen vergi mükellefleri Aşkale gibi çalışma kamplarına gönderilmiştir. Hitler'den kaçan Yahudiler (1933-1945 senelerinde Türkiye'ye sürgün), Stalin tarafından 1944 yılında sürülen Kırım Tatarları, Çerkezler ve Ahıska Türklerinin bir kısmı Türkiye'ye gelip yerleşmiştir.

Mart 2018 itibarıyla Türkiye'de 169.919 kayıtlı Afgan sığınmacı vardır.[3] Suriyeli sığınmacılar hariç tutulduğunda Türkiye'deki sığınmacıların %40'ını Afganlar oluşturmaktadır.[4]

Türkiye'deki Almanların sayısı 50.000 civarındadır.

1965 sayımına göre Arapça konuşan nüfus.

Türkiye'de üçüncü büyük nüfusu Araplar oluşturuyor.[5][6] Türkiye nüfuslarına bakıldığında Alevi nüfusu ile birlikte 2.6 milyon olduğu görülüyor.[6] Türkiye'deki Arapların çok büyük bir kısmı Sünni Müslümandır. Hatay, Adana, Mersin gibi illerde yaşayan Arapların büyük bir kısmı Nusayri Alevisidir ama bu illerde Sünni Araplar da yaşamaktadır. Ayrıca Hatay'da bir Hristiyan Arap mahallesi ve Antakya merkezde de birkaç yüz Hristiyan Arap bulunmaktadır. Türkiye'de Araplar daha çok Batman, Bitlis, Mardin, Şanlıurfa, Gaziantep, Hatay, Adana, Mersin, Muş, Siirt ve Şırnak gibi illerin merkez ve köylerinde yaşamaktadırlar.

1965 sayımına göre Arnavutça konuşan nüfus.

Türkiye'de kaç Arnavut olduğu konusunda kesin bilgi yoktur, nüfus müdürlüklerinde etnik kimlik kaydı yapılmadığından dolayı, gayri resmi olarak bu sayının 3.200.000 - 4.300.000 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Ancak, bu göreceli rakam içinde kimliğini koruyanların sayısı düşüktür ve bu nüfusun ne kadarının Arnavut kimliğini benimsediği belirsizdir.[7] Ethnologue web sitesi, 1965 sayımına göre Türkiye'deki Arnavutların sayısını 1.965.000 olarak belirtmektedir.[8] Arnavutların çeşitli tarihlerde Türkiye’ye büyük göçleri olmuştur. Bunlar genelde Balkanlar’daki karışıklıklar zamanında olmuştur. 1877-78 yılında meydana gelen Osmanlı-Rus Savaşı’nda ya da daha önceden göçler olduğu bildirilmekteyse de buna dair herhangi bir tarihî kaynak bulunmamaktadır. Bilinen en büyük göçün 1912 yılı dolaylarında Balkan Savaşları’ndan sonra olduğu tarihî kaynaklarda belirtilmektedir.[9] Osmanlı İmparatorluğu’nun bu savaşta yenilmesinden sonra Sırpların kontrolüne geçen Kosova’dan büyük bir göç yaşanmıştır. Ancak, bu göç içinde Arnavut nüfusun yanında, Kosovalı Türk nüfus da büyük bir oran tutmaktadır. Daha sonraki ikinci büyük göç 1924 yılında Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi kapsamında Türkiye'ye Güney Epir'den ve Ege Makedonyası'ndan gönderilen Arnavutlardan oluşmaktadır, Balkanlar’daki karışıklıklar ve Yugoslavya’nın özellikle Müslüman topluluklara uyguladığı baskılar devam ettiği için II. Dünya Savaşı sonrası Yugoslavya'dan (bugünkü Kosova ve Kuzey Batı Makedonya) göçler devam etmiştir. 1945'ten günümüze kadar hâlâ artan ve azalan oranlarda göçler yaşanmaktadır.

Türkiye'deki Avustralyalıların sayısı 12.000 civarındadır.[10]

Looklex Encyclopaedia, Türkiye'deki Azerilerin sayısını 800.000 olarak vermektedir.[11]

1965 sayımına göre Boşnakça konuşan nüfus.

Türkiye'deki Boşnakların sayısı ile ilgili tahminler 100.000 ile 2.000.000 arasında değişmektedir.

Türkiye'deki Britanyalıların sayısı 34.000 civarındadır.[12]

Türkiye'deki Bulgarlar, tarihsel olarak Doğu Trakya, İstanbul ve Marmara Bölgesinin doğusu ve güneyinde bulunurlardı. Bugün İstanbul'daki Ortodoks Bulgar nüfusu 450 bireye kadar inmiştir.[13]

Türkiye'deki Çeçenlerin sayısı 100.000 civarındadır.[14]

1965 sayımına göre Çerkesçe konuşan nüfus.

Türkiye'deki Çerkesler, 19. yüzyılda Çerkesya'nın Rus İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesinden sonra başlatılan Çerkes Sürgün ve Soykırımı ardından Kuzey Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına sürülenÇerkeslerin Türkiye sınırlarında kalan kısmıdır. Türkiye'deki Çerkeslerin sayısı ile ilgili tahminler değişmektedir, ancak genel kanı Türkiye'de yaklaşık 2.000.000 Çerkes yaşadığıdır.[15][16][17][18][18][19][20][21][22][23]

Türkiye'de yaklaşık 500.000 Çingene yaşamaktadır.[24][25][26][27]

1965 sayımına göre Ermenice konuşan nüfus.

Türkiye'deki Ermenilerin sayısı ile ilgili tahminler 40.000 ile 76.000 arasında değişmektedir (Hemşinliler dahil edilmemiştir).[28][29]

Türkiye'de yaklaşık 500.000 İranlı yaşamaktadır.

1965 sayımına göre Gürcüce konuşan nüfus.

Türkiye'de Gürcülerin sayısı ile ilgili tahminler 1.000.000[30] ile 3.000.000[31] arasında değişmektedir.

Türkiye'deki Hollandalıların sayısı 15.000 civarındadır.

Türkiye'deki Kanadalıların sayısı 1.100 civarındadır.[32]

Yalnızca Eskişehir'de 150.000 Kırım Tatarı'nın yaşadığı düşünülmektedir.

1965 sayımına göre Kürtçe konuşan nüfus.

Kürtler, Türkiye'deki en büyük etnik azınlıktır. Yoğun olarak Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgesinde olmakla birlikte ülkenin diğer tüm bölgelerinde yaşamaktadırlar. Türkiye Kürtlerinin toplam nüfusu 12.000.000 ile 22.000.000 arasında[33][34][35] olduğu çeşitli kaynaklarda geçmektedir.

1965 sayımına göre Lazca konuşan nüfus.

Türkiye'deki Lazların sayısı ile ilgili tahminler 150.000 ile 1.000.000 arasında değişmektedir.[36][37][38][39][40][41][42][43][44]

Türkiye'de yaklaşık 4.000 Polonyalı yaşamaktadır.

1965 sayımına göre Pomakça konuşan nüfus.

Türkiye'deki Pomakların sayısı 600.000 civarındadır.[45]

Türkiye'deki Rusların sayısı 50.000 civarındadır.

1965 sayımına göre 6.599 Türkiye vatandaşı anadil olarak, 58.802 kişi de ikinci dil olarak Sırpça konuştuğunu beyan etmiştir.

Türkiye'deki Süryanilerin sayısı ile ilgili tahminler 15.000 ile 25.100 arasında değişmektedir.[46][47][48]

1965 sayımına göre Yunanca konuşan nüfus.

Türkiye'de günümüzde 2.000 ila 4.000 Rum yaşamaktadır.

1965 sayımına göre Zazaca konuşan nüfus.

Türkiye'deki Zazaların sayısı ile ilgili tahminler 1.000.000 ile 2.000.000 arasında değişmektedir.[49]

İslam'dan sonra ülkedeki en yaygın gruptur. Ülke nüfusunun yaklaşık %2'si Ateisttir.[50]

Konda araştırma şirketinin yapmış olduğu 2008-2018 yıllarındaki araştırmaya göre açıkça kendini ateist olarak tanımlayanların oranı %1'den %3'e, kendini ateist olarak değil sadece inançsız olarak belirtenlerin oranı %1'den %2'ye yükselmiştir.[51] Bir başka araştırma firması olan Mak-Danışmanlık 'ın 2017 tarihli araştırma sonuçlarına göre ülkedeki ateist oranı %4, deistlerin oranı %6'dır.[52]

Türkiye, Bahailik inancındaki önemli topraklardan biridir.[53] Bahailerce "tanrı mahzarı" olarak görülen Mirza Hüseyin Ali (Bahaullah) Edirne ve İstanbul'da bir süre kalmıştır.[54][55] Türkiye'de kaç Bahai olduğu tam olarak bilinmemekle beraber, tahminler 10,000,[56] 19,618,[57] 20,000,[58] 21,000[59] arasında değişmektedir. Ayrıca, Türkiye'de yaklaşık 100 adet Bahai Ruhani Mahfili bulunmaktadır.[60]

Keldani Katolik Kilisesi, Diyarbakır

Büyükada Ermeni Katolik Surp Astvazazin Verapohum Kilisesi, İstanbul

İki ana Katolik kilisesi vardır. Bunlardan biri Batı Kilisesinin(yani Batı Roma İmparatorluğu kökenli olan) bir kolu olan Latin Kilisesidir. Bu kilisenin en önemli parçası Roma Katolik Kilisesidir. Papa bu kilisenin aynı zamanda diğer Katolik kiliselerinin de ruhani lideridir. Bu yüzden bu kiliseye yalnızca Katolik Kilisesi de denir. Diğer Katolik kiliseler ise aslında Ortodoks (Örnek:Yunan Katolik Kilisesi) ya da Doğu Ortodoks (Örnek:Ermeni Katolik Kilisesi) olup zamanla papalığın otoritesini tanıyan kiliselerdir. Bu kiliseler Doğu Katolik Kiliseleri olarak adlandırılır. Türkiye'deki başlıca Katolik kiliseleri şunlardır;

• Roma Katolik Kilisesi; Papa'nın ruhani lideri olduğu kilise. Bu kilisenin Türkiye'de 3 merkezi vardır.

İzmir Katolik Başpiskoposluğu (Archidioecesis Smyrnensis): Merkezi Aziz John Katedrali, İzmir

İstanbul Katolik Kilisesi (Vicariatus Apostolicus Istanbulensis): Merkezi Saint Esprit Kilisesi, İstanbul

Anadolu Katolik Kilisesi (Vicariatus Apostolicus Anatoliensis): Merkezi İskenderun Katolik Kilisesi, İskenderun

• Yunan Katolik Kilisesi: Ortodoksluktan Katolikliğe geçenler Rumlar, bu kilisenin inananlarıdır.
• Ermeni Katolik Kilisesi: Ermeni halkının genel mehsebi "Apostolik"liktir. Bu mehzepten katoliği geçenlerin kurduğu kilisedir.
• Süryani Katolik Kilisesi: Katolikliği kabul eden Batı Süryanilerinin kurduğu kilisedir.
• Keldani Katolik Kilisesi: Keldani veya Nasturi olarak adlandırılan topluluklar bu kiliseye benimser. Aslen bu insanlar Doğu Süryanisidr.

İstanbul Ermeni Patrikanesi, Kumkapı

Fener Rum Patrikahanesi, Balat

Katoliklikte olduğu gibi Ortodoks Kilisesinde de iki ana grup vardır. Bunlar ilki Hristiyanlığın ilk 7 konsilinden sadece ilk 3'ünü tanıyan daha sonra ayrılan Doğu Ortodoks Kiliseleri diğeri ise 1054 yılında İstanbul Patriği ve Romadaki Papa'nın birbirlerini aforoz etmesi sonucu yaşanan Doğu - Batı Kiliselerinin Ayrılması sonucu Doğu Roma İmparatorluğu ve İstanbul Patrikanesi (Günümüzde İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi) bünyesinde gelişen Hristiyanlık öğretilerini baz alan Ortodoksluktur. Aşağıda bu kiliselerden yalnız Türkiye'de faaliyette olanları verilmiştir.

• Doğu Ortodoks Kiliseleri
  • Ermeni Apostolik Kilisesi: Ermeni halkının ana mezhebidir, kilisenin merkezi Eçmiadzin'dadır. Ruhani liderine Katolikos denir.
    • İstanbul Ermeni Patrikhanesi Ermeni Apostolik Kilisesinin, Türkiye yapılanmasıdır. Merkezi İstanbul'dadır. Kilisenin başı Patriktir, fakat bu unvan diğer Ortodoks kiliselerinin aksine en yüksek makam değildir. Katolikos'un altındadır.
  • Süryani Ortodoks Kilisesi Kilisenin tarihi merkezi Antakya'dadır. Fakat günümüzde Şam olarak değişmiştir.
  • Arap Ortodoks Kilisesi Doğu Roma kökenli bir din anlayışı benimsediği için ve tarihi merkezi Antakya olduğu için "Antakya Rum Ortodoks Kilisesi" olarak da bilinir. Şimdiki merkezi Şam'dadır.
• Ortodoks Kiliseleri
  • Rum Ortodoks Kilisesi
  • Türk Ortodoks Kilisesi

Hristiyanlıkta yaşanan Reform hareketleri sonucunda ortaya çıkan Protestan kiliselerinin birçok farklı türü vardır. Bu kilisedeki başlıca akımlar Anglikanizm, Kalvinizm, Lutheryanizm, Pentakostalizm, Baptistler ve Metodizm'dir. Türkiye'deki çatı kuruluşu Protestan Kiliseler Derneği 'dir.

• İngiltere Kilisesi: İngiliz Kraliçesinin kilisenin başı olduğu ana Anglikan kilisesidir.
  • Avrupa Diyakozluğu: İngiltere Kilisesine bağlı olarak 1842'de kurulan bu diyakozluk kendi içinde 7 Başdiyakozluğa ayrılır. Türkiye'deki Anglikan kiliseleri Doğu Başdiyakozluğu 'nda bulunur.

Hanefilikten sonra ülkedeki ikinci en yaygın Sünni İslam yorumu ise özellikle ülkenin doğusunda Kürt kökenliler arasında yaygın olan Şafiliktir. Şii İslamın bir kolu olan Caferilik ise diğer yaygın bir İslam anlayışıdır. Alevilik bu anlayışın bir alt branşıdır. Arap Alevisi yani Alavi ya da Nusayriler olarak adlandırılan insanlar özellikle ülkenin Hatay vilayetinde bulunurlar. Son olarak İslam dinindeki klasik dallanmanın dışında kalan Tasavvuf (Sufism) anlayışı yine Türkiye'de karşılaşılabilen İslam kökenli inanç çeşitlerindendir. Bu akımın özellikle Mevlevilik ve Aleviler tarafından benimsenen Bektaşilik anlayışları ülkede bilinen türlerdir. Ülkedeki genel İslam'i ibadet mekanı camidir. Mevlevihaneler ve Cemevi gibi başka ibadethanelerde bulunur. Bunlar içinde bazıları Tekke ya da Dergah olarak da adlandırılır.

• 
  Müslüman ülkelerdeki egemen mezhepler
• 
  İslamı mezheplerin yayılım
• 
  İslamın Dalları

1965 sayımına göre İbranice konuşan nüfus.

Türkiye'deki Musevilerin büyük çoğunluğu Yahudilerden oluşur. Bunun dışında Karay Türkleri ülkedeki Yahudi olmayan tek Musevi topluluğudur. Örneğin Karaylar, Türkiye Hahambaşılığını tanımazlar. Yahudiler arasında ise başlıca 3 ekol vardır bunlar sırasıyla ezici çoğunluğu oluşturan Sefaradlar (İspanyol kökenli)ve azınlıktaki Aşkenazi (Avrupa kökenli) ile Romanyot (Bizans kökenli) Yahudilleridir. Ülkedeki Museviler özellikle İstanbul ve İzmir'de yaşarlar.

Kökeni eski Perslere kadar uzanan bu din ateşperestlik olarak da adlandırılır. Ülkedeki en önemli Zerdüşt kesim, Kürt kökenli olan Yezidiler (Ezidiler)dir.