Kafkas dilleri
Kafkas dilleri, Kafkasya'da yaşayan halklarının konuştuğu dillere verilen genel addır. Kafkasya'nın yerli olarak ele alınan dilleri, birbirlerinden soysal açıdan bağımsız kabul edilen Kuzeydoğu, Kuzeybatı ve Güney Kafkas dil aileleridir. Buna ek olarak Hint-Avrupa, Türk, Moğol ve Sami dilleri de Kafkasya'da konuşulan diğer dil aileleridir.
Yerel diller
Kafkasya'nın yerel dil değişkelerinin gruplandığı üç dil ailesi mevcuttur:
- Kuzeybatı Kafkas dilleri: Adığece, Kabardeyce, Ubıhçça, Abhazca ve Abazaca
- Kuzeydoğu Kafkas dilleri: Nah (Çeçence, İnguşça, Batsça vb.) ve Dağıstan dilleri
- Güney Kafkas dilleri: Lazca, Gürcüce, Megrelce vb.
Bu dilleri İber-Kafkas dilleri gibi adlar altında birlikte ele almayı öneren çalışmalar da yapılmıştır, ancak bu geniş ölçüde kabul edilmeyen bir teoridir. Aşağıda Kafkas dillerinin karşılaştırılması verilmiştir:
| Türkçe | Gürcüce | Zan dili (Lazca ve Megrelce) |
Nah dilleri (Çeçence ve İnguşça) |
Dağıstan dilleri (Avarca ve Lezgice) |
Adigabze - Adigece |
|---|---|---|---|---|---|
| kedi | kata | katu | cicig | ketu | chedu/chetu |
| cuma günü | paraskevi | paraske | peraska | - | merem/bereskeshxo |
| şarap | ğvino | ğvini | vino | ğino | sane, shaghir |
| gelin | nusaida | nusa | nus | nus | nıse |
| saban | gutani | gutani | guotan | kutan | pxhe'ash |
| kiraz | bali | buli | bal | bagli | baliy arıse/shendırıghu |
Diğer diller
Hint-Avrupa
Ermenice Kafkasya bölgesinde en yaygınca konuşulan Hint-Avrupa dilinden biridir ve Ermenilerin ana dilini oluşturur. Buna ek olarak Gürcistan'ın kuzeyinde yer alan tartışmalı Güney Osetya'da yaşayan Osetlerin dili Osetçe, Azerbaycan'da yaşayan Talışların ve Tatların konuştukları Talışça ve Tatça bu bölgede konuşulan İrani dillerdir. Az da olsa Pontus Rumcası konuşan kişi de bulunmaktadır. Bu diller dışında Slav dillerinden olan Rusça ve Ukraynaca'da Kafkasların Rusya kısmında anadil olarak, diğer bölgelerde ise yabancı dil olarak yaygınca konuşulmaktadır. Kafkasya'daki insanların üçte biri Rusça veya Ukraynaca konuşmaktadır.
Türki diller
Azerice Kakasya'da 9 milyon konuşuru ile konuşulan en dominant Türki dildir. Bu dile ek olarak Karaçay-Balkarca, Kumukça, Nogayca, Türkçe ve Türkmence de konuşulmaktadır.
Diğer
Kalmukça, Kafkasya'da konuşulan tek Moğol dilidir. Ayrıca bölgede Aramice kökenli Süryanice ve Bohtan dilleri de konuşulmaktadır. Bu semitik diller dışında Arapçanın bir lehçesi olan Şirvani Arapçası da Azerbaycan'ın bazı kısımlarında konuşulmaktadır.