2002 Türkiye genel seçimleri

2002 Türkiye genel seçimleri, 3 Kasım 2002 günü Türkiye genelinde yapılan erken genel seçimdir. Bu genel seçim ile Türkiye Büyük Millet Meclisi 22. dönem milletvekilleri seçilmiştir.

2002 Türkiye genel seçimleri

3 Kasım 2002) (2002-11-03)

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 550 sandalyesi için
Çoğunluk için gereken 276 sandalye

  Birinci parti İkinci parti Üçüncü parti
 
Lider Recep Tayyip Erdoğan Deniz Baykal Tansu Çiller
Parti Adalet ve Kalkınma Partisi Cumhuriyet Halk Partisi Doğru Yol Partisi
Liderin bölgesi Siirt Antalya Muğla
Son seçim Yeni parti 0 sandalye, %8,70 85 sandalye, %12,01
Sandalye 363 178 0
Değişim 363 178 85
Aldığı oy 10.808.229 6.113.352 3.008.942
Oran %34,28 %19,39 %9,54
Değişim %34,28 %10,68 %2,47

  Dördüncü parti Beşinci parti
 
Lider Devlet Bahçeli Cem Uzan
Parti Milliyetçi Hareket Partisi Genç Parti
Liderlik tarihi 6 Temmuz 1997
Liderin bölgesi Osmaniye
Son seçim 129 sandalye, %17,98
Sandalye 0 0
Değişim 129
Aldığı oy 2.635.787 2.284.644
Oran %8,36 %7,25
Değişim %9,62


Önceki Başbakan

Bülent Ecevit
Demokratik Sol Parti

Seçilen Başbakan

Abdullah Gül
Adalet ve Kalkınma Partisi

Yüzde 10 ülke barajlı d'Hondt sistemi uygulanan seçimde, yalnızca Adalet ve Kalkınma Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi bu barajı aşarak meclise milletvekili sokmayı başarmışlardır. Oyların yüzde 34,3'ünü alarak kazandığı 363 milletvekilliği ile tek başına iktidar olan AK Parti, TBMM'nin üyelik sayısının yaklaşık yüzde 66'sını alarak liste usulü çoğunluk sisteminin uygulandığı 1950'li yıllardan sonra TBMM'deki en büyük temsil gücünü elde eden siyasi parti oldu.

2002 genel seçimlerinde verilen oyların yüzde 46.33'ü mecliste temsil edilememiştir.

Gelişmeler

4 Mayıs 2002'de Başbakan Bülent Ecevit'in rahatsızlanarak hastaneye kaldırılması üzerine, ilerleyen yaşının da etkisiyle görevine devam edip edemeyeceği yönünde tartışmalar başladı. Tartışmalar Demokratik Sol Parti'nin (DSP) içine de yansıdı; 8 Temmuz'da Hüsamettin Özkan'ın Başbakan Yardımcılığı ve DSP'den ayrılmasıyla başlayan istifa dalgasıyla temmuz ayı içinde DSP meclis grubunun sayısı yarı yarıya düştü.

Bu gelişmeler sırasında koalisyon hükûmetinin ikinci büyük ortağı Milliyetçi Hareket Partisi'nin (MHP) Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 7 Temmuz 2002 günü, partisinin Bursa İl teşkilatının Keles ilçesinde düzenlediği 11. Kocayayla Türkmen Kurultayı'nda yaptığı açıklamada 3 Kasım 2002 tarihinde erken seçim yapılmasını istedi. 16 Temmuz 2002'de koalisyon hükûmetini oluşturan üç partinin genel başkanları arasında yapılan zirve toplantısında 3 Kasım'da erken seçim yapılması kararı alındı. 31 Temmuz 2002'de TBMM Genel Kurulu'nda yapılan oylamada, erken seçim önergesi oylamaya katılan 514 milletvekilinden 449'unun kabul oyuyla kabul edildi.[1]

Demokrat Türkiye Partisi ve Aydınlık Türkiye Partisi, Doğru Yol Partisi listelerinden, Halkın Demokrasi Partisi, Emeğin Partisi ve Sosyalist Demokrasi Partisi de Demokratik Halk Partisi listelerinden seçime girdiler. Türkiye Komünist Partisi'nin katılmasıyla Türkiye tarihinde ilk kez adında komünist kelimesi geçen bir parti seçimlere katıldı. Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan siyasi yasağı nedeniyle seçimlere katılamadı.[2] Seçim takviminin 7 Ağustos tarihinde başladığı 2002 seçimlerinde, gümrüklerde oy verme işlemi 2 Ekim tarihinde başlayıp 3 Kasım tarihinde sona erdi.

3 Kasım 2002 tarihinde 81 ildeki 85 seçim çevresinde düzenlenen seçimlere katılım oranı yüzde 79,13 olarak gerçekleşti. Yüzde 10'luk ülke barajı nedeniyle geçerli oyların yaklaşık yüzde 45'i TBMM'ye yansıyamadı; seçimlere katılan 18 siyasi partiden yalnızca Adalet ve Kalkınma Partisi ile Cumhuriyet Halk Partisi yüzde 10'luk ülke barajını aşarak TBMM'de temsil edilmeyi başardı, böylece 1946'dan sonra ikinci kez TBMM'de yalnızca iki parti temsil edildi. Geçerli oyların yüzde 34,29'unu alan Adalet ve Kalkınma Partisi elde ettiği 363 milletvekilliği ile (9 Mart 2003'te düzenlenen ara seçimlerden sonra 365'e yükseldi) tek başına hükûmeti kuracak çoğunluğu sağlarken, oyların yüzde 19,38'ini alan Cumhuriyet Halk Partisi ise kazandığı 178 milletvekilliği ile mecliste temsil edilen tek muhalefet partisi oldu. Ayrıca 9 bağımsız aday da TBMM'ye girdi. Seçilen 550 milletvekilinden yalnızca 24'ü (%4,36) kadın olan 22. Dönem'de bir önceki dönemden yalnızca 60 milletvekili (%11) yeni dönemde yer alabildi.

1999 genel seçimlerinden sonra kurulup 2002 seçimlerine kadar ülkeyi yöneten koalisyon hükûmetinin ortaklarından Demokratik Sol Parti, Milliyetçi Hareket Partisi ve Anavatan Partisi'nin yanı sıra muhalefetteki Doğru Yol Partisi, Saadet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi barajı aşamayarak TBMM dışında kaldı. Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli aday olduğu Osmaniye'den %29,19 (58.622), ANAP lideri Mesut Yılmaz aday olduğu Rize'den %28,58 (46.577) ve Doğru Yol Partisi lideri Tansu Çiller aday olduğu Muğla'dan %22,66 (87.454) oy almalarına rağmen partileri baraja takıldığından milletvekili seçilemediler. Yenilgiyle ayrılan partilerden ANAP'ın lideri Yılmaz ve DYP'nin lideri Çiller görevlerinden istifa ettiler. Elazığ'dan bağımsız milletvekili seçilerek TBMM'ye giren Mehmet Ağar, aralık ayında yapılan kongrede DYP Genel Başkanlığı'na seçildi. Seçimlerden kısa süre önce iş adamı Cem Uzan tarafından kurulan ve hemen hemen hiçbir siyasi geleneğe dayanmayan Genç Parti ise aldığı 7,25 oy oranıyla, yoğun propaganda faaliyetine rağmen yine de sürpriz sayılabilecek bir başarı kazandı.

14 Kasım 2002 tarihinde Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki görüşmeden sonra, Erdoğan'ın milletvekili olmaması nedeniyle, 16 Kasım 2002 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi genel başkan yardımcısı Abdullah Gül, Sezer tarafından hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 58. Hükûmetin 18 Kasım'da Ahmet Necdet Sezer tarafından onaylanmasıyla ilk Adalet ve Kalkınma Partisi hükûmeti göreve başladı.

Adalet ve Kalkınma Partisi, Siirt'in Pervari ilçesine bağlı Doğanköy'de sandık kurullarının oluşturulmaması ve bir sandığın kırılması nedeniyle Siirt'teki seçimlerin iptali için Yüksek Seçim Kurulu'na başvurdu. Başvuruyu haklı bulan YSK 2 Aralık 2002 tarihinde, Siirt'teki seçim sonuçları iptal ederek bu seçim çevresindeki seçimlerin yenilenmesine karar verdi.[3] İptal kararıyla, 3 Kasım'daki seçimde Siirt'ten milletvekili seçilen, AK Parti'den Mervan Gül, CHP'den Ekrem Bilek ile bağımsız Fadıl Akgündüz'ün üyelikleri düştü. Siirt'te yapılacak ara seçim öncesinde Deniz Baykal liderliğindeki CHP'nin desteğiyle yapılan anayasa değişikliğiyle Erdoğan’ın milletvekili seçilmesinin önündeki engel kaldırdı.[4] 9 Mart 2003'te yenilenen ve yalnızca 4 partinin katıldığı seçimler sonucunda Adalet ve Kalkınma Partisi 3 milletvekilliğini de kazandı, böylece Adalet ve Kalkınma Partisi'nin milletvekili sayısı 365'e yükselirken, Cumhuriyet Halk Partisi'nin milletvekili sayısı 177'e, bağımsızların sayısı ise 8'e geriledi. Aynı seçimde Recep Tayyip Erdoğan da Siirt'ten TBMM'ye seçildi.

Sonuç

Partilerin aldığı oy oranları
İlçeler bazında seçim sonuçlarını gösteren harita

3 Kasım 2002 genel seçimlerinin sonuçları:

Yurt içi[5]Seçmen sayısı41.291.568
Kullanılan oy32.652.702
Geçerli oy31.414.748
Geçersiz oy1.237.954
Katılım oranı (%)79,08
Gümrük kapıları[6]Kullanılan oy115.459
Geçerli oy114.035
Geçersiz oy1.424
Genel[7]Sandık sayısı172.143
Seçmen sayısı41.407.027
Kullanılan oy32.768.161
Geçerli oy31.528.783
Geçersiz oy1.239.378
Katılım oranı (%)79,14
Milletvekili sayısı550
Meclise giren partilerin oy dağılımı.
Parti Genel Başkan Oy % +/– Sandalye +/–
Adalet ve Kalkınma PartisiRecep Tayyip Erdoğan10.808.22934,28Yok363Yok
Cumhuriyet Halk PartisiDeniz Baykal6.113.35219,39 10,68178 178
%10 seçim barajının altında kalan siyasi partiler
Doğru Yol PartisiTansu Çiller3.008.9429,54 2,470 85
Milliyetçi Hareket PartisiDevlet Bahçeli2.635.7878,36 9,620 129
Genç PartiCem Uzan2.285.5987,25Yok0Yok
Demokratik Halk PartisiMehmet Abbasoğlu1.960.6606,22 1,470
Anavatan PartisiMesut Yılmaz1.618.4655,13 8,090 86
Saadet PartisiRecai Kutan785.4892,49Yok0Yok
Demokratik Sol PartiBülent Ecevit384.0091,22 20,970 136
Yeni Türkiye Partisiİsmail Cem363.8691,15Yok0Yok
Büyük Birlik PartisiMuhsin Yazıcıoğlu322.0931,02 0,440
Bağımsızlar314.2511,00 0,1396
Yurt PartisiSadettin Tantan294.9090,94Yok0Yok
İşçi PartisiDoğu Perinçek159.8430,51 0,330
Bağımsız Türkiye PartisiHaydar Baş150.4820,48Yok0Yok
Özgürlük ve Dayanışma PartisiUfuk Uras106.0230,34 0,460
Liberal Demokrat PartiBesim Tibuk89.3310,28 0,130
Millet PartisiAykut Edibali68.2710,22 0,030
Türkiye Komünist PartisiAydemir Güler59.1800,19Yok0Yok
Toplam31.528.783100550

İllere Göre Sonuçlar

İllere göre 3 Kasım 2002 milletvekili seçimlerinin sonuçları:[8]

İl MV AK Parti % CHP % DYP % MHP % GP % Diğer % Toplam
Adana14229.72926,82182.43621,3098.44011,4997.70011,4175.4648,81172.70020,16856.469
Adıyaman588.83141,4228.71013,3920.9359,7610.2384,774.5182,1161.24128,55214.473
Afyon7149.51842,6343.48812,4048.07513,7149.17714,0218.9475,4041.49311,83350.698
Ağrı526.21917,7014.2309,6111.5507,807.8355,292.1771,4786.14058,14148.151
Aksaray474.78448,0917.52711,2715.1959,7717.78411,446.3644,0923.85115,34155.505
Amasya375.08039,6243.86423,1420.38310,7619.10010,085.3622,8325.73213,58189.521
Ankara29820.26038,11603.38528,04116.6115,42184.8268,59146.1636,79281.00613,062.152.251
Antalya13159.73321,16233.46330,93110.69614,6678.26410,3741.5235,50131.18517,38754.864
Ardahan26.74611,7612.56121,8910.30817,975.0538,811.2032,1021.50137,4857.372
Artvin223.97923,2126.24325,4021.49320,8010.58210,241.5991,5519.41518,79103.311
Aydın889.71318,27101.83020,7397.23219,8058.81511,9847.7899,7395.76919,50491.148
Balıkesir8213.56933,58125.09519,6794.72814,8950.5007,9456.7298,9295.35314,99635.974
Bartın229.67028,5914.26813,7514.74014,2013.69713,206.3136,0825.09124,18103.779
Batman430.65420,6210.2296,8814.2559,592.9421,981.1690,7989.41660,15148.665
Bayburt210.16226,749462,495.55714,624.64212,213991,0516.30142,8938.007
Bilecik227.45324,8820.27918,3824.05521,8011.0099,9810.6299,6316.89615,32110.321
Bingöl328.19831,736.9987,885.7966,527.8018,788861,0039.18344,0988.862
Bitlis418.15117,674.6444,529.5499,306.6156,449450,9262.80161,15102.705
Bolu366.84243,0818.09911,6718.63712,0111.9027,6710.8456,9928.82918,58155.154
Burdur340.77327,2629.35919,6330.00520,0618.99812,709.2186,1621.24314,20149.596
Bursa16469.28041,30173.29915,25130.41411,4873.7176,4998.7408,69190.69416,781.136.144
Çanakkale471.35825,8463.19122,8846.73816,9327.3049,8924.7078,9542.84615,52276.144
Çankırı352.85849,936.7376,3615.99315,1114.95014,122.9942,8312.33711,65105.869
Çorum5153.53348,4370.24322,1624.9177,8627.5248,689.5143,0031.3139,88317.044
Denizli7107.84224,1792.61420,7580.28617,9945.55110,2145.63910,2374.31516,65446.247
Diyarbakır1067.29815,9624.9635,9230.3307,196.4151,527.3231,74285.35167,67421.680
Düzce385.19452,4613.9338,5819.61812,086.3923,9412.0917,4425.18115,50162.409
Edirne420.2578,7366.87728,8238.25016,4821.8899,4343.10918,5841.67017,96232.052
Elazığ5102.47441,9921.6138,864.3871,8016.1656,623.9311,6195.48639,12244.056
Erzincan344.37740,5530.35827,7411.07510,127.9377,252.5052,2913.17912,04109.431
Erzurum7184.87054,6519.4955,7621.2696,2936.74910,867.5782,2468.32520,20338.286
Eskişehir6119.41029,5991.16322,5956.67314,0435.7408,8646.12211,4354.45613,49403.564
Gaziantep10193.99540,0493.03319,2030.7816,3533.6176,9434.8397,1998.18420,27484.449
Giresun599.07845,4630.72414,1021.7189,9614.9706,876.8773,1644.59120,46217.958
Gümüşhane227.53842,475.7018,798.62613,3010.75916,597751,2011.44517,6564.844
Hakkâri35.1156,816.1218,151.1341,512.9943,995150,6959.25078,8675.129
Hatay10166.40329,88143.79225,8247.5578,5460.64310,8931.9445,74106.50519,13556.844
Iğdır24.0156,509.17514,846.1239,918.20413,274680,7633.82154,7261.806
Isparta590.27241,6528.57013,1841.05618,9424.95011,519.8534,5522.02710,16216.728
İstanbul701.943.77637,201.257.33024,06189.3733,62263.2085,04429.4758,221.141.86421,855.225.026
İzmir24321.86517,17544.86229,06174.8389,33146.1557,80328.33817,51358.76119,141.874.819
Kahramanmaraş8216.38853,8845.12311,2436.1639,0134.4568,588.6952,1760.75215,13401.577
Karabük357.02645,1913.61710,7917.80514,118.1506,465.9594,7223.63318,73126.190
Karaman342.99438,1920.43318,158.5327,5814.82813,173.8663,4321.92419,47112.577
Kars320.83117,2420.22716,7412.87510,6514.25711,803.7193,0848.92840,49120.837
Kastamonu465.22830,9024.07611,4142.78620,2727.72013,1311.9975,6839.28918,61211.096
Kayseri8272.76254,3456.96511,3526.3185,2457.36711,4324.9024,9663.63112,68501.945
Kırıkkale474.81349,1219.57412,8515.0309,8721.47814,106.8004,4614.6239,60152.318
Kırklareli323.55512,5461.61932,8126.56114,1413.6687,2824.10012,8338.31320,40187.816
Kırşehir336.08231,1625.20021,764.0683,5124.70021,336.4815,6019.25416,63115.785
Kilis218.30836,393.2906,547.63715,185.0279,991.0582,1014.98629,7950.306
Kocaeli9277.46142,85120.71918,6540.3706,2439.1466,0543.2506,68126.49819,54647.444
Konya16487.70054,9476.3148,6064.6607,2883.9449,4626.1222,94148.89516,77887.635
Kütahya6167.29948,9726.5307,7743.46812,7223.7576,9519.7095,7760.88317,82341.646
Malatya7161.65850,6557.68118,0723.1337,2519.2276,027.5072,3549.96515,65319.171
Manisa10216.45530,14126.51117,62137.61919,1662.0158,6468.0119,47107.54214,97718.153
Mardin634.74615,4326.15111,6218.5098,226.2412,773.4751,54135.99860,41225.120
Mersin12122.99518,07168.37224,7459.4628,74125.37018,4246.9056,89157.58323,15680.687
Muğla650.81613,17106.93727,7187.45422,6643.67511,3239.89010,3457.16114,81385.933
Muş421.87616,908.0676,2315.00911,593.9993,091.2360,9579.26461,23129.451
Nevşehir364.41543,6321.25214,3915.16010,2718.31812,415.2713,5723.23315,74147.649
Niğde364.41542,1728.81518,8617.15011,2314.7919,684.6273,0322.96015,03152.758
Ordu7142.19841,5053.97015,7543.25312,6227.0767,9021.8246,3754.33315,86342.654
Osmaniye462.62331,1827.64013,7619.1799,5558.62229,195.5692,7727.22013,55200.853
Rize372.00544,1912.1027,4312.0587,405.1583,171.2280,7560.40837,07162.959
Sakarya6189.24643,8429.6686,8726.5816,1620.8664,83108.82225,2156.47013,08431.653
Samsun9269.20944,8488.76114,7977.85012,9741.7486,9536.6866,1186.07414,34600.328
Siirt314.72817,567.4818,923.9934,765.9797,139541,1450.72060,4983.855
Sinop335.88832,4620.38918,4412.44811,2610.4409,446.8996,2424.50522,16110.569
Sivas6138.85145,0649.26715,9912.9924,2228.1949,157.2692,3671.55923,22308.132
Şanlıurfa1199.33122,9042.9469,9071.50716,4934.4427,947.4061,71178.04641,05433.678
Şırnak314.51214,024.8764,715.3565,172.9792,881.3001,2674.51571,97103.538
Tekirdağ555.93517,0189.15927,1140.08812,1928.5678,6943.02213,0872.11621,93328.887
Tokat7136.28843,9761.08119,7127.7958,9734.78011,228.9682,8941.01413,23309.926
Trabzon8164.09443,9354.66814,6440.04910,7231.3648,406.1911,6677.17520,66373.541
Tunceli22.7596,6710.18824,625.47713,234.0759,853150,7618.57344,8841.387
Uşak348.19726,9543.71224,4419.36010,8318.78210,5020.11511,2528.67616,03178.842
Van766.79725,8613.3075,1516.7436,488.2973,215.5782,16147.56557,13258.287
Yalova231.68134,5716.50618,017.2477,9113.89115,166.4377,0215.88117,3391.643
Yozgat6123.54051,1329.13012,0615.8856,5731.18312,916.8052,8235.05714,51241.600
Zonguldak5101.65230,5369.58020,8941.91612,5913.8974,1731.0519,3274.90622,49333.002
Türkiye Toplamı55010.808.22934,286.113.35219,393.008.9429,542.635.7878,362.285.5987,256.676.87521,1731.528.783

Kaynakça

Dış bağlantılar

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.