Türkiye'de kurulmuş tarihi devletler listesi

Türkiye'de kurulmuş tarihi devletler listesi, günümüzde Türkiye'nin Asya (Anadolu) ve Avrupa (Trakya) kıtalarındaki topraklarını merkez alarak kurulmuş yani başkenti bu topraklar üzerinde olan Ortaçağ, Yeni Çağ ve Yakın Çağ dönemleri içindeki tüm siyasi birlikleri, krallıkları, beylikleri, imparatorlukları ve devletleri ele alır.

Liste

İsim	Dönem	Başkent	Bilgi
Türkiye	1923–günümüz	Ankara	Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti'nin ardılı olup Anadolu ve Doğu Trakya toprakları üzerinde varlığını halen devam ettiren devlettir. Kurtuluş Savaşı neticesinde 1923 yılında, Atatürk önderliğinde resmen kurulan devlet, günümüzde dünyanın en gelişmiş ilk 20 ekonomisinden biri olup G-20 üyesidir.
Hatay Cumhuriyeti	1938–1939	Antakya	Hatay Cumhuriyeti aslen Osmanlı İskenderun Sancağı, Osmanlı idaresinde iken geniş özerklikle Fransız Suriye Mandasına bağlanır. 1936 yılında Fransa bölgeden çekilirken, burayı Suriye'ye bırakır. Özerlikliğini yok sayan bu karara itiraz eden Türkiye ve uluslararası baskılar neticesinde, bölgede 5 Temmuz 1938 günü yapılan referandum ile Hatay bağımsızlığını ilan eder. Bir yıl sonra ise ülkede yapılan başka bir referandum sonucunda Hatay halkı Türkiye'ye bağlanmayı kabul eder.
Osmanlı İmparatorluğu	1299–1922	Bursa Edirne İstanbul	Osmanlı Devleti, Anadolu Selçuklu Devletinin dağılmasıyla 1299 yılında Osman Bey tarafından kurulan beylik, batıda Balkanlar, doğudaki Türk beylikleri üzerinden genişlemiştir. En geniş sınırları kendine bağlı topraklarda dahil olmakla bereber, kuzeyde Karadenizin kuzey kıyıları ve Macaristan'a, güneyde Yemen'e, batıda Dalmaçya kıyıları ve Cezayir'e, Doğuda ise kabaca günümüz İran sınırlarına kadar yayılmıştır. Zaten bulunduğu dönemde gerileme sürecinde olan devlet I. Dünya Savaşına katılıp malüp olunca, gücünü tamamen kaybetmiş, daha da küçülmüş ve ardılı olan Türkiye'nin otoritesini tanımak zorunda kalmıştır.
Ramazanoğulları Beyliği	1352–1608	Adana	Ramazanoğulları Beyliği, Misis ve Adana yöresinde 1352 yılında kurulmuş bir Anadolu beyliğidir. Kurulduğunda yaklaşık yarım asır kadar Memlükler'e tabi olan beylik, Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı yönetime bağlanmıştır. Beyliğin resmi olarak kaldırlışı I. Ahmet döneminde, Adana'nin Halep'e; Kozan (Sis) ve Tarsus'un da Kıbrıs Beylerbeyiliği'ne bağlanmasıyla gerçekleşmiştir.
Dulkadiroğulları Beyliği	1339–1521	Elbistan	Dulkadiroğulları Beyliği, II. Dönem Anadolu Beylikleri'den biridir. 1339-1521 yılları arasında Anadolu'nun güneyinde, Elbistan merkez olmak üzere kurulmuşlardır bir Türkmen beyliğidir. İlk reisi Zeyneddin Karaca Bey'dir. Beylik, Ramazanoğulları Beyliği gibi Osmanlı İmparatorluğu ve Memlükler arasında tampon bölge görevi yapmış ve devletler arası mücadeleye neden olmuştur. Turnadağ Muharebesi'yle (1515) yıkılarak Osmanlı İmparatorluğu'na bağlanmıştır.
Akkoyunlular	1378–1508	Diyarbakır Tebriz	Akkoyunlular, Timur'un kendisini destekleyen Kara Yülük Osman Beyin Diyarbakır'ı vermesiyle kurulan beylik, en parlak dönemini hükümdar Uzun Hasan yönetiminde yaşadı. Karakoyunluları yenerek, başkentini Tebriz'e taşıyan devlet, sınırları İran'ın içlerine kadar genişletti. Genişlemeye paralel olarak, doğuda Osmanlı-Akkoyunlu rekabeti arttı. Fatih'in Otlukbeli Savaşı ile elde ettiği zaferden sonra ağır bir yenilgi alan devlet, Safevi Devleti tarafından tamammen kaldırıldı.
Karamanoğulları Beyliği	1250–1487	Larende Ermenek Konya Mut Ereğli	Karamanoğulları Beyliği, 2. Anadolu beylikleri döneminde en güçlü beylik olarak, Karaman'da ortaya çıkan beyliktir. Beyliğin diğer en önemli özelliği Karamanoğlu Mehmet Beyin, Türkçeyi devlet yönetimini resmi dili olarak ilan etmesidir. Osmanlının Balkan seferleri sırasında, devlete doğudan saldıran ve Timur'la olduğu gibi karşı ittifaklara katılan Karamanoğulları beyliği, II. Murat döneminde Osmanlı'ya bağlanmıştır
Karakoyunlular	1380–1469	Erciş Tebriz	Karakoyunlular, İlhanlı Devletinin güç kaybetmesiyle orta çıkan beylik, bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, İran Azerbaycanı ve Kuzey Iraka egemen olmuştur. Timur İmparatorluğu döneminde gerileyen devlet, Timur'un ölümü sonrasında hükümdar Kara Yusuf'un Tebriz'i geri almasıyla tekrar toparlanmıştır. Akkoyunlular tarafından yıkılmıştır.
Candaroğulları Beyliği(İsfendiyaroğulları)	1292–1461	Eflani Kastamonu Sinop	Candaroğulları Beyliği, Kastamonu çevresinde kurulmuş, denizcilik özelliği ile bilinen beyliktir. Kastomonu topraklarının Osmanlılarca ele geçirilmesi üzerine Sinop'a çekilen beylik ancak Timur yardımıyla bölgede tekrar hakim olabildi. Fatih Sultan Mehmet döneminde uzlaşma politikası sayesinde barışçı yollarla Osmanlı Devletine bağlandı
Trabzon İmparatorluğu	1204–1461	Trabzon	Trabzon İmparatorluğu 1204 yılında Dördüncü Haçlı Seferi ile Konstantinopolis'in Latinler eline geçmesi üzerine, Trabzon'a sığınan Bizans tahtının varisi Komninos Hanedanına mensup Aleksios ile David tarafından kurulan bir devlettir. Trabzon hükümdarları 1461’de Trabzon’un Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı topraklarına katılmasına değin "Büyük Komninos" (Yunanca: Megas Komninos) ve "imparator" unvanlarını kullanmışlardır. Devlet, kurucu hanedanın adıyla "Komninos İmparatorluğu" olarak da adlandırılmıştır.
Doğu Roma İmparatorluğu	330–1204 1261–1453	İstanbul (Konstantinopolis)	Doğu Roma İmparatorluğu, Roma İmparatorluğu'nun 395'te Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasıyla resmen kuruldu. Roma İmparatorluğun Akdeniz kıyısındaki, İtalya, Kartaca ve Mısır gibi pek çok toprağı egemenlik altına aldı. Batıdan gelen Latin, güneyden gelen Arap, doğudan devletin Anadolu topraklarını etkileyen Türk etkisiyle küçülen ve zayıflayan devlet, Dördüncü Haçlı Seferi sırasında başkent İstanbul'un düşmesiyle bir süre tarih sahnesinden silindi. Ardılı İznik İmparatorluğu'nun kenti almasıysa tekrar ortaya çıkan devlet yine de gerileyerek kent devleti duruma düştü ve 1453 yılında Osmanlılar tarafından ortadan kaldırıldı.
Germiyanoğulları Beyliği	1283–1428	Kütahya	Germiyanoğulları Beyliği, Batı Anadolu’da Kütahya merkezli olarak 1283 yılında kurulmuş bir Türkmen beyliğidir. Bu beylik Oğuzlar’ın Avşar boyundandır ve beyliğin adı bir Türk boyu olan Germiyan'dan gelmektedir. I. Murat döneminde bazı toprakları (Tavşanlı ve Kütahya) çeyiz olarak Osmanlılara verildi. Ankara Savaşı’ndan sonra yeniden kurulurken, II. Murat 1428 yılında son verdi. Böylece Germiyanoğulları beyliği, Osmanlılara katıldı.
Aydınoğulları Beyliği	1308–1426	Birgi Selçuk	Aydınoğulları Beyliği, 1308 yılında Aydın ve çevresinde kurulan bir Anadolu beyliğidir. Özellikle denizcilik alanında etkili olmuştur. Aydınoğlu Gazi Umur Bey beyliğin en önemli hükümdarıdır.
Menteşe Beyliği	1260–1424	Milas	Menteşoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde Güneybatı Anadolu’da kurulmuş bir Türk beyliğidir. Sınırları aşağı yukarı bugünkü Muğla iline denk gelen bu beyliğin hakimiyeti, 13. yüzyılın ortalarından 15. yüzyılın başlarına kadar devam etmiştir. Diğer Anadolu Beylikleri gibi Osmanlı İmparatorluğu halimiyetine geçmiştir. Muğla ili Osmanlı Devleti 'nin son dönemlerine kadar Menteşe vilayeti olarak anılmıştır.
Hamitoğulları Beyliği	1301–1423	Uluborlu Eğirdir	Hamitoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasında sonra Eğirdir ve Isparta bölgesinde kurulan 2. Dönem Anadolu Beylikleri'ndendir.
Saruhanoğulları Beyliği	1302–1410	Manisa	Saruhanoğulları Beyliği Anadolu Selçuklu Devleti'nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde, Batı Anadolu’da Manisa ve çevresinde kurulmuş bir beyliktir. Ağırlıklı olarak[ komşu Aydınoğulları beyliği ile ittifak içinde Doğu Roma İmparatorluğu ile savaşmıştır. Beylik ilk kez 1390'da Yıldırım Bayezid tarafından, kesin olarak da I. Mehmed tarafından 1410'da Beyliğin son Saruhan beyi Hızır Bey'den alınmasıyla Osmanlı Devleti topraklarına katılmıştır.
Artuklu Beyliği	1102–1409	Hasankeyf	Artuklu Beyliği, 1. dönem Anadolu beyliklerinden içinde en uzun süre egemenliğini korumuş olan beyliktir. Mardin, Hasankeyf bölgesi egemen olmuştur. Malabadi Köprüsü bu beyliğe ait en bilinen mimari eserlerdendir. Beyliğin alt kolları Eyyübiler, Anadolu Selçukluları ve Karakoyunlular tarafından ortadan kaldırılmıştır.
Kilikya Ermeni Krallığı	1198–1375	Tarsus Kozan	Kilikya Ermeni Krallığı, Çukurova bölgesine egemen olmuş, Ruben Hanedanı tarafından yönetilmiş krallıktır.
Anadolu Selçuklu Devleti	1077–1308	İznik Konya	Anadolu Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devletinin Anadolu'daki ardılı ve Haçlı seferleri sırasında Anadoluya egemen olay devlettir. Miryokefalon ve Kösedağ Muharebesi devletin askeri tarihinin önemli yapıtaşlarıdır. Moğollar tarafından yağılma süresine sokulan devletin parçalara ayrılmasıyla, Anadoluda 2. beylikler dönemi başlamıştır.
Antakya Prensliği	1098–1268	Antakya	Antakya Prensliği, Birinci Haçlı seferi sırasında I. Boemondo'nun Antakya'yı fethiyle kurulan Latin kökenli şehir devleti, prensliktir. Sınırlarını güneyde Lazkiye kadar genişleten devlet, birçok müslüman liderin işgal ve kuşatmalarına karşı koymuştur. Prensliğe, Memlükler tarafından son verilmiştir.
İznik İmparatorluğu	1204–1261	İznik	İznik İmparatorluğu, Dördüncü Haçlı sefeririyle İstanbul'dan kovulan, Doğu Romalıar tarafından bu dönemde kurulan 3 devletten en büyüğüdür. Anadolu Selçukluların başkenti İznik'i alarak kendine başkent yapan devlet, doğuda bu devletle mücadele ederken, batıda ise kaybedilen İstanbul ve batı topraklarını Latinlerden almak için çabalamıştır. Cenevizliler ile ittafak kurarak, 1261 yılında İstanbul ele geçirmiş ve Doğu Roma İmparatorluğunu tekrar kurmuştur.
Latin İmparatorluğu	1204–1261	İstanbul (Konstantinopolis)	Latin İmparatorluğu, 1204 yılında Dördüncü Haçlı seferi sırasında Konstantinopolis'in işgal ederek kurulan bir devlettir. Haçlıların "Romanya" adını verdiği bu devlet 57 yıl ayakta kalmış, 25 Temmuz 1261 tarihinde İznik İmparatoru VIII. Mihail'un Konstantinopolis'i Haçlılardan geri almasıyla ortadan kalkmıştır.
Mengüçlü Beyliği	1080–1228	Erzincan	Mengüçlü beyliği, Malazgirt Savaşı'ndan sonra Anadolu'da Erzincan merkez olmak üzere, Kemah, Divriği, Şebinkarahisar yöresinde kurulmuş bir beyliktir. Kurucusu Selçuklu Sultanı Alp Arslan'ın komutanı olarak katılmış Mengücek Gazi'dir. 1142 yılında Mengücek Gazi'nin oğlu İshak'ın iktidara gelmesiyle Erzincan kolu ve Divriği kolu olmak üzere ikiye bölündüler. Erzincan kolunu 1228 yılında Erzincan'ı alan I. Alaeddin Keykubat bitirmiştir. Divriği kolu da 1252 yılında Selçukluların yönetimi altına girdi.
Ahlatşahlar Beyliği	1100–1207	Ahlat	Ahlatşahlar Beyliği, Selçuklu Azerbaycan valisinin emrindeki Sökmen Bey tarafından 12. yüzyılda kuruldu. Ahlatşahlar komşu beyliklerle (Artuklu, Saltuklu, Mengücek beylikleriyle ) nüfuz çekişmeleri içinde geçen sürelerde güçlerini korudular. 12. yüzyılın ikinci yarısında hakimiyet sınırlarını Kars'a kadar genişlettiler. Fakat 1207 yılında, İzzettin Balaban'ın beyliği döneminde, Eyyubiler bu beyliğe hakim oldu.
Saltuklu Beyliği	1071–1202	Erzurum	Saltuklu Beyliği, Malazgirt Savaşı sonrası Anadoluda kurulan 1. beylikler dönemi içinde kurulan bir Türk beyliğidir. Kurucusu, Selçuklu komutanlarından Ebulkasım Saltuk Bey dir. Tarih boyunca Gürcüler ve Haçlılarla savaşan beylik, Anadolu Selçuklu Devletinin kurucusu Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından ortadan kaldırılmıştır.
Dânişmendliler Beyliği	1080–1174	Sivas	Danişmendliler Beyliği Selçuklu komutanlarından Danişmend Gazi tarafından Yukarı Kızılırmak bölümde kuruldu. Sınırlarını Malatya'dan, Ankara'ya kadar genişletti. Kuruluşunda itibaren Anadolunun Selçuklu Devleti ile Doğu Roma ve Haçlılara karşı ittifak kuran beylik, iki devletin aralarının açılması ve Anadolu Selçukluların, doğuya genişleme hareketi sonucunda bu devletin idaresi altına girdi.
Şeddadiler	951–1174	Divin Gence Ani	Şeddadiler, 951 - 1174 yılları arasında Ermenistan ve Arran'da hüküm sürmüş Kürt hanedanıdır. 1067'ten itibaren Şeddadiler hanedanı Selçukluların kontrolü altına girmiş ve 1174'te kadar Selçukluya bağımlı bir hanedan olarak devam etmiştir.
Urfa Kontluğu	1098–1149	Urfa	Urfa Kontluğu veya Edessa Kontluğu, Birinci Haçlı seferi sonucu 12. yüzyılda Urfa şehri ve civarında Haçlılar tarafından kurulmuş bir devlettir. Kurucusu, daha sonra Kudüs kralı olacak olan Boulogne'lu Baudouin'dir. Zengiler tarafından 1144 yılında Urfa'nın ele geçirilmesiyle, kaldırılmıştır.
Mervaniler	990–1085	Silvan	Mervaniler, Diyarbakır ili ve çevresinde etkili olan Kürt beyliğidir. Musul'e uzanan seferler düzenlemişlerdir.
Pakraduni Hanedanlığı	885–1045	Divin Kars Ani	Ortaçağ Ermeni Krallığı ya da Bagratlı Krallığı, Bagrat hanedanlığının Ermeni kolu olan Pakraduni Hanedanlığı tarafından kurulan, sınırları Doğu Anadolunun büyük bölümünü içine alacak kadar genişleyen Ermeni krallığıdır. Özellikle batıda ve güney topraklarında egemenliği kaybetsede, krallığın merkezi sayılabilinecek Kars-Erivan bölgesinde hakimiyeti daha uzun süre sürdürebilmiştir.
Vaspurakan Krallığı	908–1021	Van	Vaspurakan Krallığı,Pakraduni Hanedanlığına bağlı olan bölge, hanedanlığın ülkenin güneyinde etkisi kaybetmesiyle, bağımsızlığı kazanan yine Ermeni kökenli olan Artsruni hanedanlığı tarafından yönetilmiştir. Van gölü ve çevresini hakimiyeti altına almıştır.
Gürcistan Krallığı	840–978	Ardanuç Kutaisi Tiflis	Gürcü Krallığı, Bagrat hanedanlığının, Gürcü kolu tarafından kurulan, tüm Güney Kafkasyaya egemen olmuş krallıktır
Kaysites Emirliği	860–964	Malazgirt	Kaysites Emirliği,Bizans-Arap Savaşları sonucunda, tüm Doğu ve Güneydoğu Anadoluda egemenlik kuran İslam Devletinin, bölgede etkinliğini kaybetmesi neticesinde, bağımsızlık kazanan ve Malazgirt çevresinde egemenlik kuran Arap emirliğidir.

Notlar

İsimler seçilirken tek kriter devletlerin başkentlerinin Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde kalmasıdır.
Farklı dönemlerde farklı başkentlere sahip olan devletler, bu başkentlerden her birinin Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde olup olmamasına bakılmadan listeye dahil edilmiştir. Örneğin Akkoyunlar devleti ilk olarak Diyarbakır'ı başkent olarak kullansa da, daha sonra başkentini Tebriz'e taşımıştır. Ancak Diyarbakır nedeniyle bu listededir.
Sadece Türkiye'de içinde kalan yerleşim yerleri, bu yerlerin özellikle belirtilmesi için bağlantı eklenmiştir.
Devletler yıkılış yıllarına göre sıralanmaktadır.
Anadolu Beylikleri döneminde kurulan devletlerden sadece 100 yıllık ve daha uzun egemenliğe sahip olanlar listededir.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.