Mervaniler

Mervânîler (Arapça: مروانيون Marwānīyūn), 10. ve 11. yüzyıllarda Diyarbakır'da 100 yıl hüküm sürmüş Kürt [3][4][5][6][7] hanedanıdır. 16. yüzyılda yazılmış Kürt hanedanlar tarihi Şerefname'nin bağımsız devletleri içeren ilk bölümü Mervaniler ile başlar.[8]

مروانيون
Marwānīyūn
Mervânîler
990-1100[1]
En geniş sınırları.
Başkent Meyyafarkin
Yaygın diller

Kürtçe

Arapça
Hükûmet Monarşi
Nasıruddevle  
• 984-990
Baz (Bad, Ebu Abdullah el-Hüseyin bin Dustak el-Harbukti)
• 990-997
Ebu Ali el-Hüseyin Mevran
• 1010-1061
Ebu Nasır Ehmed
Tarihçe  
• Kuruluşu
990
• Dağılışı
1100[2]
Öncüller
Büveyhiler

Mervanilerin kurucusu Ebu Abdullah el-Hüseyn bin Düstek el-Baz el-Kürdî el-Humeydî[9] (Bad) onuncu asrın ortasından itibaren Doğu Anadolu'da fetihlere girişti. İlk önce güneyden gelerek Erciş'i ve çevresindeki müstahkem (sağlam) mevkileri aldı. Baz(Bad), nüfüzunu kuvvetlendirerek, Büveyhiler’in hakimiyetindeki Diyarbakır ve Silvan ve Nusaybin'i ele geçirdi. Büveyhi nüfuzunun azalmasından istifade ederek, 984 senesinde Şii-Büveyhoğulları'nın sultanı Samsamüddevle Merzubani'yi mağlub edip Musul'u ele geçirdi.[9] Bağdad'ı almak istediyse de başaramadı ve Musul'u boşaltmak zorunda kaldı. 991 senesinde tekrar Musul'u ele geçirmek için harekete geçen Baz, şehrin hakimi olan Hamdaniler karşısında mağlub oldu ve bu savaşta öldü. Bunun üzerine kız kardeşinin oğlu Ebû Ali Hasan bin Mervan 990 yılında tahta geçerek Meyyafarikin'i (Silvan) başkent yaptı. Hamdaniler ile mücadeleye devam ederek onları iki defa mağlup etti. Hasen bin Mervan, 997 senesinde Amîd'de (Diyarbakır) suikast öldürülünce, yerine kardeşi Mumehhüdüddevle Said bin Mervan geçti. Said, 1011 yılında veziri Şerve tarafından öldürtüldü. Ancak bu sırada Siirt’te sürgünde bulunan Said'in kardeşi Nasruddevle Ebû Nasr harekete geçerek Mervani tahtına geçti.[10]

1011'de hükümdar olan Ebu Nasr, elli seneden fazla hüküm sürdü. Mervanilerin bölgedeki hakimiyetini kuvvetlendirip refahını yükseltti. Abbasi Halifeliğin yüksek hakimiyetini tanıdı. Devrin kuvvetli komşu devletlerinden Bizanslılar ve Fatımiler'e karşı istiklalini korumak için maharetle iyi münasebete bulundu. Mervanilerin hakim olduğu bölgede Şafii mezhebi yayıldı.

Nasır, 1071 senesinde Selçuklu Sultanı Alp Arslan'a tabi oldu. Nasır'ın ölümünden sonra yerine oğlu Mensur geçti. Selçuklu veziri Fahrüddevle bin Cehir Mervani topraklarını ele geçirmek için Sultan Melikşah'dan izin aldı. 1085 senesinde Selçuklu ordusu şiddetli bir çarpışmadan sonra bölgeyi ele geçirdi. Son Mervani hükümdarı Mensur, 1096 senesinde ölünceye kadar Ceziret-i İbni Ömer'de yaşadı Ahlatşahlar Beyliğinin Kurucusu Sökmen El-Kutbî'nin Ahlatı Ele geçirmesiyle son bulmuştur. Silvan’daki tarihi (Mala Badi) köprüsü Bad’ın adını taşır. Diyarbakır ve Muş yöresinde bulunan Badıkan aşireti’nin kökleri Bad’a dayanır.

Mervani sultanları Tahta geçişi
Baz (Bad)983[11]
Hasan bin Mervan990
Mumehhidüddevle Said997
Ebu Nasr bin Mervan1011
Said (Amid´de)1061-1063
Nizamüddevle Nasir (Meyyafarikin'de)1061-1080
Nâsırüddevle Mansûr1080-1085

Kaynakça
  1. https://www.academia.edu/11292575/V.F._Minorski._K%C3%BCrdl%C9%99r_v%C9%99_k%C3%BCrd%C3%BCstan
  2. https://www.academia.edu/11292575/V.F._Minorski._K%C3%BCrdl%C9%99r_v%C9%99_k%C3%BCrd%C3%BCstan
  3. "Stefan Heidemann: A New Ruler of the Marwanid Emirate in 401/1010 and Further Considerati­ons on the Legitimizing Power of Regicide. In: Aram 9-10 (1997-8), pp. 599-615" (PDF). 15 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2010. 90. harf sırasında bulunan |başlık= parametresi soft hyphen character içeriyor (yardım)
  4. The Cambridge History of Iran, 5. cilt, s. 199.
  5. The History of al-Tabari Vol. 21: The Victory of the Marwanids A.D. 685-693/A.H. 66-73 (SUNY series in Near Eastern Studies) Paperback – March 16, 1990, s. 89.
  6. Disadur dari buku: “Kritik terhadap Gus Dur dan  Sa’id Aqil & Menyiasati Bahaya Syi'ah di Kalangan Nahdlatul Ulama di Penghujung Abad ini, karya KH. Abdul Hamid Baidlowi, Pengasuh Pondok Pesantren Al-Wahdah Sumber Girang Lasem Rembang Jawa Tengah, Penerbit Pondok Pesantren Al-Wahdah, Rajab 1431/Juni  2010, s.13-26.
  7. The Encyclopedia of Islam, Volume 6, Fascicules 102-112.
  8. Şerefxanê Bedlîsî, Şerefname: Dîroka Kurdistanê, Kurmanciye çeviren: Ziya Avcı, Azad yayınları, s. 109
  9. İbn Şeddâd, "Nusaybin Tarihi", çeviren: Doç. Dr. Hüseyin Güneş, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2018/1, cilt: IX, sayı: 19, s. 232
  10. Prof. Dr. Adnan Demircan, "Müslümanların Fethinden Mervanîlerin Yıkılışına Kadar Meyyâfârikîn", İSTEM, Yıl: 9, Sayı: 17 (Aralık 2011), s. 17 (ayrıca: Uluslararası Silvan Sempozyumu'na [Diyarbakır, 26 - 27 Nisan 2008] tebliğ olarak sunulmuş)
  11. Abdurrahim Tufantoz, "Mervaniler", DİA, c. 29, Ankara 2004, s. 231
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.