Smirnili Theon

Smirnili Theon (yaklaşık MS 70, Smyrna (şimdiki İzmir/Türkiye) – 135), asal sayıların, kareler gibi geometrik sayıların, devamlılığın/sürekliliğin, müziğin ve astronominin birbiriyle nasıl ilişkili olduğunu tanımlayan bir Yunan filozofuydu.

Hayatı

Smirnili Theon'un hayatı hakkında çok az şey biliniyor. İskenderiyeli Theon tarafından “Yaşlı Theon” ve Batlamyus tarafından “Matematikçi Theon” olarak adlandırıldı. Doğum tarihi bir tahminden biraz daha iyidir, ancak hayatındaki diğer tarihler hakkında kesin verilerimiz vardır. Batlamyus, Theon'un MS. 127, 129, 130 ve 132'de yaptığı dört gözlemi listelediğinden beri MS. 127 ile 132 arasında Merkür ve Venüs'ün astronomik gözlemlerini yaptığını biliyoruz. Bu gözlemlerden Theon, Merkür ve Venüs'ün Güneş'ten ulaşabileceği en büyük açısal mesafeyi tahmin etti. Oğlu “Rahip Theon” tarafından kendisine ithaf edilen büstünün üslubu, bize onun ölüm tarihini 10 yıllık bir aralık içinde verir ve bu dönem MS 130-140 dönemini içinde yer alır.

Çalışmaları

Smirnili Theon, Expositio rerum mathematicarum utilium ad Platonem legendum, Cardinal Bessarion kütüphanesinden bir el yazması içinde, Venedik El yazması, Biblioteca Nazionale Marciana, Gr. 307, fol. 98v.

Theon'un en önemli çalışması, Expositio rerum mathematicarum ad legendum Platonem utilium'dur *. Bu çalışma, felsefe öğrencilerine asal sayıların, kareler gibi geometrik sayıların, devamlılığın / sürekliliğin, müzik ve astronominin birbiriyle nasıl ilişkili olduğunu gösteren bir el kitabıdır. Oldukça ilginç başlığı, Platon'un eserlerinin incelenmesine bir giriş olarak tasarlandığı anlamına gelir, ancak bu oldukça hayal ürünüdür.

Huxley bu kitap için “... kitabın Platon matematiğinin uzman öğrencisine sunacağı çok az şey var. Daha ziyade, aritmetik, geometri, stereometri (katıların hacim ve boyutlarını saptama), müzik ve astronominin birbiriyle nasıl ilişkili olduğunu göstermek için yazılmış felsefe öğrencileri için bir el kitabıdır.” şeklinde bir açıklama yazmıştır[1].

Çalışmanın en önemli özelliği, daha önceki kaynaklardan yapılmış çok çeşitli alıntıları içermesidir, en kötü özelliği ise özgünlüğünün olmamasıdır.

Heath ise bu eser için “Theon'un çalışması, özünde değil, içerdiği sayısız tarihsel bildirim için değerli ve ilginç bir karışımdır.” demiştir[2].

Theon, giriş bölümünde eseri yazma nedenini şöyle açıklıyor: “Platon'un kullandığı matematiksel argümanları bu bilimde pratik yapmadığı sürece anlayamayacağı konusunda herkes hemfikirdi ... Tüm geometride ve tüm müzik ve astronomide ustalaşmış biri, Platon'un yazılarını tanımaktan en çok mutlu olacak olandı, ancak bu kolayca veya kolaylıkla gerçekleşemez, çünkü gençlikten itibaren çok büyük bir tatbik gerektirir. Bu çalışmalarda pratik yapmayı başaramayan, ancak yazılarını öğrenmeyi amaçlayanların arzularında tamamen başarısız olmaması için, özellikle Platon okuyucuları için gerekli olan matematik teoremlerinin özet ve kısa bir taslağını yapacağım.....”

Çalışma, Theon'un Platon'daki aritmetik, müzik, geometri ve astronomi çalışmaları için faydalı olacağını söylediği bir teoremler koleksiyonuyla başlıyor. Bununla birlikte, geometri konusundaki kapsamı pek iyi değildir ve kitabında daha sonra, çalışmasını veya Platon'un eserlerini okuyan herhangi birinin zaten temel geometri çalışmış olacağını söyleyerek bunun için bir bahane uydurur.

Sayılarla ilgili bölümde Theon, tek sayılar, çift sayılar, asal sayılar, bileşik sayılar, kare sayılar, dikdörtgen sayılar, üçgensel sayılar, çokgensel sayılar, dairesel sayılar, küresel sayılar, üç faktörlü katı sayılar, piramitsel sayılar, mükemmel sayılar, eksik/kusurlu sayılar ve bol/aşırı sayılar hakkında yazarak Pisagorcu yaklaşımı benimser.

Çalışmasının en iyi bölümü, Dünya'nın küresel olduğunu, dağların Dünya'ya kıyasla yüksekliğinin ihmal edilebilir olduğunu vb. öğreten astronomi bölümüdür. Kavuşma konumları, tutulmalar, örtülmeler ve gök cisminin gözlemlenen meridyenden geçişleri hakkında bilgiler içerir. Ancak Neugebauer, bu eser ve Theon hakkında; “Theon'un tezinin astronomiye orijinal katkılar yapıyormuş gibi görünmediği açıktır. Ne yazık ki Theon'un okuyucularına sunduğu materyali tam olarak sindirmediği de açıktır.” yazmıştır.[3]

Theon ayrıca matematik ve astronominin ana otoriteleri hakkında yorumlar da yazdı. Özellikle Batlamyus üzerine önemli bir çalışma ve hayatta kalan eserinde kendisine atıfta bulunduğu Platon'un Cumhuriyeti üzerine bir başka eser yazdı. Platon'un ataları üzerine yaptığı çalışmanın ayrı bir çalışma mı yoksa Platon'un eseri üzerine yaptığı yorumlardan birinin bir bölümü mü olduğunu söylemek imkansızdır.

Aydaki 18 km çapında ve 3470 m. derinliğindeki bir kratere onuruna onun adı verilmiştir.[4].

Notlar

  1. G. L. Huxley, Biography in Dictionary of Scientific Biography (New York 1970-1990). https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/DSB/Theon_of_Smyrna.pdf 7 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. T. L. Heath, A History of Greek Mathematics (2 cilt) (Oxford, 1921).
  3. O. Neugebauer, A history of ancient mathematical astronomy (New York, 1975).
  4. Şablon:WPGSN

Kaynakça

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.