Japonya'nın teslim oluşu

Japonya üzerindeki ABD stratejik bombardımanı askeri unsurların dışında da, demiryolları, limanlar, şehirler, işçi konutları ve sanayi bölgelerine yapılan devamlı hava saldırıları ile etkili oldu. Fakat 330.000–900.000 Japon sivil[2][3] kaybına rağmen Japonya'ya teslim kararı aldırmaya yetmedi.[4]

Suzuki'nin askeri ağırlıklı kabinesinin büyük çoğunluğu savaşı sürdürmeyi tercih ediyorfu. Japonlar için teslimiyet düşünülemezdi, çünkü o tarihe kadar Japonya, hiçbir zaman işgal edilememişti, hatta kaybettiği tek bir savaş yoktu.[8] Yalnızca Deniz Kuvvetleri Bakanı olan Mitsumasa Yonai'nin mümkün olduğu kadar kısa sürede savaşa son vermeyi istediği biliniyordu.[9]

30 Haziran günü Japonya Dışişleri Bakanı Tōgō, Japonya'nın Moskova'daki büyükelçisi olan Naotake Satō'ya "sağlam ve kalıcı dostluk ilişkileri" kurmaya çalışmak isteğini belirtti. Satō Mançurya'nın statüsünü ve "Rusların getirmek istediği herhangi bir meseleyi" tartışabileceğini söyledi. Japonya'nın içinde bulunduğu zor durumdan haberdar olan ve Müttefiklere verdikleri sözleri bilen Sovyetler, Japonları herhangi bir şey vadetmeden oyalama taktikleri güttüler. Satō nihayet Sovyet Dışişleri Bakanı Vyaçeslav Molotov ile 11 Temmuz günü bir araya gelseler de bir sonuç elde edilemedi. İmparator, özel bir elçi olarak Prens Konoe'yu göndermeyi önerdi, ancak Potsdam Konferansı öncesinde Moskova'ya ulaşması mümkün olmadı. Satō, Tōgo'ya, gerçekte Japonya'yı "koşulsuz teslim" koşullarının beklediğini belirtti. Ayrıca, Molotov'un özel önerilere yönelik taleplerine yanıt olarak Satō, Tōgō'nun mesajlarının "savaşın sona ermesiyle ilgili olarak hükûmet ve askeri görüşleri konusunda net olmadığını", böylece Tōgō'nun girişiminin Japonya'nın kilit iktidar unsurları tarafından desteklenip desteklenmediğinin sorgulanmasını önerdi.[10]

Amerikalı kriptografçılar Japonya Dışişleri Bakanlığı tarafından üst düzey diplomatik yazışmaları kodlamak için kullanılan Mor Kod da dahil olmak üzere Japonya'nın kodlarının çoğunu kırmıştı. Sonuç olarak, Tokyo ve Japonya büyükelçilikleri arasındaki mesajlar, Müttefik ülkelerdeki politika yapıcılarına hızlı bir şekilde ulaşılıyordu.[11]

Manhattan Projesinin ürettiği Trinity adlı ilk nükleer deneme.

Nükleer silah üretmek üzere II. Dünya Savaşı sırasında ABD, Kanada ve İngiltere tarafından Manhattan Projesi başlatıldı. Projenin bilimsel başkanlığını fizikçi Robert Oppenheimer, askeri başkanlığını ise General Leslie R. Groves üstlenmiştir. Sonuçta proje başarıyla tamamlandı ve 16 Temmuz 1945 tarihinde Trinity adı verilen denemede dünyanın ilk nükleer bombası, New Mexico eyaletinin Alamogordo kenti yakınlarında patlatıldı ve yıkıcı etkisi görüldü.[12] Deneme tüm dünyada, amaçlandığı üzere, atom bombasının Japonya üzerinde kullanılabileceği algısını oluşturdu.

Potsdam Konferansı'nda Churchill, Truman ve Stalin.

Potsdam Konferansı'nda Birleşik Krallık Başbakanı Churchill, ABD Başkanı Truman, SSCB Halk Komiserleri Kurulu Başkanı Stalin, ABD Amirali William D. Leahy, SSCB Dışişleri Bakanı Molotov, Birleşik Krallık Dışişleri Bakanı Bevin ve ABD Dışişleri Bakanı Byrnes.

Potsdam Konferansı, Nazi Almanyası'nın teslimiyetinden sonra 17 Temmuz ile 2 Ağustos 1945 tarihleri arasında Almanya'nın başkenti Berlin'in 26 kilometre güneybatısında bulunan Cecilienhof Sarayı'nda düzenlenen ve Winston Churchill (Birleşik Krallık Başbakanı, Temmuz 1945'te İşçi Partisi'nin genel seçimi kazanmasından sonra Clement Attlee), Harry S. Truman (Amerika Birleşik Devletleri Devlet Başkanı) ve Josef Stalin (Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri ve SSCB Halk Komiserleri Kurulu Başkanı) olmak üzere "Big Three" (Üç Büyük) olarak adlarılan liderlerin, ABD Amirali William D. Leahy, SSCB Dışişleri Bakanı Vyaçeslav Molotov, Birleşik Krallık Dışişleri Bakanı Ernest Bevin ve ABD Dışişleri Bakanı James F. Byrnes'ın katılımlarıyla toplanmıştır.

Konferansta hâlâ savaşa devam etmekte olan Japon İmparatorluğu'na karşı Potsdam Demeci açıklandı. Konferansın sonuna doğru 26 Temmuz günü açıklanan bu bildiri ile Japonya teslim olmaya çağrılıyor, aksi takdirde "acilen ve topyekûn imha" (prompt and utter destruction) ile karşılaşacakları ültimatomu veriliyordu.[13][14]

Potsdam Demeci, Japon hükûmetinine diplomatik yollardan hiç bildirilmemiştir.[15] Bunun yerine Japonca radyo yayınları yapılmış ve ABD bombardıman uçakları tarafından 3 milyondan fazla broşür atılmıştır.[16]

Ancak ilanın taslağında bulunan İmparatorluk sisteminin korunmasına dair madde kaldırıldığı için Japon Başbakanı Kantarō Suzuki Potsdam Demecini kabul etmediği, böylece Japonya'nın teslim isteğini geri çevirdiği iddia edilir.[17] Aslında Japonya'nın yanıtının alınmasında bir karmaşa vardır. Önce Japonya'nın SSCB büyükelçisi, demecin kendilerine büyük ve korkutucu bir bomba yöneltildiğini söyler. Ardından İsviçre'deki bazı Japon temsilciler bir hafta içinde hükûmetin bir karar vereceğini söylerler. Bu arada Başbakan Suzuki kabinenin Potsdam ültimatomu hakkındaki görüşünü "mokusatsu" terimi ile açıklar. Bu terimin anlamı da tartışmalıdır. Beklemeye alındığı anlamında da göz ardı edildiği anlamında da yorumlanabilmektedir. Japon basınına verilen demeçlerde de, önemsenmeyecek bir ültimatom olduğu ve Kahire Bildirisi'nin bir tekrarı olduğu yazılır. Ancak ABD hükûmeti beklediği yanıtı Japon radyo yayınından almayı tercih eder.[18] Japon halkına yönelik propaganda amaçlı olan bu yayında teslim olunmayacağını açıklanmaktadır.[15] Hatta "mokusatsu" teriminin alternatif iyimser yorumunun ABD başkanı Truman'a iletilmediği olasılığından bile söz edilir.[18]

Hiroşima'ya atılan atom bombasının patlamasından meydana gelen mantar şeklindeki bulut.

Nagazaki kentinin atom bombası saldırısından önceki ve sonraki hali.

Mançurya Operasyonu'nu yöneten Sovyet Mareşal Aleksandr Vasilevski.
(1980 tarihli SSCB pulu)

Sovyet Donanmasının Pasifik Filosu denizcileri, 1 Ekim 1945 tarihinde Port Arthur'da (bugünkü Lüshunkou) Sovyet donanma bayraklarını dalgalandırdılar.

Hiroşima'ya atom bombası saldırısı, II. Dünya Savaşı'nın son aşamasında 6 Ağustos 1945 Pazartesi[19][20] saat 08:15'te ABD'nin Uranyum-235 tipindeki "Little Boy" (Küçük Oğlan) adı verilmiş bir atom bombası ile gerçekleştirildi. Nagazaki'ye atom bombası saldırısı ise 3 gün sonrasında gerçekleştirildi. Bu iki saldırı, askerî tarihte gerçekleştirilen yegâne nükleer saldırılardır.[21] 1945 yılının sonuna kadar Hiroşima şehrince atom bombası saldırısından dolayı yaklaşık 140.000 kişi öldü.[22]

9 Ağustos 1945 tarihinde Plütonyum-239 tipinde ve "Fat Man" (Şişman Adam, resmî adıyla Mark III) olarak adlandırılan atom bombası ile gerçekleştirilen bu ikinci katliamda, toplam nüfusu yaklaşık 240.000 kişi olan Nagazaki şehrindeki 74.000 kişi hayatını kaybetti ve binaların yüzde 36'sı tamamen yok edildi. 2007'de, Nagazaki belediyesinin resmî listesine göre, bomba atıldığında ölen ve daha sonra atom bombasının etkisiyle ölenlerin toplam sayısı 143.124 kişiye ulaşmıştı.[23]

İkinci atom bombasının Nagazaki'ye atıldığı gün olan 9 Ağustos 1945 tarihinde SSCB, Mançurya'yı Japonya'ın elinden almak için Mançurya Operasyonu'nu düzenlenmiştir. Sovyet Mareşal Aleksandr Vasilevski'nin[24] yönetimindeki bu operasyon daha sonra "Ağustos Fırtınası" olarak da adlandırılmıştır.[25] ABD'nin attığı atom bombalarının üzerine Sovyetlerin Mançurya'yı ele geçirmesi, Japonya'nın teslim olmasının nedenlerinden birini oluşturdu. Savaş sonucunda Kore, Güney ve Kuzey olmak üzere ikiye bölündü. Mançurya ise Sovyetler Birliği'nde kaldı. Daha sonra Çin Devrimi başarıya ulaşınca, Mançurya yeniden Çin'e devredildi. Mareşal Vasilevski ise bu operasyonda gösterdiği başarıdan dolayı, ikinci kez Sovyetler Birliği Kahramanı ödülü almaya layık görüldü.[26]

Teslim kararından sonra, uzak savaş cephelerindeki üst düzey komutanların güçlük çıkarabileceği bekleniyordu. Bunun için İmparatorluk Ailesi'nin üç prensinin, yanlarında birer askerî komisyon ile birlikte, gelişmeleri bizzat bildirmek için cephelere gönderilmesine karar verildi. 14 Ağustos günü prensler ve yanlarındaki komisyonlar yola çıktı. Prens Tsuneyoşi Takeda, Kore ve Mançurya'ya, Prens Yasuhiko Asaka, Çin Yurtdışı Sefer Ordusu ve Çin Filosu'na, Prens Kan'in Haruhito, Şanghay, Güney Çin, Hindiçin'e ve Singapur'a gitti.[27][28]

Savaşa devam etme yanlısı olan başarısız askerî darbe girişiminin lideri olup 15 Ağustos günü öldürülen Kenji Hatanaka.

İmparatorluk Teslim Yazısının metni 14 Ağustos günü saat 19:00'da tamamlanmış, resmî mahkeme yazıcısına yazdırılmış ve imzalarının alınması için Japon hükûmetinin kabinesine sunulmuştur. Saat 23:00 civarında, İmparator, Japonya Radyo ve Televizyon Kurumu NHK'nin bir kayıt ekibinin yardımıyla, kendi sesinden bir gramofon kaydı (plak) yaptı. Daha sonra bu kayıt radyodan okundu.[29] Bu kayıt, saklanması için İmparatoriçe Kōjun'un özel sekreteri Yoşihiro Tokugawa'ya verildi ve sekreterlik ofisindeki bir dolapta kilit altına alındı.[30]

Japonya'da, kabinede de yer bulan bir askerî fraksiyon, savaşa devam ederek daha iyi şartlarda bir barış yapılabileceği görüşündeydiler.[31] Hatta Kyūjō Olayı sırasında 15 Ağustos sabahı iki kez Başbakan Amiral Kantarō Suzuki'ye suikast girişiminde bulundular.[32]

17 Ağustos günü İmparator Hirohito, Başbakan Suzuki'nin yerine, üvey yeğeni olan Prens Naruhiko Higashikuni'yi başbakan olarak atadı ve böylece belki de başka darbe ya da suikast girişimleri önlenmiş oldu.[33][34]

Washington Tepeleri'nin havadan görünümü.
(Japon dergisi The Mainichi Graphic, 13 Ocak 1954)

ABD 5. Hava Kuvvetleri sorumluluk bölgeleri. (1945-1947)

Japonya Başbakanı Shigeru Yoshida ve heyetin diğer üyeleri San Francisco Barış Antlaşması'nı imzalıyorlar. (8 Eylül 1951)

ABD ve İngiltere tarafından tutuklu bulunan Japon savaş esirlerinin ülkelerine iade edilmeleri uzun zaman aldı, 1947 yılında tüm esirlerin gönderilmesi tamamlanabildi.[42] Çin ise Nisan 1949'da hâlâ 60 binden fazla Japon askerini tutsak tutuyordu. Shozo Tominaga gibi bazıları 1950'li yılların sonuna kadar geri gönderilmedi.[43]

Teslimin lojistik ihtiyaçları Müttefikleri çok zorladı. Japonya'nın teslim olması sonrasında, 5.400.000'den fazla Japon askeri ve 1.800.000 Japon denizcisi Müttefikler tarafından esir alındı.[44] Savaşın özellikle son döneminde Japonya'nın altyapısına verilen zararlar, 1946 yılında şiddetli bir açlık döneminin başlamasına yol açtı. Bu da, Müttefiklerin Japon savaş esirleri ve sivilleri besleme çabalarını daha da zor bir hale getirdi.[45] Bu dönemde bazı kampların yer aldığı Endonezya'ya bağlı Galang Adası "Açlık Adası" olarak anılmaya başladı.[46]

Wikimedia Commons'ta Occupied Japan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Teslimin ardından Japonya, General Douglas MacArthur liderliğinde ABD tarafından İngiliz Milletler Topluluğu'nun da desteği ile işgal edildi. Almanya'nın işgal edilmesinden farklı olarak, Sovyetler Birliği'nin Japonya üzerinde büyük bir etkisi olmamıştır. 1945-52 yılları, Japonya tarihinde ülkenin yabancı bir güç tarafından işgal edildiği tek dönem olmuştur.[47] Bu dönemde Japonya, militarist bir diktatörlükten Roosevelt'in 1930'ların politikaları olan "yeni anlaşma" önceliklerini hatırlatan bir parlamenter demokrasi haline gelmiştir.[48]

Amerika Birleşik Devletleri ile Japonya arasındaki savaş durumu, 8 Eylül 1951'de imzalanıp 28 Nisan 1952 tarihinde San Francisco Barış Antlaşması'nın yürürlüğe girmesiyle ancak resmî olarak sona erebildi. İşgal de bu tarihte resmen sonlandırıldı.[49] Bundan 4 yıl sonra Japonya ve Sovyetler Birliği, 1956 Sovyet–Japon Ortak Declarasyonu'nu imzalayarak resmî barışa kavuştular.[50]

Yüzbaşı Sakae Ōba 1937'de teğmen iken.

Teğmen Hiroo Onoda. (1944-45)

Teslim antlaşmasını reddeden bazı Japon askerleri ve bazı atıl kalan ordu mensupları, ya dogmatik militarist ilkelere bağlılıkları nedeniyle resmî teslimiyet haberinin doğruluğundan şüphe ettiklerinden ya da haberleşmeleri Müttefikler tarafından kesilmesi nedeniyle gelişmelerden haberdar olmadığından, savaşa devam ettiler.

Savaş bittikten sonra bazıları, düşman kuvvetleri ve daha sonra yerel polisle savaşmaya yıllarca mücadele etmeye devam ettiler. Bazıları ise yerel bağımsızlık hareketlerine gönüllü olarak katılıp onların savaşlarına destek oldular. Bunların arasında 1946-54 yıllarındaki Birinci Çinhindi Savaşı ve 1945-49 yıllarındaki Endonezya Ulusal Devrimi'ne katılanlar da oldu. İlkinde Vietnam, Kuzey ve Güney Vietnam şeklinde iki ayrı ülke olarak ayrıldılar, ikincisinde ise Endonezya bağımsızlığını kazandı.

1990'lı yıllara kadar hâlen çeşitli savaşlarda mücadelelerini sürdürdüler.[51][52][53]