Ünlü daralması

Ünlü daralması, Türkçedeki ses olaylarından biridir. a veya e ünlüleriyle biten bir fiile -yor eki getirildiğinde, fiilin son hecesindeki ünlü, ı, i, u, veya ü ünlülerinden birine dönüşür:

  • sakla + yor > saklıyor
  • dile + yor > diliyor
  • kutla + yor > kutluyor
  • gözle + yor > gözlüyor
İnceKalın
DüzYuvarlakDüzYuvarlak
Dar iüıu
Geniş eöao

-yor ekinden önce gelen -ma/-me olumsuzluk eklerindeki a ve e ünlüleri her zaman daralır:

  • yazma + yor > yazmıyor
  • gelme + yor > gelmiyor
  • koşma + yor > koşmuyor
  • öpme + yor > öpmüyor

y kaynaştırma ünsüzünden önce gelen a ve e ünlülerinde daralma meydana gelmez:

  • anlayabilir ("anlıyabilir" değil)
  • saklayarak
  • boyayacak
  • dileyen
  • kutlayalım

Ancak "demek" ve "yemek" fiillerine y kaynaştırma ünsüzü geldiğinde e harfi i'ye dönüşür:

  • de + y + ecek > diyecek
  • ye + y + en > yiyen
  • de + y + e + lim > diyelim
  • ye + y + ince > yiyince

TDK'nın önerisi, "de + y + ince" ve "de + y + ip" sözcüklerinin birer istisna olarak daraltılmadan bırakılmasıdır ("yiyince" ve "yiyip", ama "deyince" ve "deyip").

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.