Çağlıyan, Şavşat

Eski adı Hevtsvrili'dir (ხევწვირილი: "h'evts'vrili"). Gürcüce bir yer adı olan Hevtsvrili, "ince dere" ya da "dar vadi" anlamına gelir. Bu ad Türkçe kaynaklarda Havzril (خاوزریل), Hevzril, Hevsrul gibi farklı biçimlerde yazılmıştır. Günümüzde Hevsrul daha yaygın olarak kullanılmaktadır.[1][2][3]

Hevtsvrili'deki iki kilisenin bilinen varlığı ve bir kale ile bir kulenin kalıntıları, köyün eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[1] Köy, Gürcistan'ın tarihsel bölgelerinden biri olan Şavşeti'nin içinde yer alıyordu. İmerhev nahiyesi ve Şavşeti 16. yüzyılda bölge Osmanlıların eline geçti. Coğrafi şartlarının zorluğu nedeniyle Osmanlıların ilgi odağı olmaktan uzak kalmıştır. Bundan dolayı halk dilini korumuş ve bölge ancak 1780'lerde Müslüman olmuştur.

Uzun süre Osmanlı egemenliğinde kalan köy, 93 Harbi'nde (1877-1878) Rusya imparatorluğunun eline geçti. Rus idaresinde Artvin sancağının (okrug) Şavşat-İmerhev kazasına (uçastok) bağlı Daba nahiyesinin köylerinden biriydi. Rus idaresinin son bulmasının ardından 1918-1921 arasında Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti sınırları içinde yer alan İmerhev nahiyesi Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ın bağımsızlığına son vermesinden sonra 1921'de Moskova Antlaşması sonucunda Türkiye'ye katılmıştır.[4][5]

Hevtsvrili 1922 tarihli nüfus cetvelinde "Havzril" ve Muvahhid Zeki'nin 1927'de yayımlanan kitabında "Çağlayan" İmerhev nahiyesine bağlı bir köy olarak kaydedilmiştir. Nahiye 16 köyden oluşmakta olup nahiye merkezi o tarihte Sürevan köyüdür.[6][7] 1938 yılında İmerhev nahiyesinin merkezinin Sürevan'dan Meydancık köyüne alınmasıyla birlikte İmerhev nahiyesinin adı Meydancık nahiyesi olarak değiştirilmiştir.[8] Çağlıyan'ın da içinde bulunduğu Meydancık bucağı 1994 yılında belediye statüsü alarak beldeye dönüşmüştür. Bu belediye statüsü de, nüfusunun 2000 kişinin altına düşmesi üzerine 2013 yılında sona ermiştir.[9][10]

1959-1960 yıllarına ait olup gerçek hayattan alınmış ve anı şeklinde anlatılmış öykülerden oluşan Efkar Tepesi adlı romanda yazar Fakir Baykurt Çağlıyan köyünü şöyle anlatır:[11][12]

Köy, Artvin il merkezine 97 km, Şavşat ilçe merkezine 32 km uzaklıktadır.[13] Çağlıyan Köyü, köyün merkezi Cami Mahallesi’ne 5 ila 45 dakika yaya yürüyüşü mesafesinde değişen uzaklıklarda 8 mahalleden oluşur. Bunlar aşağıdan yukarıya doğru sırasıyla “Mikelkmienti”, ”Abramienti”, “Megrelienti”, ”Revazienti”, “Cami Mahallesi”, “Cimuhienti”, “Goçienti” ve en yukarıdaki “Beltieti” mahalleleridir.[14] Köyün doğusunda Demirci ve Oba, batısında Yağlı ve Maden, güneyinde ise Tepebaşı köyleri bulunmaktadır.

Rusların 1886 tarihli yaptığı nüfus sayımında adı Hevtsvrili (Хевцврили) olarak kaydedilen Çağlıyan köyünde tamamı Gürcü olmak üzere toplam 216 kişi yaşıyordu.[15]

Yine Haziran 1922 tarihinde Artvin mutasarrıfı tarafından düzenlenen nüfus sayımında adı Hevzril olarak kaydedilen Çağlıyan köyünde 46 hanede tamamı tamamı Müslüman-Gürcü olmak üzere toplam 352 kişi yaşamaktadır.[6]

Çağlıyan Kalesi

Köyün batısındaki Maden köyü yolu üzerinde çok eski bir kale bulunmaktadır.[26] Moloz taş ve kireç harcından inşa edilmiş olan yapının inşa tarihi hakkında net bilgi bulunmamaktadır.[27]

Cami mahallesinde bulunan Çağlıyan camisi hakkında Trabzon Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün hazırlamış olduğu raporda; caminin 20 yy.ın ortalarında inşa edildiği, dikdörtgen planlı ve duvarlarının taşla örülü olduğu, çatısının “beşik yapılı” olduğu ve çatı üzerine sac malzeme ile kaplandığı, ahşap minarenin ise çatı üzerinden yükseldiği ve bu minarenin de sacla kaplı olduğu belirtilmiştir.[28]

Çağlıyan köyü camisi Kültür ve Turizm Bakanlığınca 2836 sayılı yasa kapsamında korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı özelliği göstermesi nedeniyle tescil edilmiştir.[28]

• Çağlıyan Köyü
• 
  Çağlıyan'da Sonbahar
• 
  Çağlıyan, "Kotela Dağı"
• 
  Su Değirmeni
• 
  Ahşap Mimari
• 
  Çağlıyan'da Kış
• 
  Çağlıyan'da Bahar

• Yerelnet
• Çağlıyan Köyü Web Sitesi23 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Çağlıyan, Şavşat için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft