Tepeköy, Şavşat

Tepeköy, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Ahaldaba'dır.[1]

Tepeköy
Köy

Artvin'in Türkiye'deki konumu
Tepeköy
Tepeköy'ün Artvin'deki konumu
Ülke Türkiye
İl Artvin
İlçe Şavşat
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
Yüzölçümü
 • Toplam 220 km² (80 mil²)
Rakım 1.576 m (5.170 ft)
Nüfus
 (2019)
 • Toplam 442
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 0466
İl plaka kodu 08
Posta kodu 08790
Resmî site
-

Köyün eski adı

Tarihsel Şavşeti bölgesinde yer alan Tepeköy’ün eski adı Ahaldaba (ახალდაბა), Gürcüce iki kelimeden (ახალი: yeni; დაბა; köy, kasaba) oluşan bir tamlamadır ve “yeni köy” anlamına gelir. Tarihsel Tao-Klarceti bölgesinde Ahaldaba adını taşıyan tek yer burası değildir. Borçka ilçesinde bugün Adagül adını taşıyan köyün eski adı da Ahaldaba'dır.[1] Ahaldaba’nın adı 1925'te Tepeköy olarak değiştirilmiştir. Bununla birlikte Dahiliye Vekaleti'nin 1933 yılında yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün adı "Tepeköy (Ahaldaba)" olarak verilmiştir.[2] Günümüzde Gürcistan'da Ahaldaba adını taşıyan pek çok yerleşim vardır.

Tarihçe

Ahaldaba'nın kuruluşuna ilişkin bilgi yoktur. Ancak köydeki kilise kalıntısı, buranın 16. yüzyılda Osmanlıları eline geçmesinden önce de bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[3] Bir rivayete göre bu köye ilk yerleşenler yedi zengin Gürcü kardeşti. Köyün mahalleleri olan Kasaridze, Arişidze, Paparidze, Gogolidze ve Goşnidze adlarını bu Gürcü kardeşlerden alıyordu.[1]

Ahaldaba, bulunduğu bölge itibarıyla erken orta çağda birleşik Gürcü Krallığı'nın, geç orta çağda Gürcü atabeglerin yönetimindeki Samtshe Prensliği'nin yönetiminde kaldı. Köyün adından da anlaşılacağı gibi burası bir Gürcü yerleşmesiydi. 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti'nin eline geçen Abaldaba, Tao-Klarceti bölgesi üzerinde kurulan Çıldır Eyaleti'nin sınırları içinde yer aldı. Uzun süre Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya İmparatorluğu'nun eline geçti. Bu savaştan önce, 1874'te bölgeyi gezen Giorgi Kazbegi'nin yazdığına göre, Çvarebi ve Karavati köyleriyle aynı seviyede bulunan Ahaldaba'da 90 hane vardı.[4] 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre ise, 117 hanede 764 kişi yaşıyordu. Bir Gürcü yerleşmesi olarak kaydedilen Ahaldaba köyü Gelsadze, Gogelidze, Goginidze, Popadze ve Aruşidze adlı mahallelerden oluşuyordu.[5]

I. Dünya Savaşı sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra Ahaldaba, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. 1921’de, Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Türk birlikleri Ardahan ve Artvin’i fiilen ele geçirdi.[6] Aynı yıl imzalanan Kars Antlaşması'yla Ahaldaba'nın da yer aldığı bu bölgeler Türkiye'ye bırakıldı.

Muvahhid Zeki'nin tespitlerine göre Ahaldaba, güzel havası ve ılıman iklimiyle biliniyordu. Evlerin alt katı kâgir, üst katı ahşaptı. Evlerin alt katları ahır olarak kullanılıyordu. Ahaldaba’da başlıca geçim kaynağı tarımdı. Arpa, buğday ve mısır tarımı yapılıyordu. Köylüler Arpa ve buğdayı satıp şeker, kahve ve manifatura alıyordu.[7] 1926 nüfus tahririne göre Ahaldaba'nın nüfusu 200 hanede yaşayan 1.221 kişiden oluşuyordu.[8]

Köy kilisesi

Ahaldaba'da bilinen tek eski yapı köyün kilisesidir. Kilise büyük bir olasılıkla 16. yüzyıldan önce inşa edilmiştir. Köyün merkezinin ucundaki bir yamaçta yer alan ve tek nefli bir yapı olan kiliseden günümüze sadece yıkıntılar kalmıştır.[3]

Coğrafya

Şavşat'ın kuzeybatısında yer alan köy, Artvin il merkezine 82 km, Şavşat ilçe merkezine 17 km uzaklıktadır.[9] Köyün yüzölçümü 22 bin hektardır. Bunun 9.300 hektarı tarımsal alan, 12.700 hektarı ise ormanlık ve meradır.[10]

Nüfus
Yıllara göre köy nüfus verileri
2019 442[11]
2018 460[11]
2017 410[11]
2016 415[11]
2015 399[11]
2014 237[11]
2013 363[11]
2012 375[11]
2011 381[11]
2010 380[11]
2009 383[11]
2008 362[11]
2007 306[11]
2000 609[9]
1990 945[9]
1985 1.128[9]

Kaynakça
  1. Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 53, ISBN 9786055708856
  2. Köylerimiz, İstanbul, 1933, s. 721.
  3. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 158, ISBN 9789941478178.
  4. Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri - Türkiye Gürcistanı'nda Üç Ay, 2019, s. 115, ISBN 9789755537207.
  5. Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 10, ISBN 9789941485244.
  6. Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  7. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 194, ISBN 9789944197526.
  8. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 193, ISBN 9789944197526.
  9. "Tepeköy Köyü". YerelNet.org.tr. 21 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2018.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.