Posof

Posof’un bilinen en eski adı Potshovi’dir (ფოცხოვი). Bu yer adı büyük bir olasılıkla, Gürcü kraliçesi Tamar'ın bugünkü Posof bölgesini de kapsayan Samtshe bölgesinin yönetimine atadığı Cakeli Hanedanı'ndan Botso'dan (ბოცო) gelir. Botsos Hevi (ბოცოს ხევი: Botso'nun vadisi) adı zaman içinde değişime uğramıştır.

Nitekim eski yazılı kaynaklarda Posof kasabanın adı değil, Ahaltsihe’yle bağlantılı biçimde akarsu adı olarak Potshovi (sonradan Posof Çayı) geçer.[1] Bölgeyi ve yerleşim yerini Gürcülerden ele geçiren Osmanlılar bu adı Poshov (پوسخو) olarak kayda geçirmişlerdir.[2] Osmanlıca yazılışında “ha” (ح) harfinin değil de “hı” (خ) harfinin kullanılmış olması, bu yer adında Gürcücesine yakın bir yazılış biçiminin benimsendiğini göstermektedir. Nitekim Gürcüce yazılışında da gırtlaksıl “h” (ხ) kullanılmaktadır. Potshovi adı Osmanlı döneminde Poshov’a dönüşmüş, daha sonra da Poshof ve Posof biçimini almıştır.[3][4][5]

Tarihsel adıyla Potshovi, Ortaçağda Samtshe bölgesinde yer alan vadilerden biriydi. Bu vadinin ana akarsuyu Potshovi Çayı’dır. Bugünkü Posof kasabası da bu bölgede yer alır. Tarihsel Tao bölgesinde yer alan Posof bölgesi erken ortaçağda Gürcü Krallığı sınırları içinde yer alıyordu. Bölgenin önemli kalesi olan Kveli Kalesi 914 yılında Arapların saldırısına uğradı. Kaleyi savunan Gürcü aznaur Gobron kaleyi savunurken öldü. Kveli köyünde bulunan Kveli Kalesi 1080'de ise Büyük Selçuklular ile Gürcüler arasındaki savaşa sahne oldu. Kveli Kalesi Savaşı olarak bilinen savaşta Büyük Selçuklular galip geldi. Bu savaşın ardından Didi Turkoba olarak bilinen dönemde Büyük Selçuklular Tao-Klarceti'yi tamamen ele geçirip Karadeniz kıyılarına ulaştılar. Gürcistan Krallığı’nın parçalanmasından sonra bölge Samtshe-Saatabago olarak bilinen ve Cakeli sülalesinin yönettiği prensliğin sınırları içinde kaldı. Daha sonra, Cakeli sülalesinin bir kolu olan Botsodzelerin yönetimi altına girdi. Bu dönemde, Potshovi Çayı’nın sol yakasında, eski Sakire (bugün Çambeli) köyü sınırları içinde yer alan Caki Kalesi bölgenin en önemli merkeziydi ve Gürcü hanedanı Cakeli sülalesinin ikametgâhıydı.[6] Cakeli sülalesinin adı da bu kaleden gelir. Tsurtskabi piskoposluk kilisesi de burada yer alıyordu. 16. yüzyılda, tarihsel Gürcistan’ın güneybatısındaki diğer bölgelerle birlikte Potshovi de Osmanlıların eline geçti. Osmanlılar tarafından kurulan Çıldır Eyaleti içinde Poshov (پوسخو) adıyla bir liva olarak yer aldı. Poshov livası Güney (Mzvari) ve Kuzey (Çrdili) nahiyelerinden oluşuyordu. Güney nahiyesi Poshov livasının batı kısmını, Kuzey nahiyesi ise doğu kısmını kapsıyordu.[3]

Uzun süre Osmanlı yönetimi altında kalan Poshov, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rusya İmparatorluğu'nun eline geçti. Rus idari sistemine göre Ardahan sancağına (okrug) bağlı bir kazaydı (uçastok). Posof kazasının merkezi olan Digur (Duğur) köyü, Shalta vadisinden geçen ve Acara’yı Ardahan’a bağlayan ticaret yolu üzerine yer alıyordu.[7] Bu ticaret yolu Ardahan’dan Kars’a uzanıyordu.[8] Rus yönetimi sırasında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi ve araştırmacı Zakaria Çiçinadze’ye göre Poshov’un komşu bölgesi Zegani’de (Yukarı Acara) yaşayan Müslüman Gürcülerin anadilini bilmelerine rağmen Poshov bölgesindeki Müslüman Gürcüler Gürcüce bilmiyorlardı. Bir kısmı Kars’ın, bir kısmı Ardahan’ın parçası olan Poshov vadisinde 19. yüzyılın başlarında yaklaşık 100 köy vardı; ancak özellikle Kırım Savaşı’ndan sonra halkın Osmanlı ülkesine göç etmesi sonucu 20. yüzyılın başlarında köy sayısı azalmıştı.[9] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı yüzünden de resmî verilere göre 388 hane veya 10.180 kişi Poshov ilçesinden (uçastka) göç etmiştir.[10]

Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra Poshov bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında fiilen yeniden Türkiye’ye katıldı.[11] Kars Antlaşması’yla da Türkiye’ye bırakıldı. Poshov adı sonradan Posof olarak değiştirilmiştir.

2014 Türkiye İstatistik Kurumu nüfus sayımına göre Posof'un ilçe merkezi, belde ve köylerinin toplam nüfusu 7.322 'dır. Bu nüfusun 1.936' sı İlçe merkezinde, 5.386 kişi ise belde ve köylerde ikamet etmektedir. Aşağıdaki tablo Posof ilçesinin ilçe merkezi ve köy nüfusu toplamını gösteren genel tablodur.

• Aşıklar ve Türkü Şöleni (Temmuz ayında)
• Posof'un Düşman İşgalinden Kurtuluşu (2 Mart)
• Geleneksel Aşure Günü
• Aşık Zülali (Suskap) Yayla Yayık Yayma Şöleni
• B. Eminbey (Cilvana) Seyranı
• Köylerin neredeyse hepsinde seyran ve yayla şöleni yapılır.

Cumhuriyet'ten sonra 1923'te ilçe olmuştur. İlçede belediye ise 1927 tarihinde kurulmuştur. İlk belediye başkanı CHP'li Hazık Bilmiş'tir. Şu anki belediye başkanı AKP'den seçilen Cahit Ulgar'dır.

1977'de Antalya'nın Elmalı ilçesinde doğan, Muammer Köken 28 Temmuz 2004'te Kaymakamlık mesleğine Burdur Kaymakam adayı olarak intisap etti. Sırasıyla Aydın Teftiş stajı, Kumluca Kaymakam Refikliği, Denizli Beyağaç Kaymakam Vekilliği, İngiltere Leicester Kentinde İngilizce eğitimi ve Bartın Kurucaşile Kaymakam Vekilliği, Çeltik Kaymakamı olarak görev yaptı. Son Kaymakamlar Kararnamesiyle Posof Kaymakamlığı'na atandı.

İlçe Belediye Başkanı Emekli Öğretmen Şükrü Bozyiğit 1958 yılında Posof İlçe Merkezi'nde doğdu. 1999 / 2004 yılları arasında ANAP'tan Posof Belediye Başkanı, 2004 yılındaki Belediye seçimlerinde ise CHP'den tekrar Belediye Başkanı seçilmiştir.

Posof ilçesinde bir ilçe merkezi, 49 köy, 17 mahalle vardır. Toplam yerleşim birimi sayısı 67'dir. Mevsimlik olarak yararlanılan 38 yayla yerleşim yeri de yer almaktadır. Posof köyleri güzergâhı beş ana grup üzerinde toplanmıştır. Bunlar;

• Aşıkzülali
• Binbaşıeminbey
• Gönülaçan
• Günlüce
• Yeniköy

• Akballı (Obol)
• Alabalık (Sayho)
• Alköy (Al)
• Arılı (Zedezünde)
• Armutveren (Papola)
• Asmakonak (Sanhuliye)
• Aşıküzeyir (Hevat)
• Aşıkzülali (Suskap)
• Balgöze (Çıldıret)
• Baykent (Vahla)
• Binbaşıeminbey (Cilvana)
• Çakırkoç (Mere)
• Çambeli (Sagre)
• Çamyazı (Ohtel)
• Çayırçimen (Lamiyan)
• Demirdöven (Varzna)
• Derindere (Derindere)
• Doğrular (Aşağı Cacun)
• Erim (Erim)
• Gönülaçan (Şuvaskal)
• Gümüşkavak (Zendar)
• Günbatan (Banarhev)
• Günlüce (Caborya)
• Gürarmut (Kolishal)
• İncedere (Cuvantel)
• Kaleönü (Agara)
• Kalkankaya (Pedoban)
• Kayınlı (Şurğavul)
• Kırköy (Kırdamala)
• Kolköy (Kol)
• Kopuzlu (Çorçovan)
• Kumlukoz (Gume)
• Kurşunçavuş (Sece)
• Özbaşı (Gıniye)
• Sarıçiçek (Hertus)
• Sarıdarı (Tepesünde)
• Savaşır (Cancak)
• Söğütlükaya (Hunemis)
• Süngülü (Arile)
• Sütoluk (Satkabel)
• Taşkıran (Görgüsüben)
• Türkgözü (Badele)
• Uğurca (Yukarı Cacun)
• Uluçam (Varhana)
• Yaylaaltı (Satlel)
• Yeniköy, Posof (Yeniköy)
• Yolağzı (Sinsetip)
• Yurtbaşı (Sakabol)
• Yurtbekler (Caksuyu)

• Posof kaymakamlığı