Cumhuriyet

Cumhuriyet, hükûmet ya da devlet başkanının, halk tarafından belli bir süre için ve belirli yetkilerle seçildiği yönetim biçimidir. Egemenlik hakkının belli bir kişi veya aileye ait olduğu monarşi ve oligarşi kavramlarının karşıtıdır.

Başlığın diğer anlamları için Cumhuriyet (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Temel hükûmet biçimleri
Siyasal serinin bir parçası
İktidar yapısı
İktidar kaynağı
Siyaset portalı

Tarihçe

Cumhuriyet kelimesi Arapça kökten 18. yüzyılda Osmanlı Türkçesinde türetilmiş bir isimdir. Arapça cumhur kökü "bir araya toplanma, topluluk oluşturma", bu kökten türeyen cumhūr ise "cemiyet, toplum, kamu" anlamına gelir. 18. yüzyıl Avrupa'sında monarşi ile yönetilmeyen Hollanda, İsviçre (ve 1789 Devrimi sonrasında Fransa) gibi ülkeleri tanımlayan Latince Latince: respublica ile Fransızca Fransızca: république kelimesinin Türkçe çevirisi olarak benimsenmiştir.

Latince Latince: res publica klâsik kullanımda "kamusal olan" anlamındadır. Bir topluluğa onların birleştirmek suretiyle halk olma özelliğini kazandıran, kamusal nesne anlamına gelir. Bu hâl monarşiye karşı, devlet başkanının halk tarafından seçildiği ve halk iradesince meşrulaştırıldığı devlet şekli anlamında kullanılmıştır.

Osmanlı Devleti'nde cumhuriyet fikri ilk kez 1870'li yıllarda Genç Osmanlılar ve Midhat Paşa tarafından tartışılmış ancak açıkça savunulmamıştır.

1815'te Avrupa ülkeleri.[1]
  Monarşiler (55)
  Cumhuriyetler (9)
 1914'te Avrupa ülkeleri.[2]
  Monarşiler (22)
  Cumhuriyetler (4)
 1930'da Avrupa ülkeleri.[3]
  Monarşiler (20)
  Cumhuriyetler (15)
 1950'de Avrupa ülkeleri.[4]
  Monarşiler (13)
  Cumhuriyetler (21)
 2015'te Avrupa ülkeleri.[5]
  Monarşiler (12)
  Cumhuriyetler (35)

Türleri

Cumhuriyet kavramı genel olarak temsilî demokrasinin uygulanmasını ifade eder. Federasyonların da cumhuriyet olarak anıldığı durumlara da rastlanır – Federal Almanya Cumhuriyeti 'nde olduğu gibi. Federasyonlarda tercih edilen daha çok başkanlık sistemidir. Ancak bu da kesin bir kural değildir. Başkanlık sistemi ayrı bir kategori olarak ele alındığında cumhuriyetler genel olarak ikiye ayrılır:

  1. Etkin cumhurbaşkanlığı (yarı başkanlık): Başkanın geniş yetkileri olup başbakan üzerinde bağlayıcıdır. Kesin bir kural olmasa da genellikle halk tarafından seçilir.
  2. Sembolik cumhurbaşkanlığı: Ülkeyi ve milleti temsil eden seçilmiş bir kişinin devletin başında bulunmasıdır. Sadece temsil yetkisi vardır. Kesin bir kural olmasa da çoğu zaman meclis tarafından seçilir. Fiilî idare görevi ve sorumluluğu yoktur. Tüm yetkiler başbakandadır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu Avrupa içinde sayılmıştır. İsviçre Konfederasyonu, Hamburg, Bremen, Lübeck, Frankfurt, San Marino, Kospaya ve İyonya Adaları Birleşik Devletleri gibi özgür imparatorluk şehirleri ve Alman Konfederasyonu ayrı olarak sayılmışlardır. (35 monarşi)
  2. Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu Avrupa içinde sayılmıştır.
  3. Türkiye Cumhuriyeti Avrupa içinde sayılmış, Sovyetler Birliği tek bir cumhuriyet, Özgür İrlanda Devleti bağımsız bir monarşi, Vatikan seçimli monarşi, Macaristan Krallığı nominal monarşi olarak sayılmıştır.
  4. Türkiye Cumhuriyeti Avrupa içinde sayılmış, Sovyetler Birliği tek bir cumhuriyet, Trieste Serbest Bölgesi bağımsız bir cumhuriyet, Vatikan seçimli monarşi, Franco İspanyası nominal monarşi olarak sayılmıştır.
  5. Türkiye Cumhuriyeti Avrupa içinde sayılmış, Rusya Federasyonu tek bir cumhuriyet, Kosova Cumhuriyeti (çoğu Avrupa ülkesi tarafından tanındı) bağımsız bir cumhuriyet, Vatikan seçimli monarşi olarak sayılmıştır. Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Kazakistan haritada gösterilmemiş ve sayılmamıştır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (Türkiye tarafından tanınmaktadır) ve tanınmamış bütün devletler sayıma dâhil edilmemiştir.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.