Süngülü, Posof

Süngülü köyünün bilinen en eski adı Arila’dır. Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği toprakların 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı tahririnde köyün Arila (اريله) olarak kaydedilmiş olması, bu adı 16. yüzyıldan önce de var olduğunu göstermektedir.[1] Ancak Gürcüce Arila’nın (არილა) ne anlama geldiği tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte bu yer adı, “güneş ışını” anlamına gelen “arili”yle (არილი) ilişkili olabilir. Daha geç tarihli Osmanlı tahriri olan Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır'da köyün adı aynı biçimde yazılmıştır.[2] 93 Harbi'nde bölgeyi ele geçiren Ruslar da köyün adını Arila (Арила) olarak kaydetmiştir.[3]

Eski Osmanlı kaynaklarda köyün adının Arila (آريله) biçimindeki yazılışı 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı yayında da korunmuştur.[4] Türkçe olmadığı gerekçesiyle köyün adı bu tarihten sonra değiştirilmiş olmalı ki, İçişleri Bakanlığı’nın 1968’de yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün eski adı Arila, yeni adı da Süngülü olarak verilmiştir.[5]

Eski adıyla Arila, tarihsel Samtshe bölgesinin Tao-Klarceti kısmındaki (Posof vadisi) yerleşim yerlerinden biridir. Köyün kuruluşuna ilişkin bilgi yoktur, ancak 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan’da adının yer alması, köyün 16. yüzyıldan önce de bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[1] 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcü atabeglerin yönetimindeki Samtshe-Saatabago topraklarını ele geçiren Osmanlı Devleti, bu topraklarda Çıldır Eyaleti’ni kurdu. Bu tarihte Arila, bu eyaletin sınırları içinde Posho livasının Kuzey nahiyesine bağlı bir köy olarak kaydedilmiştir. Bu bölgedeki Gürcü köylerinden biri olan Yukarı ve Aşağı Arila, defterdeki kayda göre büyük bir köydü ve nüfusu 38 haneden oluşuyordu.[6][7] 17. yüzyılın sonunda Arila, aynı idari konuma sahipti.[2] Arila’nın nüfusu zamanla azalmış, 1834 yılında 13 haneye düşmüştü.

Uzun süre Osmanlı idaresinde kalan Arila, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusya İmparatorluğu’nun eline geçti. Savaşın hemen arefesinde köyde 1878’de 39 hane yaşıyordu.[7] Rus kayıtlarında da Arila olarak geçen köy, Ardahan sancağının (okrug) Posof kazasına (uçastok) bağlıydı. Köyde 1886’da 569, 1896’da 733 ve 1906’da 940 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Türklerden oluşuyordu.[3][8] I. Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli'nin verdiği bilgiye göre ise, Arila'da o tarihte 74 hanede 1.002 Müslüman Gürcü yaşıyordu.[9]

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Arila bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri tarafından Artvin ile Ardahan bölgeleri ve geçici olarak da Batum'u fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Arila’nın da içinde yer aldığı Ardahan ve Artvin bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[10]

Arila köyünün 700 metre güneyinde bulunan Arila Kalesi, günümüze kalıntıları ulaşmış köydeki tek tarihsel yapıdır. Bugün Çaksu denilen akarsuyun sol kıyısında, kayalık bir tepede yer alır. Küçük bir yapı olan Arila Kalesi’nin (30×10 m) duvarlarının kalınlığı bazı yerlerde iki metreyi bulmaktadır. Kaleden geriye duvarları kalmıştır. Batı duvarı daha iyi biçimde korunmuştur. Duvarların yüksekliğinin ise üç metre olduğu anlaşılmaktadır. Kalenin bulunduğu kayalıkta birkaç mağara vardır. Arila Kalesi’nin 1 km batısında, eski Çançahi köyünde ortaçağdan kalma Çançahi Kalesi bulunmaktadır.[11][12]

Köy, Ardahan il merkezine 102 km, Posof ilçe merkezine 21 km uzaklıktadır.[13] Köy, ilçe merkezinin güney doğusunda, Şabanıbel Dağı'nın batı yamaçlarında, güneybatıya eğimli bir platoda kurulmuştur. Köy hudutları içinden geçen akarsular ve bunların birleştiği Arile (Süngülü) Çayı, Güneyindeki koruluğu ve köy etrafındaki meralar, çayırları ile doyumsuz bir güzellik sergilemektedir. Damal ilçesi, Balgöze, Savaşır köyleri ve Gürcistan Devleti ile sınırdır.

• Yerelnet
• Süngülü, Posof için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft