Ölçü aleti

Elektrik sayacı, enerjiyi kilowatt saat olarak doğrudan ölçer.

Gaz sayacı, kullanılan gazın hacmini kaydederek dolaylı yoldan ölçer. Ölçümden elde edilen değer, gazın enerji değeriyle çarpılarak harcanan enerjiye çevrilebilir.

• Uzunluk, mesafe veya menzil ölçü cihazları

Uzunluk birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (uzunluk)

• Planimetre

Alan birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (alan)

Hacim ölçmek için sıklıkla kullanılan bir ölçü kabı.

• Yüzme ağırlığı (katılar)
• Taşırma kabı (katılar)
• Ölçü kabı (taneli katılar, sıvılar)
• Akış metre cihazları (sıvılar)
• Dereceli silindir (sıvılar)
• Pipet (sıvılar)
• Ödyometre, basınçlı gaz haznesi (gazlar)

Katı maddenin yoğunluğu biliniyorsa, hacim hesaplamak için tartma işlemi.

Hacim birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (hacim)

• Gaz sayacı
• Kütle akış metresi
• Ölçme pompası
• Su sayacı

• Hava hızı göstergesi
• Polis radarı, Doppler etkisiyle dolaylı yoldan hız ölçmede kullanılan bir Doppler radarıdır.
• Hız göstergesi
• Takometre (dönme hızı)
• Takimetre
• Varyometre

Hız birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (hız)

• İvmeölçer

Terazi: Dengelenmiş kuvvetlerle kütle ölçümü yapmaya yarayan araç.

• Kantar
• Ağırlık kontrol makinesi
• Katarometre
• Terazi
• Atalet kantarı
• Kütle spektrometrisi kütleyi değil, kütle yük oranını ölçer.

Kütle birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (kütle)

• Balistik sarkaç

• Kuvvet ölçer
• Yaylı terazi
• Gerilme mastarı
• Torsiyon kantarı
• Tribometre

Gayriataletsel gözlemci çerçevesinde mutlak basınç ölçümü: Dünya'nın yerçekimsel alanında cıva (Hg) barometresinin çalışma prensibi.

• Anemometre (rüzgârın hızını belirlemede kullanılır)
• Barometre (atmosfer basıncını ölçmede kullanılır)
• Manometre, bakınız: basınç ölçümü
• Pitot tüpü (hız belirlemede kullanılır)
• Lastik basıncı ölçer (otomotiv sanayide kullanılır)

Basınç birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (basınç)

• Sürveyan pusulası
• Yakup'un çubuğu
• Gonyometre
• Grafometre
• İletki
• Kadran
• Yansıtıcı aletler
  • Oktant
  • Sekstant
• Teodolit

• Stroboskop
• Takometre

Açısal hız birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (açısal hız)

Frekans sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (frekans)

• Dinamometre
• Prony freni
• Tork anahtarı

Navigasyon hakkındaki kısma bakınız.

• Nivo
• Lazerli nivo
• Tesviyeruhu (diğer adıyla su terazisi)

• Jiroskop

• Balistik sarkaç, dolaylı yoldan hesaplamayla veya ölçmeyle

• Elektrometre, triboelektrik etkisine yol açan temas elektriklenmesi fenomenini yeniden onaylamak için kullanılır.
• Torsiyon balansı, Coulomb tarafından elektriksel yük ve kuvvet arasında ilişki kurabilmek için kullanılmıştır.

Elektriksel yük birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (elektriksel yük)

• Ampermetre
• Pens ampermetre
• Galvanometre

• Osiloskop zaman bağımlı voltak nicelendirmeyi sağlar
• Voltmetre

• Direnç ölçer
• Zaman alanı yansıma ölçer, elektrik sinyallerinin uçuş zamanını kullanarak metal kablolardaki hataları tanımlar ve bulur.
• Wheatstone köprüsü

• Kapasitans ölçer (veya kapasimetre)

• İndüktans ölçer

• Elektrik sayacı

• Wattmetre

• Elektrik alan ölçer

• Pusula
• Hall etkisi sensörü
• Manyetometre
• Proton manyetometresi
• SQUID

• Sofometre

Manyetik alan sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (manyetik alan)

• Multimetre (veya elektriksel ölçü aleti), asgari olarak: ampermetre, voltmetre ve direnç ölçer fonksiyonlarını bir araya getirir.
• LCR ölçer, direnç ölçer, kapasimetre ve indüktans ölçer fonksiyonlarını bir araya getirir. Ölçme yönteminin köprü devresi olması nedeniyle bileşen köprü olarak da bilinir.

Kimyada tanıtılan ve genellikle dolaylı yolla ölçülen fiziksel nicelik. Eğer maddenin türü ve kütlesi biliniyorsa; atom kütlesi veya molekül kütlesi (periyodik tablodan bakılır, kütle spektrometresi ile kütle ölçülür), maddenin miktarını birim olarak doğrudan verir. Belli başlı molar değerler verilmişse, bahsi geçen maddenin miktarı hacim, kütle veya yoğunluk ölçerek bulunabilir. Ayrıca bakınız: molar kütle.

• Gaz toplama tüpü

• Spektroskopi
• Galileo termometresi
• Gazlı termometre prensibi: sıcaklık ve hacim veya gaz basıncı arasındaki ilişki (gaz yasaları).
  • sabit basınçlı gazlı termometre
  • sabit hacimli gazlı termometre
• Sıvı kristal termometre
• Sıvılı termometre prensibi: sıvının sıcaklığı ve hacmiyle ilişkili (genleşme).
  • Alkollü termometre
  • Cıvalı termometre
• Piranometre prensibi: güneş ışıması akısı yoğunluğu, yüzey sıcaklığıyla ilişkilidir (Stefan–Boltzmann yasası)
• Pirometre prensibi: ışığın tayfsal şiddetinin sıcaklığa bağımlılığı (Planck yasası), örneğin: ışığın rengi, kaynağının sıcaklığına bağlıdır, −50 °C ila +4000 °C olabilir.

Not: ısıl kondüksiyon yerine ısıl radyasyonun ölçümü veya ısıl taşınım; hiçbir fiziksel temasın, sıcaklık ölçümünde (pirometri) gerekli olmadığı anlamına gelir.

Not2: ısıl uzay görüntüleri termografiyle elde edilir.

• Direnç termometresi prensibi: fizik ve sanayide uygulandığı şekliyle; sıcaklık ve metallerin elektriksel direnci arasındaki ilişki 10 ila 1000 kelvindir.
• Katı termometre prensibi: sıcaklık ve katının uzunluğu arasındaki ilişki (genleşme).
  • Bimetal şerit
• Termistör prensibi: sıcaklık ve seramik veya polimerlerin elektriksel direnci arasındaki ilişki 0,01 ila 2000 kelvindir (−273.14 ila 1,700 °C).
• Termokupl (veya ısıl çift) prensibi: sıcaklık ve metallerin kesişim noktaları voltajı arasındaki ilişki (Termoelektrik etki#Seebeck etkisi) −200 °C ila +1350 °C'dir.
• Termometre
• Termopil, birbiriyle bağlanmış bir grup termokupldur.
• Üçlü nokta, termometre kalibrasyonu için kullanılır.

• Termografik kamera, ısı yayılımını belirlemek için mikrobolometre kullanır.

Tekniksel olarak benzeri unsurlar madde biliminde ısıl analiz yöntemleri içerisinde görülebilir. Ayrıca bakınız: Sıcaklık ölçümü ve Kategori:Termometreler.

Sıcaklık birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (sıcaklık)

Sıcaklık ölçüm aygıtı olmayan aktif bir kalorimetre.

Buna; ısıl kütle veya enerjinin ısıl katsayısı, tepkime enerjisi, ısı aktarımı dahildir. Kimyasal tepkimeler gibi nedenlerle ortaya çıkan enerjinin entropi tarafından taşınmasını ölçen kalorimetreler, pasif kalorimetre olarak adlandırılır. Ölçülecek numuneyi belli miktarda entropiyle dolduran, numuneyi ısıtan kalorimetrelere ise aktif kalorimetre denir.

• Aktinometre, radyasyonun ısıtma gücünü ölçer.
• Sabit sıcaklık kalorimetresi, faz değişimi kalorimetresidir; örneğin buz kalorimetresi veya faz değişimini gözlemleyen diğer herhangi bir kalorimetre veya sıcaklık ölçümü için ayarlı faz değişimini kullanan bir kalorimetre.
• Sabit hacim kalorimetresi, bomba kalorimetresi olarak da adlandırılır.
• Sabit basınç kalorimetresi, entalpi ölçer veya kahve fincanı kalorimetresi.
• Diferansiyel tarama kalorimetrisi
• Tepkime kalorimetresi

Ayrıca bakınız: Kalorimetre veya Kalorimetri

Entropi; enerji ve sıcaklık ölçümüyle dolaylı olarak bulunabilir.

Faz değişimi kalorimetresinin enerji değerinin, mutlak sıcaklığa bölünmesiyle değiştirilen entropi miktarı elde edilir. Faz değişimi entropi oluşturmaz, bu yüzden entropi ölçümüne uygundur. Bu şekilde entropi üretmeden, belirli sıcaklıklardaki enerji ölçümleri işlenerek dolaylı yoldan entropi değerleri bulunur.

• Sabit sıcaklık kalorimetresi, faz değişim kalorimetresi
• Isı akısı sensörü, birbirine bağlanmış termokuplların oluşturduğu termopilleri kullanarak entropinin akısını veya o anki yoğunluğunu belirler.

Numunenin sıcaklığı neredeyse mutlak sıfıra düşecek kadar soğutulur, örneğin numuneyi sıvı helyuma daldırarak. Mutlak sıfırda herhangi bir maddenin entropisi olmadığı varsayılır (bakınız: Termodinamik üçüncü kanunu). Sonrasında, soğutulmuş maddeyi entropiyle doldurarak istenilen sıcaklığa getirmek için iki aktif kalorimetre çeşidi kullanılır:

• Sabir basınç kalorimetresi, entalpi ölçer, aktiftir.
• Sabit sıcaklık kalorimetresi, faz değişim kalorimetresi, aktiftir.

Isıl olmayan taşıyıcılardan enerji aktaran işlemler entropi üretir (örneğin: Count Rumford tarafından bulunan mekanik/elektriksel sürtünme). Ya üretilen entropi ya da ısı ölçülür veya ısıl olmayan taşıyıcının aktarılmış enerjisi ölçülebilir.

• Kalorimetre
• Er ya da geç ısıya ve ortam sıcaklığına dönüşecek işi ölçen herhangi bir aygıt.

Enerji kaybetmeden sıcaklığını düşüren entropi, entropi üretir (örneğin: izole bir çubukta kondüksiyon: ısıl sürtünme oluşturur).

Sıcaklık değişimi ve ısıyla taşınan enerji ile ilgili orantısal bir etmendir. Eğer madde gaz ise, bu katsayı kayda değer bir şekilde sabit hacim veya sabit basınçta ölçülmeye bağımlıdır.

• Sabit hacim kalorimetresi, bomba kalorimetresi
• Sabit basınç kalorimetresi, entalpi ölçer

Isı sığası birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (ısı sığası)

• Dilatometre
• Gerilme mastarı

• Thiele tüpü
• Kofler tazgahı
• Diferansiyel tarama kalorimetrisi; erime noktası ve füzyon entalpisini verir.

• Ebuliyoskop, bir sıvının kaynama noktasını ölçen bir aygıt. Bu aygıt aynı zamanda; kaynama noktası yükselmesi etkisindan faydalanarak, solventin molekül kütlesini hesaplayan yönteminin bir parçasıdır.

Ayrıca bakınız: ısıl analiz, ısı.

Bu kavram, sıvıların ve kristal gibi sıkıştırılmış katıların parçacık yoğunluğu hakkında bilgi verir. Yığın yoğunluğu ise tanecikli ve gözenekli katıların yoğunluğu hakkında bilgi verir.

• Aerometre (sıvılar)
• Dasimetre (gazlar)
• Gaz toplama tüpü (gazlar
• Hidrometre (sıvılar)
• Piknometre (sıvılar)
• Rezonant frekansı ve sönümleme analizörü (katılar)

Yoğunluk birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (yoğunluk)

• Durometre

• Holografik interferometre
• Lazerin oluşturduğu alaca motifi anazlizi
• Rezonant frekansı ve sönümleme analizörü
• Tribometre

• Gerilme mastarı

• Rezonant frekansı ve sönümleme analizörü, darbeli uyarım tekniğini kullanır. Küçük bir mekanik uyarım, maddenin titremesine yol açar. Titreşim elastik özelliklere, yoğunluğa, şekle ve iç yapılara bağlıdır.

• Plastometre

Ölçüm sonuçları: (a) kırılgan, (b) kırılma noktalı telleşebilen, (c) kırılma noktasız telleşebilen.

• Evrensel test cihazı

• Grindometre

• Reometre
• Viskometre

• Polarimetre

• Tensiyometre

• Tomografi, bir nesneye hasar vermeden iç yapısının 2 veya 3 boyutlu görüntülerini analizi ve kaydı için kullanılan bir aygıttır.

• Rüzgâr tüneli

Ayrıca bakınız: Kategori: Malzeme bilimi, malzeme bilimi

• Kondansatör

Bu tür ölçümler, molekül dipol değerlerinin bulunmasında yardımcı olur.

• Gouy dengesi

Ayrıca bakınız: Kategori:Madde içinde elektrik ve manyetik alanlar

Maddenin reaktandan ürüne dönüşüm yapması, maddenin hâlleri arasında değişim, kimyasal tepkimeler veya çekirdek tepkimeleri veya membran yoluyla difüzyon gibi faz konversiyonlarında toplam enerji dengesi vardır. Özellikle sabit basınç ve sabit sıcaklıkta molar enerji dengesi; madde potansiyeli veya kimyasal potansiyel veya molar Gibbs serbest enerjisini tanımlar ve bu şekilde kapalı sistemde işlemin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği bilgisini verir.

Entropiyi dahil eden enerji dengesinin iki kısmı vardır: maddenin değişmiş entropi içeriğinin nedeni olan denge ve tepkimenin kendisi tarafından salınan veya alınan enerjinin nedeni olan diğeri, yani Gibbs serbest enerjisi değişimi. Tepkime enerjisinin toplamına ve entropi içeriğinin değişiminden sorumlu enerjiye entalpi de denir. Genellikle tüm entalpi entropi tarafından taşınır ve bu şekilde kalorimetre vasıtasıyla ölçülebilir.

Kimyasal tepkimelerdeki standart durumlar için ya molar entropi içeriği ya da molar Gibbs enerjisi ile belirlenmiş bir sıfır noktası çizelgelenir. Ayrıca molar entropi içeriği ve molar entalpi de aynı işlemde kullanılabilir. (Bakınız: oluşumun standart entalpi değişimi, standart molar entropi)

Redoks tepkimesinin madde potansiyeli, genellikle akümülatör kullanarak elektrokimyasal olarak belirlenir

• Redoks elektrodu

Diğer değerler kalorimetreyle dolaylı yoldan belirlenebilir veya faz diyagramları kullanılabilir.

Ayrıca bakınız: Elektrokimya

• X ışını tüpü, incelenecek maddeye X ışını saçar ve fotoğrafik plaka ile görüntü oluşturur. Kristal yapıları incelemek için aynı prensibi X ışını kristalografisi kullanır. Amorf katıların belli bir motifi yoktur ve dolayısıyla kimliklendirilebilirler.

Amorphous solids lack a distinct pattern and are identifyable thereby.

• Elektron mikroskobu
  • Geçirimli elektron mikroskobu
• Optik mikroskop ışığın yansıyabilirliğinden faydalanarak görüntü oluşturmak için kullanılır.
• Taramalı akustik mikroskop
• Taramalı sonda mikroskobu
  • Atomik kuvvet mikroskobu
  • Taramalı elektron mikroskobu
  • Taramalı tünelleme mikroskobu
• Odak varyasyonu
• X ışını mikroskobu

Ayrıca bakınız: spektroskopi, malzeme analiz yöntemleri listesi.

Mikrofonların bazen hassasiyeti ses yansımasıyla artar. Bakınız: akustik ayna

• Lazer mikrofonu
• Sismograf

• Mikrofon veya hidrofon
• Şok tüpü
• Ses düzeyi ölçer

Güneş ışığını ayırmada kullanılan bir aygıt: ayırıcı prizma

Elektromanyetik tayf

• Anten (radyo)
• bolometre elektromanyetik radyasyonun enerjisini ölçer.
• kamera
• EMF ölçer
• İnterferometre
• Optik güç ölçer
• Mikrodalga güç ölçer
• Fotoğrafik plaka
• Fotoçoğaltıcı
• Fototüp
• Radyo teleskoplar
• Tayfölçer
• T-ray dedektörü

Ayrıca bakınız: Kategori:Optik aletler

• Polarizör

• Nichols radyometresi

The measure of the total power of light emitted.

• Integrating sphere for measuring the total radiant flux of a light source

Katot ışın tüpü.

• Crookes tüpü
• Katot ışını tüpü, fosfor kaplı anot

• Stern–Gerlach deneyi

Elektromanyetik tayfın iyonlaştırıcı olmayan radyasyon çeşitlerini gösteren başka bir görsel.

İyonlaştırıcı radyasyona ışın parçacıkları ve ışın dalgaları dahildir. Özellikle X ışını ve gama ışını, çarpışma süreciyle bir atomdan elektron koparmak içinyeterli miktarda (ısıl olmayan) enerji aktarır.

Alfa dalgalarını belirleyen bulut odası.

• Kabarcık odası
• Bulut odası
• Dozölçer, değişik çalışma prensiplerine sahip bir aygıt
• Geiger sayacı
• Mikrokanal plaka dedektörü
• Fotoğrafik plaka
• Işıkla çalışan fosfor plak
• Sintilasyon sayacı, Lucas hücresi
• Yarıiletken dedektör
• Oransal sayaç
• İyonizasyon odası

• Karbondioksit sensörü
• Kromatografi, gaz kromatografisi karışımları ayırır. Madde çeşitlerinin hız değişiklikleri, istenilen ayırma işlemini elde eder.
• Kolorimetre; soğurumu ve bu sayede derişimi ölçer.
• Gaz dedektörü
• Gaz kromatografili kütle spektrometrisi
• Kütle spektrometresi, yüklü parçacıkların kütle-yük oranı temelinden kimyasal yapıyı kimliklendirir.
• Nefelometre veya bulanıklık ölçer
• Oksijen sensörü
• Refraktometre, maddenin kırılma indisini belirleyerek dolaylı yoldan ölçer
• Duman dedektörü
• Ultrasantrifüj, karışımları ayırır. Santrifüjün kuvvet alanında, yoğunluğu farklı olan maddeler ayrılmaya başlar.

• pH ölçer
• pH belirteci
• Doymuş kalomel elektrodu

• Higrometre, havadaki su yoğunluğunu ölçer
• Lisimetre topraktaki su dengesini ölçer

Fotometri, gözün algıladığı parlaklık bakımından ışık ölçümüdür. Fonometrik nicelikler; gözün tayfsal hassasiyetini kalıp alan ışıtma gücü fonksiyonunun, her dalga boyunun katkısını ölçerek elde ettiği anolojik radyometrik niceliklerden köken almaktadır.

• Çeşitli ışıkölçerler:
  • Pozometre, aydınlanma şiddeti ölçmek için kullanılır. Fotoğraflarda pozlandırma için kullanılan bir araçtır. Örneğin: birim bölgeye düşen ışık akısı.
  • Luminans ölçer, luminans ölçmek için kullanılır. Örneğin: birim bölgeye ve birim tam açıya düşen ışık akısı.
• Ulbricht küresi bir ışık kaynağından saçılan toplam ışık akısını toplamak ve ardında ışıkölçer yoluyla ölçmek için kullanılır.
• Densitometre, fotoğrafik bir materyalin ışığı ne kadar yansıtıp ne kadar geçirdiğini ölçmek için kullanılır.

Olası değer aralıkları için büyüklük kıyaslamalarına bakınız:

• Büyüklük kıyaslaması (aydınlatma şiddeti)
• Büyüklük kıyaslaması (ışıtma gücü)
• Büyüklük kıyaslaması (ışık akısı)

• Tristimulus kolorimetresi, renkleri nicelendirmek ve iş akışı görüntülemesi kalibrasyonunda kullanılır.

• Kulaklık, hoparlör, ses basıncı kalibre aracı; kulağın eşgürültü eğrisini ölçmek için kullanılır.
• Ses düzeyi ölçer, kulağın arkasındaki işitme sisteminden eşgürültü eğrisine kalibre edilir.

• Olfaktometre

• Tıbbi termometre

Ayrıca bakınız: kızılötesi termometre

Kanla ilişkili değişkenler kan testi maddesinde belirtilmiştir.

• Elektrokardiyografi, kalbin elektriksel etkinliğini kaydeder.
• Glikoz ölçer, kan şekeri düzeyini belirlemede kullanılır.
• Tansiyon aleti (veya sfingomanometre) , kan basıncını belirlemede kullanılır.

Spirometre. A borusuna üflemek B hacmini doldurur, geri kalan unsurlar kuvvet dengesini sağlar.

• Spirometre

• Kapnometre (veya kapnografi)

• Elektroensefalografi, beynin elektriksel aktivitesini kaydeder

• Ergometre

• Vücut yağ analizi

Üç boyutlu temsil olarak işlenmiş ekokardiyografi.

• Bilgisayarlı tomografi
• Manyetik rezonans görüntüleme
• Ultrasonografi
• Radyoloji
• Tomografi, geometrik nesnenin iç yapısının temsili 2 veya 3 boyutlu görüntü oluşturabilmek için, o nesnenin üzerinde uygulanan yıkımsal olmayan çoklu ölçüm analizi aygıtı ve yöntemidir.

Ayrıca bakınız: Kategori:Fizyolojik araçlar ve Kategori:Tıbbi test teçhizatı.

• Tricorder, bilim kurgu serisi Star Trek kökenli çok amaçlı tarama cihazı.
• Sonik Tornavida, bilim kurgu serisi Doctor Who kökenli çok amaçlı tarama cihazı.