Mahidevran Sultan

1500 yılı civarında doğmuş olup, Kırım topraklarında bulunan Çerkes (Taman yarımadası) kökenli (bazı kaynaklarda ise Arnavut)[3] olduğu iddia edilmektedir.[1][2][4][5] İlk adının Bosfor olduğu iddia edilse de,[6] "Bosfor", Çerkesler arasında Taman yarımadasının ismidir, bu sebeple bazı kişiler isminin değil memleketinin Bosfor olduğunu söyler.[5] Babasının adı Bursa'daki Şehzade Mustafa Türbesi'ndeki mezar sandukası levhasında Abdullah; saray arşivindeki belgelerde ise Abdurrahman ve Abdülmennân olarak yazdığından cariye olduğu düşünülmüştür.[2][7] Öte yandan devşirme olmadığı, babasının Kabardey Çerkes hükümdarı İdar Mirza Temruko annesinin ise Mengli Giray kızı Nazcan Hatun (Yavuz Sultan Selim’in eşi Ayşe Hatun’un kızkardeşi) olduğu, gerçek adının Malhurub olduğuna dair son dönemlerde basında haberler ve belgeler çıkmıştır.[8][9][10]

Saruhan Sancak Beyi Şehzade Süleyman'ın Manisa Sarayı haremine girdi. 1515 yılında Süleyman'ın en büyük erkek çocuğu olan Mustafa'yı dünyaya getirmesinin ardından Mahidevran adını aldı.[2] 1520 eylülünde I. Selim'in vefat etmesinin ardından Süleyman'ın Osmanlı padişahı olması üzerine çocuğuyla birlikte İstanbul'a geldi. İki kızkardeşinin de sarayda onunla birlikte yaşadığı[10] ve Bursa’da Muradiye Külliyesindeki Saraylar türbesine defnedilmiş oldukları düşünülür.[11]

Şehzade Mustafa yetişkinliğe ulaşınca Osmanlı geleneklerine uygun olarak Saruhan Sancak Beyi olarak görevlendirildi. Yine gelenek olduğu üzere annesi Mahidevran Sultan da oğluyla birlikte Saruhan'a gitti.[2] 6 Ekim 1553 tarihinde Süleyman, Konya'da bulunan oğlu Mustafa'yı kendisini tahttan indirmeyi planladığı inancıyla boğdurttu.[12] Mustafa'nın cenazesi Bursa'ya gönderilirken, Mahidevran ile Mustafa'nın kızı ve cariyeleri de Bursa'ya sürüldü.[2]

Bursa Şer’i Mahkeme Sicilleri arasında bulunan bir belgeye göre Mahidevran Sultan, 8-10 kişilik maiyet kadrosuyla birlikte Amasya’dan Bursa’ya sürgün edilmiştir.[13] Padişah hanımı olarak alması gereken paşmaklık toprakların vergisi kesilmiştir. On sene civarında Bursa'da yaşadığı evin kirasını ödeyemez duruma geldi ve birçok yere borçlanmıştır.[2][3] Süleyman diğer eşi Hürrem Sultan'ın 1558'deki ölümünden sonra, Bursa kadısı aracılığıyla Mahidevran'ın borçlarını ödetip kendisine ödenek bağlatırken; ertesi yıl aşağıdaki fermanla Bursa Hisarı'nda, İmaret-i İsâ mahallesindeki Leyszâde evini kendisine aldırttı.[2]

"Gelen bilgi doğru ise hükm-i hümayunum elinize geçince o çeşit evlerin kirası günde ne ediyorsa bilgi alınıp söz konusu evlerde ne zamandan beri oturulup kirasının verilmediği hesaplanıp çıkan meblağın Hassa Harc Emininden verilmesi için ferman olunmuştu. Buna göre filan kişilerle evlere gidilip araştırma yapıldı. Günlük 10 akçe kira bedeli çıkarıldı. 9,5 yıllık kira bedeli hesaplanıp 34 bin 200 akçe ev sahiplerine ödendi."[14]

Kendisine verilen ödenekle geçinen Mahidevran, oğlu Mustafa'nın Muradiye'deki mezarının üstüne Mustafa-i Cedit Türbesi'ni yaptırırken, türbenin bakımı için evinin yanında iki değirmen ve yüz bin dirhem gümüş para vakfetti.[2] 3 Şubat 1581 tarihinde öldü ve oğlunun yanına gömüldü.[2]

2003 yılında yayınlanan Hürrem Sultan adlı Türk televizyon dizisinde Mahidevran Sultan'ı Hatice Aslan, 2011-2014 yılları arasında yayınlanan Muhteşem Yüzyıl dizisinde ise Nur Fettahoğlu canlandıdı.