Britanya Rodezyası

Britanya Rodezyası, Afrika kıtasının güneyinde bir kısmın 1889 ile 1923 yılları arasında British South Africa Company(BSAC) tarafından kiralanarak işletilen bölgenin adı.

Rodezya Rhodesia Britanya Rodezyası
1890-1924
Bayrak Arma
BSAC yönetimindeki Rodezya
Başkent	Salisbury
Tarihçe
• Kuruluşu	1890
• Kiralanma	1889
• Şirket yönetimi	1890
• Rodezya olarak isimlendirilmesi	1895
• Güney Rodezya sorumlu hükûmetin oluşturulması	1923
• Kuzey Rodezya Britanya kontrolüne geçmesi	1924
• Dağılışı	1924
Para birimi	İngiliz sterlini
Ardıllar Kuzey Rodezya Güney Rodezya

Cecil Rhodes ve Alfred Beit tarafından kurulan British South Africa Company, Zambeziya ismi ile anılan bölgeyi (günümüzde Zambiya ve Zimbabve) Birleşik Krallık kraliçesi Victoria'nın onayı ile kiralayarak işletmeye başlamıştır.[1]

1889 yılında gerçekleştirilen bu kiralamanın ardından BSAC ilk olarak 1890 yılında Mashonaland'ı ilhak etmek adına Pioneer Column adı verilen harekâtı gerçekleştirmiştir. 1895 yılından itibaren resmî olarak Rodezya olarak adlandırılan bölgenin Zambezi Nehri'nin güneyinde kalan kısmı Güney Rodezya, nehrin kuzeyinde kalan kısımlar ise Kuzeybatı Rodezya ve Kuzeydoğu Rodezya olarak isimlendirilmiştir. Kuzeyde kalan kısımlar 1911 yılında birleştirilerek Kuzey Rodezya olarak adlandırılmıştır. Her iki bölgede ayrı olarak yönetilmiştir. Beyaz göçmenlerin yoğunlukta olduğu ve hızlı bir gelişim gösteren Güney Rodezya'da 1898 yılında yasama meclisi oluşturulmuş, BSAC üyeleri bu mecliste de yer almıştır.

Rodezya bölgesinde özellikle Rhodes'in düşüncesi olan ve Cape-Kahire Planı olarak adlandırılan, kıtanın güneyi ile kuzeyini birbirine demiryolu ile bağlama faaliyetleri kapsamında demiryolu döşenmiş, telgraf hatları çekilmiştir. Bu hat aynı zamanda birçok Birleşik Krallık koloni bölgeleri üzerinden geçtiği için bu koloni bölgeleri birbirine bağlama düşüncesi mevcuttu.

Güney Rodezya'da özellikle beyaz yerleşimcilerin seçimle meclise dahil olması ile bölgenin şirket tarafından yönetilen bir bölge yerine kendi kendine yönetebilen bir bölge olma istekleri ifade edilmeye başlanmıştır. 1922 yılında gerçekleştirilen referandum ile Britanya İmparatorluğu içerisinde Halka sorumlu hükûmet ile Güney Afrika Birliği'ne dahil olabilme ihtimali onayı alınmıştır.

Birleşik Krallık hükûmeti 1923 yılında aldığı karar doğrultusunda BSAC ile kiralık sözleşmesini fesh ederek şirketin bu bölgedeki varlığına son vermiştir. Bu karar neticesinde Güney Rodezya kendi kendine yöneten Britanya kolonisi olmuştur. Kuzey Rodezya ise 1924 yılında Birleşik Krallık'a bağlı koloni bölgesi olarak sınıflandırılarak burada da BSAC'nın varlığı sona erdirilmiştir.