Balcı, Borçka

Balcı, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür. Köyün eski adı Bagini ya da Bageni'dir. Köyün merkezi Artvin kentine 52 km, Borçka kasabasına 18 km uzaklıktadır.

Balcı
Köy
Ülke Türkiye
İl Artvin
İlçe Borçka
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
Nüfus
 (2000)
 • Toplam 460
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 0466
Posta kodu 08400
Resmî site
-

Köyün eski adı

Tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşmelerden biri olan Balcı’nın bilinen en eski adı Bagini'dir. Gürcüce bir kelime olan Bagini (ბაგინი) pagan inancında tapınak, tanrılara kurbanın sunulduğu yer anlamına gelir.[1] Bagini kelimesi Gürcücede günümüzde de Hristiyanlık öncesi ibadet yerleri, sinagoglar için kullanılmaktadır. Örneğin Tiflis’te, Pethaini semtinde bulunan en eski Yahudi sinagogu "Tbilisis Huriata Bagini" (Tiflis Yahudi Baginisi) adını taşıyordu.

Bagini adı Türkçede Bagen biçimine dönüşmüştür.[2] Bagen köyünün merkez mahallesi de aynı adı taşıyordu. 93 Harbi'nde bölgeyi ele geçiren Rusların 1886 tarihli kayıtlarında da köyün adı Bagini (Багини) olarak verilmiştir.[3] Köyün adının 1925’te Balcı olarak değiştirilmesinden sonra, Muvahhid Zeki’nin 1927'de yayımlanan Osmanlıca Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı eserinde köyün eski adı Bagen (باكهن) olarak geçer.[4]

Tarihçe

Bagini’nin kuruluşuna dair bilgi yoktur. Ancak adının pagan inancında tapınak, tanrılara kurbanın sunulduğu yer anlamına gelmesi, köyün eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[5] Erken ortaçağda birleşik Gürcü Krallığı’nın, geç ortaçağda Gürcü Samtshe Prensliği’nin sınıarları içinde yer alan Bagini, 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçti.

Uzun süre Çıldır Eyaleti sınırları içinde kalan Bagini, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan Rusya'nın eline geçti. 1886 nüfus sayımında Bagini Batum sancağı (okrug) içinde Gonio kazasına (uçastok) bağlı bir köydü. Rusça Bagini (Багини) olarak kaydedilen köyde 39 hanede 283 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Rusların yönetiminde köy Şakareti, Buğareti, Kvintavli, Vani ve Nabeğlavi mahallelerinden oluşuyordu.[3][6]

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra Bagini, 1918-21 arasında bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde yer aldı. 1921’de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, Bagini’nin de içinde yer aldığı bölgeyi Türkiye fiilen ele geçirdi. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Bagini'nin içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan Türkiye'ye bırakıldı.[7]

Bagini, 19. yüzyılın son çeyreğinde Gürcüce konuşulan köylerden biriydi. 1922 nüfus cetveline göre 45 hanede 173 Müslüman Gürcü yaşıyordu.[2] 1926 tarihli nüfus tahririne göre ise, köyün nüfusu 106'sı kadın ve 116'sı erkek olmak üzere 222 kişiden oluşuyordu.[8]

Balcı köyü yakınında Deviskel Deresi üzerine ünlü Otingo Kaplıcası yer alır. 25-30 derece kükürtlü sulara sahip olan kaplıcadan dolayı çeşitli hastalıklara derman arayan çok sayıda kişi köye geliyordu.[9][10]

Tarihsel yapılar

Bagini’nin köy kilisesi 1840’larda Batum sancakbeyinin emriyle yıkılmıştı. Bu kiliseden bir tünelle Deviskeli Deresi’ne ulaşılıyordu.[11] Ayrıca köyün yaklaşık 4 kilometre doğusunda bir kilise daha vardır. Bu kilise 1960'larda yol çalışmaları sırasında büyük ölçüde zarar görmüştür. Kaba yonu taşlarla dolgu duvar tekniğinde inşa edilmiş olan kiliseden günümüze, yarım daire kemerli bir girişin bulunduğu güney duvar ulaşmıştır. Bu duvarın doğusunda üst seviyede, olasılıkla örtüyü takviye eden kemerin ayak kısmından geriye kalan kalıntı dikkati çekmektedir.[12][13]

Nüfus
Yıllara göre köy nüfus verileri
2007
2000 460
1997 532

Kaynakça
  1. Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları, 2019, Tiflis, s. 8, ISBN 9789941485244.
  2. Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 69, ISBN 9786055708856.
  3. "kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2020.
  4. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye (Osmanlıca), 1927, s. 118.
  5. Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 8, ISBN 9789941485244.
  6. Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları, 2019, Tiflis, s. 18, ISBN 9789941485244.
  7. Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  8. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 143, ISBN 9789944197526
  9. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 35, ISBN 9789944197526
  10. İvane Caiani, Borçka Mektupları, 2002, s. 50, ISBN 9789758260126.
  11. Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 147.
  12. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), 2018, Tiflis, s. 132, ISBN 9789941478178.
  13. Fahriye Bayram ve Turgay Yazar, “Artvin, Erzurum, Arahan İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırmaları – 2009”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2011, 1. Cilt, s. 2, ISSN: 10177663

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.