İbrikli, Borçka

Bugün İbrikli olarak adlandırılan köyün bilinen en eski adı Ebrika’dır. Türkçeye Gürcüceden (ებრიკა) girmiş olan bu yer adı Osmanlıca kaynaklarda da Ebrika (ابريقه) biçiminde yazılıyordu.[1] Ebrika'nın adı 1925’te değiştirildi ve bu tarihten sonraki kaynaklarda köyün adı İbrikli olarak geçer.[2][3]

Bir Gürcü köyü olarak bilinen Ebrika, tarihsel Klarceti bölgesinde yer alır. Eskiden ayrı köyler olan Nigia ve Petruli’yi kapsayan köyün kuruluşuna dair bilgi yoktur. Köyün sınırları içinde yer alan Mamatsimda Manastırı, Ebrika’nın Osmanlıların eline geçmesinden önce de bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[4] Erken ortaçağda Gürcü Krallığı’nın, geç ortaçağda Gürcü atabegleri devleti Samtshe-Saatabago’nun sınırları içinde yer alan Ebrika,16. yüzyılda Osmanlı egemenliğine girdi ve bir Osmanlı eyaleti olan Çıldır Eyaleti sınırları içinde kaldı.

Uzun süre Osmanlı egemenliğinde kalan köy, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya'nın eline geçti. 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Ebrika’da 26 hanede 112 kişi yaşıyordu.[5] Bu savaşın ardından Ebrika'da yaşayan nüfusun bir kısmı Türkiye'nin batı yörelerine göç etti. Bu göçten sonra bölgeyi gezen Gürcü yazar Zakaria Çiçinadze’nin notlarına göre köyde 12 hane yaşıyordu ve 4 hane göç etmişti.[6] Aynı yazar 1913 yılında basılan kitabında Ebrika’da 20 hanenin yaşadığını yazar. Verdiği bilgiye göre Nigia’nın tepesinde yıkık bir kilise vardı ve geriye taşları kalmıştı. Çiçinadze Mamatsminda’da da 20 hanenin olduğunu belirtir. Köylülerin verdiği bilgiye göre burada yaşayanlar 1880 yılında göç etmişlerdi. Bu köyün yukarısında, bir tepenin dibinde küçük bir kilisenin yıkıntıları vardı.[7]

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Ebrika, 1918-21 arasında bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde yer aldı. 1921’de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, Ebrika’nın da içinde yer aldığı bölgeyi Türkiye fiilen ele geçirdi. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Ebrika’nın da bağlı olduğu Artvin ve Ardahan Türkiye'ye bırakıldı.[8]

Türkiye sınırları içinde kaldıktan sonra 1926'da yapılan nüfus tahririne göre Ebrika’da 17 hanede 38’i kadın ve 44’ü erkek olmak üzere 82 kişi yaşıyordu.[9]

Ebrika’daki öneli tarihsel yapılar yer alır. Bunlardan biri Mamatsminda Manastırı’dır. Ne var ki bu manastırdan sadece ana kilisenin yıkıntıları günümüze ulaşmıştır. Mamatsminda Manastırı’nın ana kilisesi Ebrika Kilisesi olarak da bilinmektedir. Köyün merkezinin 1,5 km doğusunda bulunan kilise, 16. yüzyılın ilk yarısında inşa edilmiştir. Kubbeli bir yapı olan Ebrika Kilisesi belli ölçüde günümüze ulaşmıştır. Kilisenin duvar resimleri büyük ölçüde zarar görmüştür. Bunun dışında, eskiden ayrı bir köyken sonradan Ebrika’nın mahallesi olan Nigia’da bir köy kilisesi olduğu bilinmektedir. Kilise, Nigia mahallesinde, evlerin alt tarafında, küçük bir tepenin üzerinde bulunuyordu. Köylüler buraya “Sahtari” (Sakdari, kilise) olarak adlandırmaktadır.[10]

• Yerelnet