Düzenli, Borçka

Bugün Düzenli adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Zedvake’dir.[1] Gürcüce Zedvake (ზედვაკე) olarak yazılan bu yer adı, Türkçeye Zedvake, Zedvaka, Zedeveka gibi farklı biçimlerde girmiştir. Bu farklı yazılış biçimleri Osmanlıca yazılışın Latin harfli Türkçeye hatalı aktarılmasıyla ya da adın bilinçli biçimde tahrif edilmesiyle ilişkili olabilir. Örneğin Muvahhid Zeki, 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitapta köyün eski adını Zedvake (زەدواقە) biçiminde yazmasına rağmen, kitabın 2010 yılında yapılan Latin harfli baskısında bu ad “Zedvaka” olarak aktarılmıştır.[2][3] 93 Harbi’nde Maçaheli bölgesini ele geçiren Ruslar da köyün adını Gürcücesine uygun biçimde Zed-vake (Зед-Ваке) olarak kaydetmiştir.[4] Daha sonra Maçaheli bölgesini gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze de köyü Zeda Vake (ზედა ვაკე) olarak not etmiştir.[5]

Zedvake adı Gürcüce “yukarı, üst” anlamına “zed/zeda” (ზედ/ზედა) ile “düzlük” anlamına gelen “vake” (ვაკე) kelimelerinden oluşur ve “yukarı düzlük” anlamına gelir.

Zedvake’nin bir parçası olduğu Maçaheli bölgesinden kadın ve erkeğin birlikte tespit edildiği ilk nüfus sayımı Rus idaresi sırasında gerçekleştirildi. Bu sayım, bölgenin Rusların eline geçmesinden ve Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki karşılıklı göç anlaşmasının (1879-1882) sona ermesinin ardından yapılmıştır. 1886 yılındaki bu sayıma göre Zedvake’de 98 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Zedvake bu tarihte Aşağı Acara kazasına (uçastok) bağlı Zeda-Hertvisi nahiyesinin köylerinden biriydi. Tamamı Gürcülerden oluşan bu nahiyenin bugün Türkiye tarafında kalan köylerinin toplam nüfusu 712 kişiden oluşuyordu ve bu nüfusun yaklaşık %13,7’si Zedvake’de yaşıyordu.[4]

Bu tarihten yaklaşık altı yıl sonra Maçaheli bölgesini dolaşan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, 93 Harbi’nden (1877-1878) sonra köyden 20 hanenin göç etmiş olduğunu belirtir. Hane başına 5-8 arasında bir nüfus veri olarak alınırsa, köyden 100 ila 160 kişinin göç etmiş olduğu söylenebilir. Göç eden nüfusun köyde kalan nüfustan çok daha fazla olması dikkat çekicidir.[6]

Zedvake’nin Türkiye sınırları içinde kalmasından bir yıl sonra, 1922 yılında yapılan tespite göre köyde 118’i kadın ve 109’u erkek olmak üzere 31 hanede yaşayan 227 kişi yaşıyordu.[7] Hane başına ortalama 7,3 kişi düşmesi, Maçaheli’nin diğer köyleri Mindieti, Eprati ve Akria’da olduğu gibi köydeki ailelerin kalabalık bir nüfusa sahip olduğunu göstermektedir. Öte yandan 1886 yılından itibaren nüfusun iki katından fazla artış göstermesi, bu tarihten sonra köyden Osmanlı ülkesine göçün olmadığına işaret etmektedir.

Zedvake’nin adının Düzenli olarak değiştirilmesinden sonra, 1926 yılında yapılan nüfus tespitinde köyde sadece bir hane artmışken, nüfus 41 kişi artarak 268 kişiye ulaşmıştı. Bu nüfusun 133’ü kadın, 135’i erkekti.[3] Bu tarihte hane başına ortalama 8,3 kişi düşmesi, Zedvake’nin kalabalık aile olarak yaşama geleneğine sahip olduğunu göstermektedir.

Son tespitlere göre Düzenli köyünde 133'i erkek ve 112’si kadın olmak üzere 245 kişi yaşamaktadır.[8]

Zedvake, tarihsel Acara bölgesinin Tao-Klarceti'de kalan kısmında yer alan yerleşim yerlerinden biridir. Zedvake’nin içinde yer aldığı Maçaheli bölgesi Osmanlı Devleti 16. yüzyılda ele geçirdiğinde Miçihiani adını taşıyor ve tarihsel Şavşeti bölgesinin bir parçası sayılıyordu. Gürcü Krallığı döneminde Zedvake köyü, Gürcü Kilisesi’nin piskoposluklarından biri olan Tbeti Piskoposluğu sınırları içinde kalıyordu. Tbetis Sulta Matiane (12-16. yüzyıl) adlı elyazmasında, Tbeti Kilisesi’ne bağışta bulunan köylüler anılırken Zedvake'nin adı geçer.[1] Zedvake, geç ortaçağda Samtshe-Saatabago’nun (1268-1625) idaresi altındayken, 16. yüzyılın ikinci yarısından Osmanlı egemenliğine girdi ve Çıldır Eyaleti sınırları içinde kaldı.

Zedvake, yaklaşık üç yüzyıl Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların eline geçti. Bu savaştan yaklaşık sekiz yıl sonra, 1886 tarihinde yapılan nüfus sayımına göre Zedvake Batum sancağının (okrug) Aşağı Acara kazasına (uçastok) bağlı bir köydü. Aşağı Acara kazasına bağlı Zeda-Hertvisi nahiyesinde yer alıyordu. Bu nahiyenin bugün Türkiye'de bulunan kısmında Zedvake dışında Mindieti (Миндиэти), Efrat / Eprat (Ефрат / Эпрат), Akria (Акриа), Kvabistavi (вабис-Тави) ve Zeda-Hertvisi (Зеда-Хертвиси) köyleri yer alıyordu.[4]

Zedvake, I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından, bir süre Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921’de Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Türk birlikleri de Ardahan, Artvin ve Batum bölgelerini işgal etti. Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya'yla imzaladığı Moskova Antlaşması’yla Zedvake'nin de içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan Türkiye’ye bırakıldı.[9]

Zedvake, 1922 tarihli nüfus cetveline göre Artvin vilayetinin Borçka kazasına bağlı Maçaheli nahiyesi sınırları içinde yer alıyordu.[10] Köyün adı 1925’te Düzenli olarak değiştirildi. Bununla birlikte Zedvake adı halk arasında bugün de kullanılmaktadır. 1926 nüfus sayımında Düzenli Artvin vilayeti merkez kazasına bağlı Maçaheli nahiyesinin bir köyüydü.[3] 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında, Artvin vilayetinin merkez kazasına bağlı Macahel nahiyesi bağlı köy olarak geçer.[11] Macaheli nahiyesi (daha sonra Camili nahiyesi), 1928 tarihinde yeniden ilçe olan Borçka’ya bağlandı ve Düzenli de bu tarihten itibaren Borçka ilçesi sınırları içinde yer almaktadır.

Artvin iline 76 km, Borçka ilçesine 44 km uzaklıktadır.

• Yerelnet27 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.