Atatürk Devrimleri

Atatürk Devrimleri ya da Atatürk İnkılâpları (Atatürk Reformları, Kemalist Devrim, Türk Devrimi, Cumhuriyet Devrimi vb. adlarla da anılır), I. Dünya Savaşı'ndan sonra teokratik ve çok uluslu Osmanlı Devleti'nin laik, demokratik ulus devlet Türkiye'ye dönüşmesiyle sonuçlanan, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı olan Mustafa Kemal Atatürk'ün kişiliği, önerileri, girişimleri ile gerçekleştirilmiş toplumsal, kültürel, yasal ve iktisadi bir dizi düzenlemenin genel adıdır.

1930'da Kanada'da yayımlanmış bir karikatür: Québec'te bir kadın, Türk kadınlarının oy hakkına sahip olduğunu öğrenir. Québecli kadınlar 25 Nisan 1940'ta oy kullanma hakkını kazandı.
Saltanatın kaldırılmasından sonra VI. Mehmed İstanbul'dan ayrılıyor.
Atatürk'ün Adana'da bir beceri programındaki öğrencileri ziyareti.
Türkiye tarihi
Selçuklular
Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157)
Anadolu Selçuklu Devleti (1060-1308)
Anadolu beylikleri (11.-17. yüzyıl)
Osmanlı İmparatorluğu
Kuruluş dönemi (1299-1453)
Yükselme dönemi (1453-1566)
Duraklama dönemi (1566-1683)
Gerileme dönemi (1683-1792)
Dağılma dönemi (1792-1922)
Türkiye Cumhuriyeti
İstiklâl Harbi (1919-1923)
Ankara Hükûmeti (1920-1923)
Atatürk Devrimleri (1922-1937)
Tek partili dönem (1923-1945)
Çok partili dönem (1945-günümüz)
Konuya göre
Anayasa tarih
Ekonomik tarih
Askerî tarih
Zaman çizelgesi
Türkiye Portalı
Atatürk Devrimleri

Kimi kaynaklara göre devrimler, 1919'da ülkenin Müttefikler'e teslim olmasından sonra Anadolu'daki direniş hareketinin Mustafa Kemal tarafından örgütlenmesiyle başlamıştır.[1] Kimileri ise millî bir meclisin toplanıp vergi ve vatana ihanete ilişkin kanunlar yayımlaması, sonrasında ise anayasal nitelikte Teşkilât-ı Esasîye'yi yayımlamasını devrimlerin başlangıcı kabul eder.[1]

I. Dünya Savaşı'nın ertesinde ülkenin işgaline karşı direnmekle sınırlı bir kitle hareketi dışında eski rejimin yıkımını tetikleyen herhangi bir başkaldırı ya da kitle hareketi mevcut değildi. 1923'e kadar eski rejimin içerisindeki bir grup, ikinci bir iktidar merkezi yaratıp toplumsal dokuyu yavaş yavaş değiştirerek iktidara yerleşmiştir ve bundan ötürü 1919-1923 arası dönem "pasif devrim" olarak adlandırılır.[1] İktidarın ele geçirilip geleneksel aristokrasinin ortadan kaldırılmasıyla merkezi millî devlet güçlendirilmiş; daha sonra sanayi başlatılmıştır.[1]

Atatürk Devrimleri'nin tarihsel bir süreç olarak, Osmanlı Devleti'nde 1839 yılında başlayıp 1876'da I. Meşrutiyet'in ilanı ile son bulan Tanzimat Dönemi'ndeki yenilik ve modernleşme hareketlerinin devamı olduğu görüşü yaygındır.[2] Ancak Mustafa Kemal Atatürk, meşrutiyet aydınlarının hedefleriyle yetinmemiş; modernistlerin önerdiği Latin harflerine geçiş, Batı'dan yurttaşlık yasası alınması, medreselerin ve tekkelerin kapatılması önerilerinin ötesine geçerek cumhuriyetin ilanı, hilafetin kaldırılması, laiklik ve kadınlara siyasal haklar tanınması devrimlerini de hayata geçirmiştir.[2]

Atatürk rehberliğinde gerçekleştirilen birtakım devrimler, Müslüman toplumlardaki muhafazakâr ve İslamcı çevrelerce eleştirildi ve din aleyhtarı icraatlar olmakla itham edildi. Pakistan'ın ilk dışişleri bakanı Muhammed Zafirullah Han, 1951'de Pakistan başbakanının talimatı üzerine Türkiye'ye resmî bir ziyarette bulundu. Kendisi hatıralarında Atatürk sonrası Türkiye'yi şöyle anlatmaktadır: "Atatürk devriminden sonra, İslam ülkelerinin genel kanısı, Türkiye'de dini değerlere saygısızlık ediliyor şeklindeydi. Ama benim gördüklerim bunun tam tersiydi ve söylentilerin sadece bir itham olduğunu gördüm."[3]

Amacı

Atatürk 30 Ağustos 1925 tarihli Kastamonu konuşmasında devrimlerin amacını; "Türk Milletinin son asırlarda geri kalmasına neden olan bütün kurumları kaldırarak yerine milletin karakterine, şartlara ve çağın gereklerine uygun ve ilerlemeyi sağlayacak yeni kurumlar kurmak ve Türkiye'yi çağdaş medeniyetler seviyesine çıkartmaktır."[4] şeklinde ifade etmiştir.

Atatürk'ün yaptığı devrimlerle bugünkü çağdaş Türk toplum düzeni oluşmuş oldu. Çağdaş devlet düzeninde temel alınan esaslar çağın ilerleyen devletlerindeki ilerlemeyi sağlayan sistemleri bir devrimle uygulayarak çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkmaktır.

Tür ve tarihlere göre listesi
Devrim Türü Tarihi
(Başlangıç)
Saltanatın kaldırılmasısiyasi1922-11-01
Ankara'nın Başkent Olmasısiyasi1923-10-13
Cumhuriyetin İlanısiyasi1923-10-29
Hilâfetin kaldırılmasısiyasi1924-03-03
Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkının Tanınmasısiyasi1930-04-03
Atatürk'ün Teşvikiyle Çok Partili Rejime Geçiş Denemesisiyasi1930-08-12
Laikliğin Anayasaya Girmesisiyasi1937-02-05
Şapka ve Kıyafet Devrimi (Şapka Kanunu)toplumsal1925-11-25
Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılmasıtoplumsal1925-11-30
Milletlerarası Takvim ve Saatin, Yeni Rakamların Kabulü ve Ölçülerde Değişikliktoplumsal1925-12-26
Soyadı Kanunutoplumsal1934-06-21
Lâkap ve Unvanların Kaldırılmasıtoplumsal1934-11-26
Millet Mektepleri'nin Açılmasıeğitim1929-01-01
Öğretimin Birleştirilmesieğitim1924-03-03
Medreselerin Kapatılmasıeğitim1924
Maarif Teşkilatı Hakkında Kanuneğitim1926
Harf Devrimi'ne ilişkin kanunun kabulüeğitim1928-11-01
Güzel Sanatlarda Yeniliklereğitim1928
Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu'nun kurulmasıeğitim1931-04-12
Dil Devrimi'nin başlamasıeğitim1932-07-12
Üniversite Reformueğitim1933
Üniversite Öğreniminin Düzenlenmesieğitim1933-05-31
İzmir İktisat Kongresiekonomi1923-02-17
Aşarın kaldırılmasıekonomi1925-02-17
Çiftçinin Özendirilmesiekonomi1925
Örnek Çiftliklerin Kurulmasıekonomi1925-05-05
Tarım Kredi Kooperatifleri'nin Kurulmasıekonomi1925
Kabotaj Kanunuekonomi1926-07-01
Sanayi Teşvik Kanunuekonomi1927-05-28
Toprak reformuekonomi1929
I. ve II. Kalkınma Plânlarıekonomi1933
Yüksek Ziraat Enstitüsü'nün Kurulmasıekonomi1933
Ticaret ve Sanayi Odalarının Kurulmasıekonomi1935
Şer'iyye Mahkemelerinin Kapatılmasıhukuk1924-04-08
Yeni Anayasanın Kabulühukuk1924-04-20
Mecellenin Kaldırılmasıhukuk1926
Türk Kanunu Medenisihukuk1926-10-04
Türk Ceza Kanunuhukuk1926

Kaynakça
  1. Kılıç, Ayşe Funda. "Türk devrimi ve egemenlik anlayışındaki dönüşüm". tez.yok.gov.tr. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi, 2011. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
  2. Yalçın Yılmaz; Mevlüt Kaya. "Atatürk, Türk Kimliği ve Ötekileştirme" (PDF). www.turkegitimsen.org.tr. Atatürk Devrimlerinde Yöntem I: Ortam ve Lider", Belgi Dergisi, PAÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, sayı:3. 26 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
  3. Sir Mohammad Zafrullah Han, Tahdis-i Ni’met, Tahir Composing Centre, Gaba Bilding, Railpark, Lahore, 1994. s. 594
  4. S. N. Eisenstadt, "The Kemalist Regime and Modernization: Some Comparative and Analytical Remarks," in J. Landau, ed., Atatürk and the Modernization of Turkey, Boulder, Colorado: Westview Press, 1984, 3–16.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.