Sudan-Türkiye ilişkileri

Mısır Hidivi Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın aracılığı ile Osmanlı İmparatorluğu, 19. yüzyılın başlarında Sudan'ı fethetti. Bu dönem Türkiye dönemi olarak adlandırıldı. Osmanlı yönetimi altında, Tanzimat reformlarının bir parçası olarak Sudan'da kölelik kaldırıldı ve ekonomisi gelişmeye başladı. Yine de Osmanlıların dini ortodoksluğa karşı kayırmacılığı nedeniyle Sudanlıların direnişi ile karşılandı.[1]

1870'lerden itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıflaması, Muhammed Ahmed'in Osmanlı yönetimine karşı başlattığı isyanın yolunu açtı.[2] Muhammed Ahmed kendini Mehdi olarak ilan ettikten sonra, Britanyalı komutanlar altında Osmanlı İmparatorluğu'nun Sudanlı Mehdilere karşı ağır askeri yenilgisiyle sonuçlanan Mehdi Savaşı'nı başlattıktan sonra, hem Mısırlılardan hem de Osmanlılardan gelen öfkeyle karşılandı.[3] Herbert Kitchener tarafından yeniden düzenlenen Osmanlı ordusu, 1890'lara kadar Osmanlı ve Mısır güçlerini toplayarak pahalı ve kanlı bir savaşla Sudan'ı fethetti.[4]

I.Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle Büyük Britanya, Mısır ve Sudan'ı Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayırdı ve iki ülkenin 20. yüzyılın ortalarına kadar resmi ilişkileri olmayacaktı. Bununla birlikte, 1916'da Darfur Sultanlığı, Büyük Britamya'nın Darfur'u Sudan'a ilhak etmesi ile Osmanlı İmparatorluğu'na desteğini ilan etti.[5]

Sudan'ın 1956'da Mısır'dan bağımsızlığının ardından Türkiye ile diplomatik ilişkiler kurdu ve Türkiye, Sudan'da büyükelçilik açan ilk ülkeler arasında yer aldı. Bununla birlikte, 20. yüzyılın sonlarında Sudan-Türkiye ilişkileri, Türkiye'nin Orta Doğu ve Balkanlar'a daha fazla ilgi duyması, Sudan'ın yaşadığı siyasi kargaşalar, uzaklığı ve ilgi eksikliği ile nedeniyle pek gelişemedi. Buna rağmen, ilişkiler Cafer Nimeyri yönetiminde nispeten iyi ilişkilere sahipken Ömer el-Beşir yönetiminde 1990'lardan 2000'lere kadar soğuktu.[6]

Yıllar süren ilişkilerin ihmal edilmesinden sonra, Recep Tayyip Erdoğan döneminde Türkiye, dikkatini ilişkilerini güçlendiren Sudan da dahil olmak üzere Afrika'ya yönlendirmeye başladı ve Türkiye, Sudan'daki varlığını artırdı. En dikkat çekenlerden biri, Sudan adası Sevakin'in, Mısır ve Suudi Arabistan gibi bölgesel rakiplerin şüphelerle tepki gösterdiği 99 yıllık bir sözleşme ile Türkiye'ye kiralanmasıdır. Türkiye buna karşın Sevakin'de askeri üs kurma girişimi iddialarını reddetti.

Türkiye, hükûmet karşıtı protestolar sırasında Ömer el-Beşir yönetimindeki Sudan hükûmetine destek verdi ve Sudan'a protestocularla savaşmak için yardım, mühimmat ve destek gönderme sözü verdi.[7]

Sudan'ın Ankara'da bir büyükelçiliği ile İstanbul'da bir başkonsolosluğu bulunmaktadır. Türkiye'nin ise Hartum'da bir büyükelçiliği bulunmaktadır.[8]