Somali-Türkiye ilişkileri

Türkiye ile Somali'nin ilişkileri Orta Çağ'a kadar dayanmaktadır. Ajura İmparatorluğu ve Adal Sultanlığı, Osmanlı İmparatorluğu ile ticari ve askeri ilişkilerde bulunmuşlardır. Özellikle Ajura İmparatorluğu askeri anlamda Osmanlı İmparatorluğu ile ilişkilerini üst seviyede sürdürmüştür, Ajura İmparatorluğu'nun Portekiz İmparatorluğu ile yaptığı savaşlarda Osmanlı İmparatorluğu, Ajura İmparatorluğu ile aynı safta bulunmuştur. Ajura İmparatorluğu ile Portekiz İmparatorluğu arasındaki savaşlar 16. yüzyılın başında başlamış ve aynı yüzyıl içinde devam etmiştir. Ajura-Osmanlı iş birliği sayesinde Portekiz'in atağı durdurulmuş, ünlü Portekizli denizci João de Sepúvelda öldürülmüştür.[4] Bunların yanında, Türk denizci Ali Beğ'in Somali filosu ile iş birliği yapmasıyla 1580'li yıllarda ilişkiler zirveyi görmüştür. Ali Beğ, Somali filosu ile birlikte Portekiz İmparatorluğu'nun Güneydoğu Afrika'da tuttuğu topraklara saldırılara katılmıştır.[5] Bu saldırılar neticesinde Mombasa, Kilwa Kisiwani ve Pate gibi önemli bölgeler Portekiz İmparatorluğu'nun elinden çıkmıştır. 16. ve 17. yüzyıllarda da varlığını sürdüren Ajura İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu'nun sikke modeline benzer bir sikke modeli kullanarak Portekiz İmparatorluğu'nun Hint Okyanusu'nda kurmuş olduğu ekonomik güce meydan okumuştur bu sayede Portekiz İmparatorluğu'na karşı ekonomik bağımsızlığını ilan etmiştir.[6]

Osmanlı İmparatorluğu Adal Sultanlığı ile de çok yakın ilişkiler geliştirmiş, Habeşistan-Adal Savaşı sırasında Adal Sultanlığı'na yardımda bulunmuştur.

Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud, Somali'nin başkenti Mogadişu'ya ziyarette bulunan Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı karşılıyor, 25 Ocak 2015

Hem Türkiye hem Somali, İslam İşbirliği Teşkilatı'nın kurucu üyeleri arasındadır. Türkiye'nin Somali Büyükelçiliği 1979 yılında açılmıştır, 1991 yılında çıkan Somali İç Savaşı ile birlikte kapatılmak zorunda kalınmıştır. Dönemin Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, Somali'nin başkenti Mogadişu'nun tamamen ele geçirilmesi sonrası ülkeye ziyarette bulunmuş ve bu ziyaretin ardından ilişkilerin daha verimli yürütülebilmesi, Somali'nin kalkınmasına destek verilebilmesi amacıyla 1 Kasım 2011'de tekrar açılmıştır.[7] Türkiye'nin elçiliğinin yanı sıra 1 Haziran 2014 tarihinde Somaliland'da Hargeysa Başkonsolosluğu da faaliyete geçmiştir.[1] Türk makamları bu süreçten sonra Federal Geçiş Hükûmeti ile yakın ilişki kurmuştur.[8] Bu durum Türkiye'yi Somali İç Savaşı sonrası Somali makamları ile iş birliğini ve diyaloğu sürdüren ender ülkelerden birisi haline getirmiştir.[9]

Günümüzde Türkiye ile Somali arasındaki ilişkiler çok gelişmiştir ve birçok alanda (askeri, sosyal, ekonomik) seyretmektedir.[10] 2011 yılında Doğu Afrika'yı derin şekilde etkileyen kuraklık Somali'ye yansıdığında, Türkiye 201 milyon doların üstünde yardım yaparak Somali halkının kuraklıktan en az şekilde etkilenmesi için uğraştı.[11] Hastane yapımları, onarımları ve geliştirmeleri başta olmak üzere altyapı çalışmalarında Türkiye'nin Somali'ye çok büyük destekleri olmuştur. Türk Hava Yolları, Aden Adde Uluslararası Havalimanı'na birçok uçuş koymuş, ülkenin uluslararası alanda normalleşmesi için önemli adımlar atmıştır. Bir Türk firması olan Favori LLC, Somali'nin başkentindeki havalimanını rezive etmiş; 15 uçaklık kapasiteyi 60 uçağa kadar çıkarmıştır.[12]

Somali'de 20 yıl sonra yapılabilen 2012 seçimleri ile birlikte Hasan Şeyh Mahmud seçimi kazanmış, cumhurbaşkanı seçilmiştir. Türk makamları Hasan Şeyh Mahmud'un seçilmesini olumlu karşılamış, ilişkileri aynen devam ettirmiştir.[13] Mayıs 2013'te İstanbul'da Türkiye-Somali destekli şekilde bir forum başlatılmış, hem Türk şirketlerinin hem de Somali şirketlerinin ortak çalışması, iki ülkenin yatırım alması gibi konularda uzlaşı sağlanmıştır. 25 Ocak 2015'te Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Somali'nin başkentine yeniden ziyaret gerçekleştirmiştir. Bu ziyarette Türkiye destekli kalkınma projeleriyle ilgili açılışları gerçekleştirmiştir.[14] Bu projelerden birisi Digfer Hastanesi'nin açılışıdır, bu hastane açılıştan sonra "Erdoğan Hastanesi" veya "Türk Hastanesi" isimleriyle anılmıştır.[15][16]

Recep Tayyip Erdoğan, 2020 yılında yaptığı bir açıklamada Somali'nin Türkiye'yi petrol aramak için davet ettiğini söylemiştir.[17]

Mayıs 2010'da Türkiye ile Somali arasında yapılan anlaşmayla birlikte Türk ordusunun Somali ordusunu eğitmesi kararlaştırıldı, 2012 yılında anlaşma hayata geçti.[18] Somali ordusunun Eş-Şebab örgütüne karşı ayakta kalabilmesi ve direnebilmesi için saha eğitimleri dahil olmak üzere Somali ordusu eğitilmeye başlandı. 2013 yılında Mogadişu Limanı, 20 yıllık süreyle Türk bir şirkete kiralandı.[19] 2014 yılında liman tamamen Türk şirketlerin kontrolüne bırakıldı. Limandan elde edilen gelirin %55'i Somali'nin hazinesine gidecekken %45'ini Türk şirketin alması kararlaştırıldı.[20] 2010 yılında varılan askeri anlaşma 2014 yılında geliştirildi. Somalili askerlerin Türkiye'de eğitim görmesi, Türkiye'nin Somali'de askeri üs kurması gibi kararlar alındı.[21] 2015 yılında Dışişleri Bakanlıkları nezaretinde yeni kalkınma projeleri imzalandı. Yeni askeri, idari ve ticari anlşamalar içeren bu anlaşmayla birlikte Türkiye-Somali ilişkileri zirve noktalarına ulaştı.[22]

Eylül 2017'de Türk Silahlı Kuvvetleri, yapılan anlaşmalardan sonra Somali'nin başkentinde TURKSOM Askerî Eğitim Üssü'nü kurmuştur.[23][24]

• Türkiye'nin Mogadişu Büyükelçiliği11 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Somali'nin Ankara Büyükelçiliği21 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.