Hamamlı, Artvin

Hamamlı, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Artvin kentine 29 km uzaklıktadır.

Hamamlı köyünde, 10. yüzyıldan kalma Doliskana Kilisesi. Fotoğraf: Niko Marr, 1904. Fotoğraf Marr'ın 1904 tarihli gezisinin notları olan Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (1911; Petersburg, Rusça; Gürcüce baskısı 2015, Batum) adlı kitaptan alınmıştır.
Hamamlı
Köy

Artvin'in Türkiye'deki konumu
Hamamlı
Hamamlı'nın Artvin'deki konumu
Ülke Türkiye
İl Artvin
İlçe Merkez
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
Rakım 508 m (1.666 ft)
Nüfus
 (2019)
 • Toplam 167
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 0466
İl plaka kodu 08
Posta kodu 08100
Resmî site
-

Köyün eski adı

Bugün Hamamlı adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Doliskana’dır. Gürcüce bir yer adı olan Doliskana (დოლისყანა), yumuşak buğdayın bir türü olan “doli” (დოლი; Triticum vulgare var. ferrugineum) ile ekili alan, tarla anlamına gelen “kana” (ყანა) kelimelerinden oluşur. Doliskana bu buğdayın yetiştiği arazi, buğday tarlası anlamına gelir.[1]

Bu yer adı Türkçede bozulmuş, Dolishane ve Dolishana biçimlerini almıştır. Nitekim Muvahhid Zeki 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı kitabında köyün eski adını Dolishane (دوليسخانه) biçiminde vermiştir.[2] 93 Harbi’nde bölgeyi ele geçiren Ruslar da muhtemelen Türkçe yazılış benimseyerek 1886 yılında köyün adını Dolis-hane (Долис-Хане) olarak kaydetmişlerdir.[3] Oysa köyün adı 10. yüzyıldan itibaren Gürcüce kaynaklarda Doliskana biçiminde yazılmaktadır.

1925 yılında köyün adı değişmiş olduğu halde, Dahiliye Vekaleti'nin 1933 yılında yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta Hamamlı değil Dolishana adı geçmektedir.[4]

Hamamlı köyündeki en önemli tarihsel yapı Doliskana Kilisesi'dir.

Tarihçe

Doliskana’daki 10. yüzyıl Gürcü manastırı buranın eski bir yerleşim yeri olduğunu göstermektedir.[5] Yazılı kaynaklarda Doliskana adı ilk kez 9. yüzyılda geçer. Gürcü kral Aşot Kurapalati 826 yılında Doliskana köyünde öldürülmüştür. Doliskana Gürcistan Krallığı sınırları içindeyken, Kveli Kalesi Savaşı’nda II. Giorgi’nin yenilmesinden sonra Tao-Klarceti bölgesinin diğer yerleri gibi Büyük Selçuklu istilasına uğradı. Daha sonra birkaç kez el değiştiren bölge, Gürcü atabegleri yönetimindeyken 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçti. Doliskana, aynı dönemde kurulan Çıldır Eyaleti içinde yer aldı.

Uzun süre Osmanlı yönetiminde kalan Doliskana, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, 21 Ocak 1878’de Osmanlı-Rus çarpışmalarına sahne oldu. Rusları Osmanlı ordusunun bu köyde yendikten sonra Artvin’e doğru ilerlediler. Bu savaşın sonunda Ruslar Tao-Klarceti bölgesini ele geçirdiler. 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Doliskana'da 216 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir.[3]

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Doliskana bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri tarafından Artvin ile Ardahan bölgeleri ve geçici olarak da Batum'u fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Doliskana'nın da içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[6]

Ertesi yılki nüfus cetveline göre Berta nahiyesine bağlı Doliskana köyünde 15 hanede 57 kişi yaşıyordu.[7] 1925 yılında köyün adı Hamamlı olarak değiştirildi. 1926 nüfus tahririne göre köyde 24 hanede 122 kişi yaşıyordu.[8]

Tarihsel yapılar

Doliskana Manastırı'nın ayakta kalan tek yapısı, manastırın ana kilisesi olan Doliskana Kilisesi'dir. Kubbeli ve haç planlı kilise 10. yüzyılda yapılmıştır. Kilisenin duvar resimlerinin bazı kısımları günümüze ulaşmıştır. 1904 yılında bölgeyi gezen Niko Mari, Doliskana Kilisesi’nin özellikle kubbe kasnağına ve dış kaplamasının güzelliğine dikkat çekmiştir. Güney duvarındaki kabartma erkek figürün kilisenin maketini elinde tutmuş olarak tasvir edilmiş olduğunu belirtir.[9] Kilisenin ibadet yeri olan ana bölümü büyük ölçüde sağlamdır ve 1998’e kadar cami olarak kullanılmıştır.[10]

İklim ve tarım

Karadeniz iklimi içinde kalan köyde zeytin yağı üretimi oldukça yoğun yapılmış olup bir dönem sonra barajın köyü alması ile birlikte bugün yapılmamaktadır. Ceviz, dut, kızılcık ağaçları yoğunluktadır. 1950'li yıllarda kalabalık bir nüfusu içinde barındıran köy, şimdilerde az sayıda haneyi barındırmaktadır.

Nüfus
Yıllara göre köy nüfus verileri
2019 167[11]
2018 186[11]
2017 130[11]
2016 140[11]
2015 143[11]
2014 169[11]
2013 182[11]
2012 160[11]
2011 165[11]
2010 182[11]
2009 177[11]
2008 191[11]
2007 177[11]

Kaynakça
  1. Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce), 2019, Tiflis, s. 19, ISBN 9789941485244.
  2. "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 113". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020.
  3. "kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2020.
  4. Köylerimiz, İstanbul, 1933, s. 221.
  5. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 24, 136, ISBN 9789941478178.
  6. Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  7. Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 204, ISBN 9786055708856.
  8. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 141, ISBN 9789944197526.
  9. Niko Marr, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürücüce), Batum, 2015, s. 73, ISBN 9789941434112.
  10. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 136, ISBN 9789941478178.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.