Aydınköy, Ardanuç

Köyün bilinen en eski adı Tanzot ya da Tanzoti’dir (Gürcüce: ტანძოთი). Bu ad Türkçede Tanzod ya da Danzot gibi farklı biçimler almıştır. Nitekim 17. yüzyılıln sonlarına ait Osmanlı tahrir defteri olan Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır’da köyün adı Tanzod (طانزود) biçiminde yazılmıştır.[1] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda bölgeyi ele geçiren Ruslar ise köyün adını 1886’da Tanzot (Танзот) olarak kaydetmişlerdir.[2] Muvahhid Zeki, köyün adının değişmesinden sonra 1927 yılından yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı kitabında Aydın'ın eski adını Danzot (دانزوت) biçiminde vermiştir.[3] Öte yandan, adının değişmesine karşın, Dahiliye Vekaleti'nin 1933'te yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün adı Aydın değil Danzot olarak geçer.[4]

Tarihsel Klarceti bölgesinin yerleşmelerinden biri olan Tanzot'un kuruluşu hakkında bilgi yoktur. Bununla birlikte 14. yüzyılın başında inşa edilen bir kilisenin ve kalenin varlığı köyün eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[5] Köy Cakeli sülalesi tarafından yönetilen Samtshe-Saatabago sınırları içindeyken 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçti. Osmanlı Devleti tarafından Samtshe-Saatabago toprakları üzerinde kurulan Çıldır Eyaleti içinde yer aldı. Tanzot 17. yüzyılın sonlarında bu eyalet içinde Ardanuç livasının merkez nahiyesine bağlı bir köydü.[6]

Uzun süre Osmanlı idaresinde kalan Tanzot’u 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Ruslar ele geçirdi. 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre köyde 1.452 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun 948’i Türk, 504’ü Ermeni olarak kaydedilmiştir.[2] 1904 yılında bölgeyi gezen Nikolay Marr'a göre Tanzot'ta 200 kadar Türk, 115 Ermeni ve 6 Katolik aile yaşıyordu.[7] 1910 tarihli Rus kayıtlarına göre ise Tanzot Artvin sancağına (okrug) bağlı Ardanuç kazasında (uçastok) yer alıyordu.[8]

Aydınköyü'nün camisinde yer alan Gürcüce yazıtlı taşlardan biri. Fotoğraf: Niko Marr, 1904. Fotoğraf Marr'ın 1904 tarihli gezisinnin notları olan Klarceti ve Şavşeti Gezi Günlükleri (1911; Petersburg, Rusça; Gürcüce baskısı 2015, Batum) adlı kitaptan alınmıştır.

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Tanzot bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri tarafından Artvin ile Ardahan bölgeleri ve geçici olarak da Batum'u fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Tanzot’un da içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[9]

Tanzot’ta 1922 nüfus cetveline göre 111 hanede 536 kişi yaşıyordu.[10] Tanzot adı 1925'te Aydın olarak değiştirildi. 1926 nüfus tahririne göre köyün nüfusu 145 hanede yaşayan 718 kişiden oluşuyordu.[11] İçişleri Bakanlığı’nın 1968’de yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün adı Aydın olarak geçer.[12] Aydın adı daha sonra Aydınköy’e dönüşmüştür.

Tanzot'ta biri geç tarihli iki kilise vardı. 1311 yılında inşa edilmiş eski kilisenin yerinde bugün köyün camisi bulunmaktadır. 1843 yılında yapılmış olan ikinci kilise ise Ermeni kilisesidir ve sadece yıkıntıları kalmıştır. 1311'de inşa edilmiş olan kilisenin yerinde yapılan camide Gürcüce yazıtlı taşların varlığı, yıkılmış olan kilisenin Gürcü kilisesi olduğunu düşündürmektedir.[7] Tanzot'un merkezinin 400 m batısında yolun başındaki tepede Tanzot Kalesi yer alır. Moloz taşla inşa edilmiş olan kale (20 x 10 m), büyük ölçüde günümüze ulaşmıştır.[5] Kilise ve kalelerin dışında Tanzot, taş yapı dükkânları, çeşmesi ve tarihi ahşap evleriyle de ünlüdür.[13]

• Yerelnet
• SEÇSİS 7 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.