Teksas

Teksas (İngilizce: Texas) Amerika Birleşik Devletleri'nde en kalabalık ikinci (Kaliforniya'dan sonra) ve en geniş ikinci eyalet, Kıta ABD'sinin en geniş eyaleti. Coğrafi olarak ülkenin merkezi güneyinde yer alır. Teksas güneyde Meksika'nın Chihuahua, Coahuila, Nuevo León, ve Tamaulipas eyaletleri ile uluslararası sınır; batıda New Mexico, kuzeyde Oklahoma, kuzeydoğuda Arkansas ve doğuda Louisiana eyaletleri ile sınır oluşturur. Teksas 268.820 milkare (696.200 km2) alana ve sürekli artan 26.4 milyon (Haziran 2013) nüfusa sahiptir.[1]

Başlığın diğer anlamları için Teksas (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Başlığın diğer anlamları için Texas (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Teksas Eyaleti
Teksas'ın bayrağı Teksas'ın arması
Amerika Birleşik Devletleri'nin eyaletleri
BaşkentAustin
En büyük kentHouston
ValiGreg Abbott (R)
Senatörler{{{Senators}}}
Alan
 -Toplam Alan696.241 km²
 - Kara678.907 km²
 - Su17.333 km² (2,5%)
Nüfus (2000)
 - Toplam Nüfus29,472,295 (2.)
 - Nüfus yoğunluğu30,75 /km² (28.)
Eyalet olarak kabul edildiği
 - Tarih29 Aralık 1845
 - Sıra28.
Koordinatlar
Enlem25°50'K ile 36°30'K arası
Boylam93°31'B ile 106°38'B arası
Genişlik1.065 km
Uzunluk1.270 km
Zaman dilimiCentral: UTC-6/-5
Mountain: UTC-7/-6 (part of west Texas)
Rakım
 - En yüksek noktaGuadalupe Peak, 2,667 m
 - Ortalama Yükseklik520 m
 - En alçak nokta0 m
Kısaltmalar
 - ABD posta kısaltmasıTX
 - ISO 3166-2US-TX
Web sayfasıtexas.gov

Houston Teksas'ın en büyük ABD'nin dördüncü en büyük şehri, San Antonio ise eyaletin en büyük ikinci ve Birleşik Devletler'in en büyük yedinci şehri. Dallas-Fort Worth ve Greater Houston sırasıyla en büyük dördüncü ve beşinci ABD metropolitan bölgesi. Diğer büyük şehirler El Paso ve eyalet başkenti Austin'dir. Teksas'a eskiden bağımsız bir cumhuriyet olduğunu belirtmesi ve Meksika'dan bağımsızlığın alınma mücadelesini hatırlatması amacıyla yalnız yıldız eyaleti anlamına gelen "Lone Star State" lakabı takılmıştır. "Yalnız Yıldız" bugün Teksas eyalet bayrağında ve Teksas eyalet mühründe bulunur.[2] Eyalet adı olan Teksas (Texas) adının kökeni, Caddo dilinde arkadaşlar anlamına gelen "Tejas" kelimesinde gelir.[3]

İklim

Kıyılarda ve doğuda sıcak ve nemli alttropikal, iç kesimlerde özellikle Panhandle'de kuru ve en düşük sıcaklık ile en yüksek sıcaklık dereceleri arasında fark büyük olan kara iklimi egemendir. Yüzölçümünün genişliği ve iklimin çeşitliliği, topraklarının ancak %20 kadarının ekildiği halde çeşitli bir tarımsal üretime olanak vermektedir.

Ekonomi

Teksas dünyanın en zengin yerlerinden biridir. Yalnız Amerika Birleşik Devletleri'nde değil bütün dünyada yeraltı ve yerüstü zenginlikleriyle önemli bir yer tutar. Ilımlı bir bölgede bulunan geniş topraklarında tarımın birçok türü, hayvancılık yapılır. Ayrıca dünyanın en zengin petrol yataklarının bir kısmı da buradadır. Yalnız petrol ele alındığında yıllık kazancı milyar dolarları bulur. Teksas petrol üretim patlaması ile başlayan üretim artışı sayesinde bugün Amerika Birleşik Devletleri'nin petrol ihtiyacının %40 kadarı Teksas'tan sağlanır. Tarımda Amerika Birleşik Devletleri içinde liderdir. Hayvancılıkta da lider konumundadır. Texas ayda 982,4 milyon dolarla Amerika Birleşik Devletleri'nde Kaliforniya'dan sonra en büyük ticareti gerçekleştirir.

Tarih
Ana maddeler: Teksas Devrimi ve Teksas-Kızılderili savaşları

Teksas'a ilk defa 1528'de İspanyol gemici Cabeza Da Vaca ile gelenler ayak basmıştır. O günden sonra sırasıyla Fransa, İspanya, Meksika'nın eline geçti. 1836'da bağımsız bir cumhuriyet oldu. 1845'te Amerika Birleşik Devletleri'ne katıldı. O sıralarda Teksas'ta birkaç küçük şehir ve hayvan beslenen büyük çiftliklerden başka bir şey yoktu. Gerek hayvancılık, gerek tarım, gerekse petrol'ün bulunması XX. yüzyıl içinde Teksas'ın gelişmesinde en önemli etkenlerdi. Teksas eyaletinin diğer eyaletlere nazaran ayrıcalıklı olduğu söylenebilir. Halk oylaması sonucu gerekli çoğunluğa ulaştığı takdirde Amerika Birleşik Devletleri'nden ayrılma hakkı vardır.

Siyaset
Ana madde: Teksas'ta siyaset

Teksas'taki şehirler
Teksas'taki Şehirler

Teksas'ta 254 şehir vardır. En önemli 7 şehri Houston, San Antonio, Dallas, Austin, Fort Worth, Lubbock ve El Paso'dur. Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük 20 şehri arasında buradaki birçok şehir bulunmaktadır.

Teksas'taki
şehirlerde		ABD'deki
şehirlerde		ŞehirNüfus
Yüzölçümü
Teksas'taki
Konumu
1.4.Houston2.016.582601,7Güneydoğu Teksas
2.7.San Antonio1.256.509412,1Güney Teksas
3.9.Dallas1.213.825385,0Kuzey Teksas
4.16.Austin690.252258,4Orta Teksas
5.19.Fort Worth624.067298,9Kuzey Teksas
6.21.El Paso598.590250,5Batı Teksas

Nüfus ve etnik yapı
Daha fazla bilgi için: Teksas Kızılderilileri

Teksas eyaletinin nüfusu 23,5 milyon kişidir. Halkın (%83)'ü beyazdır. Geri kalan (%17) ise siyahidir. Etnik köken olarak ;

Meksikalı (%25,3), Alman (%10,9), Afrikalı ve yerliler (%10,5), İngilizler (%7,2), ve İskoçlar ile İrlandalılar (%7,2) ve geri kalanlar oluşturur.

Dil

Teksas'ta en çok konuşulan dil İngilizce'dir. İngilizce'den sonra İspanyolca konuşulur ve İspanyolca'yı Fransızca izler. Türkçe, Almanca, Lehçe, Çekçe, Korece, Vietnamca, Ermenice, ve Urduca konuşan küçük gruplar vardır. Ayrıca Amerikan yerlileri kendilerine özgü bazı diller konuşurlar.

Eğitim
Rice Üniversitesi
Houston
San Antonio
Austin

Teksas'ta yüksek kalitede eğitim veren birçok üniversite ve kolej vardır.

College Station'taki Teksas A&M Üniversitesi, Austin'deki Texas Üniversitesi, Houston Üniversitesi, Lubbock'taki Teksas Tech Üniversitesi, Dallas'taki UTD (UT Dallas) Üniversitesi gibi uluslararası üniversitelerle birlikte daha küçük dereceli üniversiteler de vardır örneğin; Denton'daki Kuzey Texas Üniversitesi, Houstan'daki Rice Üniversitesi, San Antonio'daki Trinity Üniversitesi gibi 100'ün üzerinde üniversite bulunur.

Kaynakça
  1. "U.S. Census Bureau Announces 2010 Census Population Counts – Apportionment Counts Delivered to President". Press Release. U.S. Census Bureau. 23 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2011.
  2. "Introduction to Texas". Netstate.com. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2010.
  3. Texas from Sea to Shining Sea http://books.google.co.in/books/about/Texas.html?id=PUemv3wa0O8C&redir_esc=y 14 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.