Akçaabat

Kentin bilinen en eski adı "Platana" olup Yunanca "çınar ağacı" [3] anlamına gelmektedir. 19. yüzyılda bu adın deforme edilmesiyle Pulatane, Pulathane adları oluşturulmuştur. Bıjışkyan (1817) seyahatnamesinde kentin adı hakkında şu açıklamayı yapmıştır: "Platana, altı mil uzakta Yoros koyunun içinde bir kasabadır. Platana çınar ağacı demektir, çünkü eskiden bura halkı aynı ağaca tapardı. Bununla beraber, bazıları Polathane yani "demir fabrikası" olarak zikrederler”.[4] Kentin adının ticaretin gelişmesi ve paranın bolluğundan dolayı, beyaz evlerinden dolayı veya eski Türkçede "batıdaki şehir" anlamına geldiği de iddia edilmiştir. Herhangi bir kaynağa dayanmayan bu varsayımın, Platana adı için değil Akçaabat için ileri sürülmüş olduğu anlaşılmaktadır. Oysa Akçaabat eskiden ilçe merkezinin adı değildi. 1904 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'nde de ilçe merkezinin "Platana" olduğu ve Yunanca "çınar" anlamına geldiği belirtilmiştir.[5]

Akçaabat'tan bir görünüm (1967)

Akçaabat'tan bir görünüm (1976)

Türkler ilçeye 12. yüzyıldan itibaren Selçuklu döneminde Türkmen beylerinin bölgeyi fethetmesiyle yerleşmeye başlamışlardır. Fatih Sultan Mehmet tarafından 1461 yılında fethedilen Akçaabat’ta Roma, Bizans, Trabzon İmparatorluğu ve Osmanlı dönemine ait tarihi yapıt ve izlere rastlamak mümkündür.

Akçaabat, 1867'de Trabzon vilayeti kulunca, kaza olarak bu vilayetin merkez sancağına bağlandı. 1896 tarihli vilayet salnamesine göre Akçaabat kazasının nüfusu 46.073 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun yüzde 9'u (4.161 kişi) Rum, yüzde 6,9'u (3.175 kişi) Ermenilerden oluşuyordu. Bu tarihte ilçe merkezine Polathane deniyordu ve bu ad Yunanca Platana'dan değişime uğramıştı.[6]

Akçaabat‘ın, Osmanlı dönemine ait kaynaklarda şehir merkezi “Pulathane”, ilçe geneli ise “Akçeabâd” olarak geçmektedir. Cumhuriyet döneminde büyük bölümü Yunanca olan Akçaabat köy adları[7] da değiştirilerek yerlerine Türkçe isimler konulmuştur. Kronolojik sıralama ile Akçaabat için önemli olayları şu şekilde sıralamak mümkündür;

• MÖ 700 : Akçaabat, Kolhis ülkesinde Miletos ticaret kolonilerinin bir uzantısıdır.
• MÖ 2. yy : Akçaabat Pontus Krallığı’nın eline geçer.
• 1214 : Akçaabat Trabzon İmparatorluğu'nun eline geçer.
• 1461 : Akçaabat Trabzon ile birlikte Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı Devleti’nin topraklarına katıldı.
• 1797 : Akçaabat'ta büyük bir veba salgını meydana geldi.
• 1810 : Akçaabat tarihi açısından Osmanlı döneminin en önemli olayı Sargana Savunmasıdır.
• 1880 : Akçaabat Belediyesi kuruldu
• 1884 : Akçaabat, Teşkilat Nizamnamesi gereği ilçe kimliğini kazandı.
• 1893 : Akçaabat'ta kolera salgını meydana geldi.
• 20 Nisan 1916 : I. Dünya Savaşı sırasında Çarlık Rusya’sı Akçaabat'ı işgal etmiştir.
• 17 Şubat 1918 : Düşman işgalinden kurtulan Akçaabat, Cumhuriyet Döneminde kültür, sanat, eğitim, ticaret gibi alanlarda hızla gelişen bir ilçe durumuna gelmiştir.
• 1923 : Kentin Hristiyan Rum ahalisi mübadele ile Yunanistan'a gönderilmiştir.
• 20 Haziran 1990 : Büyük bir sel felaketi meydana gelmiştir.

Şehrin tarihinde 1810 yılı Ramazan ayı ayrı bir yer tutar. Bu tarihte Rus donanması Sargana mevkiine çıkarma yapmak istemiştir. Akçaabat halkı 48’i kadın olmak üzere 969 kayıp vererek yurdu savunmuştur. I. Dünya Savaşı sırasında 20 Nisan 1916 tarihinde Çarlık Rusya’sı Akçaabat’ı işgal etmiş; ancak bu işgal de uzun sürmemiş ve 17 Şubat 1918'de Akçaabat işgalden kurtulmuştur. Bir rivayete göre bu savunmada kahramanca başarı gösteren Salih Ağa isimli bir terzi, dönemin Osmanlı sultanı tarafından kendisine bir yerleşim yeri verilerek (şu anki Akçaköy) ödüllendirilmiştir. Bu savunmada rol alan değişik ailelere de değişik yerlerde istihkam hakkı verilmiştir.

Horon, Akçaabat'ın geleneksel oyunlarındandır.

Akçaabat köftesi

Trabzon yöresine özgü tüm ögeleri bünyesinde barındıran Akçaabat kendine has gelenekleri şunlardır. Kemençe, Davul-Zurna ve Bağlama geleneksel çalgılardandır.

• Kalandar
• Hıdrellez
• Mart Dokuzu
• Alaturbi

Osmanlı ülkesine sığınan Gürcü prensesi Sopio Gurieli'nin mezarı burada bulunmaktadır.

Balıkçılık, fındık, zeytincilik, tütüncülük, turizm ve hayvancılık ilçenin başlıca gelir kaynağıdır.

Wikimedia Commons'ta Akçaabat ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Akçaabat Kaymakamlığı16 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.