Türkvizyon Şarkı Yarışması

Türkvizyon ilk olarak 2010 yılında TMB TV'nin o dönem genel müdürü olan Naim Burak'ın Türk dünyasını kapsayacak Eurovision Şarkı Yarışması benzeri bir yarışma üzerinde çalıştıklarını açıklaması ile medyada yer almıştır.[8] Türkiye'nin 2012 yılının ardından 2013'te de Eurovision'a katılmayacağını açıklamasıyla birlikte Burak'ın bahsettiği şarkı yarışmasının yapılacağı iddiaları iyice güçlenmiştir. Denizli'de düzenlenen Uluslararası Türkçe Sözlü Müzik Festivali'nin genişletilerek Türkçevizyon Şarkı Yarışması adıyla uluslararası bir organizasyona dönüştürülmesi ihtimali de seçenekler arasına alınsa da[9] yeni bir organizasyon oluşturulmuş ve Türkvizyon Şarkı Yarışması ortaya çıkmıştır.[10] 20 Eylül 2013 tarihinde Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti etkinlikleri çerçevesinde Anadolu Üniversitesi Yunus Emre Kampüsü'nde gerçekleştirilen[11] imza töreninde ise Türk dünyasının ileri gelenlerinin de bulunduğu bir törenle organizasyonu resmiyete döken imzalar atılmıştır.[12] Medyada Türkvizyon için sıklıkla dile getirilen Eurovision'un alternatifi olduğu iddiaları[13] imza töreninde Türkiye Millî Eğitim Bakanı Nabi Avcı ve TMB TV Genel Yayın Yönetmeni Ayşe Kerimova Gönen tarafından reddedilmiş, Türkiye'nin gelecekte Eurovision'a katılsa dahi Türkvizyon'un düzenlenmeye devam edileceğini belirtmişlerdir.[14][15]

Uluslararası alanda TMB TV'nin öncülüğünde, TÜRKSOY'un da 2 Ekim 2013 kararlı daimi konsey 31. dönem toplantısının sonuç bildirisinde belirtildiği üzere desteklediği[16] yarışma yerel düzeyde ise Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı, TRT, Kral TV ve Anadolu Üniversitesi'nin de destekleriyle organize edilmiştir.[17][18]

İlk kez 19 Aralık 2013 tarihinde gerçekleşen Türkvizyon'da yarı final aşaması uygulanmış ve bu aşamaya yirmi dört Türk ülke/bölgesi katılmıştır.[19][20] Yarışmanın final aşaması ise 21 Aralık 2013 tarihinde gerçekleşmiş, yarı finali geçen on iki ülke/bölgenin yer aldığı[21] bu aşamada da oylama ülke temsilcilerinin yer aldığı jüri tarafından yapılmış ve ilk Türkvizyon birincisi Farid Hasanov'un söylediği Yaşa şarkısı ile Azerbaycan olmuştur.[22][23]

Yarışmanın ikincisi ise 2014 yılının Türk Dünyası Kültür Başkenti olan Tataristan Cumhuriyeti'nin başkenti Kazan'da gerçekleştirilmiştir. İlk yıl yarışmaya katılan Altay Cumhuriyeti, Beyaz Rusya, Dağlık Şor Bölgesi ve Kosova'nın bu yılki yarışmaya temsilci göstermemesine rağmen Almanya, Türkmenistan, Arnavutluk, İran, Rusya ve Bulgaristan'ın yarışmaya katılmasıyla katılımcı ülke sayısı yirmi dörtten yirmi beşe çıkmıştır. Ayrıca yarışmaya katılacağı açıklanan[24] Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, temsilcisi İpek Amber'in Tataristan'a sokulmaması nedeniyle yarışamamıştır. Bu konuda resmî bir açıklama yapılmamasına karşın Rusya'nın kendisine bağlı bir cumhuriyet olan Tataristan'a tanınmayan bir ülkenin temsilcisinin ülkeye alınmamasına dair siyasi baskısı nedeniyle böyle bir kararın alındığı iddia edilmektedir.[25][26] 19 Kasım 2014 tarihinde gerçekleşen yarı finalde on ülke elenmiş, 21 Kasım'da yapılan yapılan finali ise Janar Dugalova'nın İzin Körem adlı şarkısıyla topladığı 225 puanla Kazakistan kazanmıştır.[5] Final aşamasının sonuncusu ise jüride Türkiye'yi temsil eden Sinan Akçıl'ın yarı finalde birçok şarkıcıya 1 puan vermesini diğer jüri üyelerinin protesto etmesi nedeniyle Türkiye olmuştur.[26] 2015 yılında kültür başkenti Merv'de düzenlenmesi beklenen yarışma Türkiye'nin Rus jetini düşürmesi sonrası iki ülke arasında yaşanan olumsuz siyasi gelişmeler sonucunda Türkmenistan'ın ve Rusya'ya bağlı on Türki bölgenin yarışmadan çekilmesi[27] nedeniyle İstanbul'da yarı final olmaksızın yirmi bir katılımcıyla düzenlenmiştir.[28] 19 Aralık tarihindeki yarışmada Kırgızistan temsilcisi Jiydeş İdirisova, Kim Bilet adlı şarkıyla 194 puan toplayarak birinci olmuştur.[29]

Yarışmaya katılan şarkıcılar ve şarkılar kimi ülkelerde jüriler tarafından kararlaştırılmakta kimi ülkelerde ise SMS oylaması yoluyla belirlenmektedir.[30][31] Yarışma yarı final ve final olmak üzere iki ayaklı olarak organize edilmekte, yarışmada tüm ülkeler yarı finalde yer almak zorunda olup finale yükselebilecek ülke sayısı o yılki katılımcı sayısına göre belirlenmektedir. TSİ 18:30 ve 22:00 zaman aralığında yapılan yarışmanın yarı final elemeleri her katılımcı ülkenin bir kişi tarafından temsil edildiği jüri tarafından yapılmakta olup yarışma birincisi ise yine bu jürinin oylamasıyla[32][33] ve SMS oyları ile belirlenmektedir.[34]

Yarışmaya her ülke aynı yıl sadece bir şarkıyla katılabilmektedir. Ülke şarkıcıları 18 yaş üzerinde olmak[35] ve yarı finalde söyledikleri şarkıyı eğer yükselmeyi başarabilirseler finalde de değiştirmeden aynen söylemek zorundadırlar. Ayrıca şarkılar arabesk, fantezi gibi tarzlarda değil modern müzik tarzında olmak zorundadır.[34] Yabancı dilde şarkıların Türkçe çeviri yasak olup sözlerin Türk dillerinden biri ile yazılmış olmak şartı aranmakta (resmî dili Türk dillerinden biri olmayan Arnavutluk, Bosna-Hersek gibi ülkelerde bu şart aranmamaktadır[35]) ve şarkının en az 3 en fazla ise 4 dakika sürmesi beklenmektedir.[34] Katılımcıların ise yine Türk olması ya da vatandaşlık bağıyla Türk devletlerinden birine bağlı olması şartı aranmakta, kişi ya da grup olarak katılınmasına bir kısıtlama yapılmamaktadır.[34]

     2013'te katılan ülkeler
     2014'te katılan ülkeler
     2015'te katılan ülkeler
     2016'da katılan ülkeler

Türkvizyon Şarkı Yarışması'na katılmak için belirli bir coğrafi bölgede yer alma ya da herhangi bir organizasyona üye olma şartı aranmamaktadır. Yarışma katılımcılarını belirleyen iki önemli unsur Türkçe konuşmaları ve Türk halklarından birisi olmalarıdır.[34] Türkiye ve Kırgızistan gibi bağımsız devletlerin yanı sıra Tataristan ve Altay gibi özerk devletlerin de katılabildiği yarışmada ayrıca Türk azınlıkların yer aldığı Ukrayna ve Irak gibi ülkeler de temsil edilebilmektedir.

Yarışmaya ilk yılında yirmi dört ülke katılım sağlamıştır.

Yıl	İlk Kez Katılan ülkeler
2013	Altay Cumhuriyeti, Azerbaycan, Başkurdistan, Beyaz Rusya, Bosna-Hersek, Dağlık Şor Bölgesi, Gagavuzya, Gürcistan, Hakasya, Irak, Kabardino-Balkarya ve Karaçay-Çerkesya, Kazakistan, Kırgızistan, Kırım, Kosova, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Makedonya, Özbekistan, Romanya, Tataristan, Tuva Cumhuriyeti, Türkiye, Ukrayna, Yakutistan
2014	Almanya, Rusya, Arnavutluk, Türkmenistan, Bulgaristan, İran
2015	Sırbistan, Suriye
2016	Avusturya, Belçika, Çuvaşistan, Kumuk, Letonya, Macaristan, Moldova, Hollanda, Stavropol Krayı, İsveç, Polonya, Tacikistan
2017	Düzenlenmedi
2018	Düzenlenmedi
2019	Düzenlenmedi
2020	Moldova, Polonya, Nogay Türk Topluluğu, Tümen Oblastı, Kazakistan Uygur Topluluğu

Yarışmaya katılım şartlarını karşılayan aşağıdaki ülke/bölgeler şimdiye dek katılım sağlamamışlarsa da ileride yarışmaya katılmaları beklenmektedir.

Türkvizyon Şarkı Yarışması, her yıl o yılın Türk Dünyası Kültür Başkenti'nde yapılır. İlk Türkvizyon'un ev sahibi şehri de 2013 yılının Türk Dünyası Kültür Başkenti olan Eskişehir'dir.[36]

Türk kültüründe yer alan anka kuşundan esinlenerek oluşturulan Türkvizyon logosu[37] ev sahibi ülkeye göre her yıl özelleştirilmektedir. Logoda yer alan "Türkvizyon" ve "Türk Dünyası Şarkı Yarışması" yazıları her yıl aynı kalmakta olup bu iki satır arasına o yıl ev sahibi olan şehrin ismi ve yarışmanın düzenlendiği yıl yazılmaktadır.

Türkvizyon Şarkı Yarışması'nın yapılmasında ana amaç Türk dünyasındaki kültürel yakınlaşmayı arttırmak; ortak müzik kültürünü, dilini, sanatını, gelenek ve göreneklerini geliştirmek, korumak, gelecek kuşaklara aktarmak ve kalıcı kılmaktır.[38][39][40] Her yıl bir temanın belirlendiği yarışmanın ikinci yılında kitap, üçüncü yılında ise zaman teması işlenmiştir.[41]

Yarışmanın birincisine altın Anka Kuşu verilirken, ikinci gümüş Anka Kuşu ve üçüncü ise bronz Anka Kuşu ile ödüllendirilmektedir.[42] Maddi bir ödül verilmemektedir.

• Asya-Pasifik Şarkı Yarışması
• Eurovision Şarkı Yarışması

• Resmî site
• Facebook'ta Türkvizyon Şarkı Yarışması