Türkiye Çerkesleri

Türkiye'deki Çerkesler ya da Türkiye Çerkesleri, Türkiye Adığeleri (Çerkesce: Тыркуе aдыгэхэр Tırkuye Adıġeḫer ya da Тыркуем ис адыгэхэр Tırkuyem yis Adıġeḫer), 19. yüzyılda Çerkesya'nın Rus İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesinden sonra başlatılan Çerkes Sürgünü adlı etnik temizlik hareketinde Kuzey Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına gelen Çerkeslerin daha sonra oluşturulan Türkiye sınırlarında kalan kısmıdır.

Türkiye'deki Çerkesler
Адыгэхэр Тырку
Türkiye'deki Çerkes yerleşimleri (Ubıhlar ve Abhaz-Abazalar dahil)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
Çerkesçe, Türkçe
Din
İslam (Hanefi Sünni), Hristiyanlık (Ortodoks)
Türkiye'de Adıgelerin (Çerkes) yaşadıkları yerler

Tüm Türkiye vatandaşları resmi amaçlar için Türk olarak kabul edilir, ancak Türkiye'de yaklaşık 2.000.000 etnik Çerkes olduğu tahmin edilmektedir. Söz konusu "Çerkesler" her zaman atalarının dillerini konuşmayabilirler, hatta bazı durumlarda kendilerini "sadece Türk" olarak tanımlayanlar bile olabilir. Bunun sebebi olarak yıllarca Türkiye hükümeti tarafından sürdürülen asimilasyon politikaları ve yabancılarla yapıaln evlilikler öne çıkar.[1][2][3][4][5]

Türkiye'deki Çerkesler içinde dillerini en iyi koruyan grup esas olarak Kayseri ve Sivas’a bağlı köylerin bulunduğu Uzunyayla ile Maraş-Göksun ilçesinde yaşayan Kabardeyler olup[6] TRT-3 kanalında devletçe yayın yapılan ilk Çerkes dili de bunların konuştuğu Doğu Çerkesçesidir.[7][8][9]

Çerkes adı Kafkasya'da Çerkesçe denen lehçe grubunun Batı Çerkesçesi ve Doğu Çerkesçesi olmak üzere iki kolunu konuşan Kuzey Kafkasyalıları nitelendirirken, Türkiye'de (ve Osmanlı coğrafyasında) ise bunlar dışında ayrıca Abazalar, Çeçenler[10][11][12], Abhazlar, Osetler, Karaçaylar ve Balkarlar gibi farklı dil ailelerinden dilleri konuşan Kuzey Kafkasyalıları topluca belirtmek için yaygın biçimde kullanılır.

Boyları

Türkiye'deki bütün Çerkes boyları İstanbul ilinde de yaşasa da, Anadolu'da yoğun bir şekilde yerleşik bulunduğu iller şöyledir:[13]

Ahlat Çerkesleri

Türkiye'nin en doğusundaki Çerkes diasporası Ahlat'ta yaşamaktadır. Şapsığ Çerkeslerinden olan Ahlat Çerkeslerinin eskiden sekiz dokuz olan köy sayısı günümüzde bire (Adilcevaz'da) düşmüş olup çoğu Ahlat merkezde yaşamaktadır.[15]

Dernek

Türkiye Çerkeslerinin en büyük dernek yapılanması[16] olan iki federasyondan birisi Çerkes Dernekleri Federasyonu (Çerfed) bir diğeri ise Kafkas Dernekleri Federasyonu (Kaffed)' nur. Kaffed aynı zamanda Dünya Çerkes Birliği (DÇB) örgütünün kurucu üyesidir.[17]

Kaynakça
  1. Lambton, Ann; Lewis, Bernard, (Edl.) (1977). "3". The Cambridge history of Islam (Reprint. bas.). Cambridge: Cambridge Univ. Press. s. 231. ISBN 0521291356. 1 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
  2. Davison, Roderic H. (2013). Essays in Ottoman and Turkish History, 1774-1923: The Impact of the West. University of Texas Press. s. 3. ISBN 978-0292758940. 6 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
  3. Yunusbayev, Bayazit (2015). "The Genetic Legacy of the Expansion of Turkic-Speaking Nomads across Eurasia". PLoS Genetics. 11 (4): e1005068. doi:10.1371/journal.pgen.1005068. PMC 4405460 $2. PMID 25898006.
  4. Alkan, Can; Kavak, Pinar; Somel, Mehmet; Gokcumen, Omer; Ugurlu, Serkan; Saygi, Ceren; Dal, Elif; Bugra, Kuyas; Güngör, Tunga; Sahinalp, S Cenk; Özören, Nesrin; Bekpen, Cemalettin (7 Kasım 2014). "Whole genome sequencing of Turkish genomes reveals functional private alleles and impact of genetic interactions with Europe, Asia and Africa". BMC Genomics. 15 (1): 963. doi:10.1186/1471-2164-15-963. PMC 4236450 $2. PMID 25376095.
  5. Heraclides, Alexandros; Bashiardes, Evy; Fernández-Domínguez, Eva; Bertoncini, Stefania; Chimonas, Marios; Christofi, Vasilis; King, Jonathan; Budowle, Bruce; Manoli, Panayiotis; Cariolou, Marios A. (16 Haziran 2017). "Y-chromosomal analysis of Greek Cypriots reveals a primarily common pre-Ottoman paternal ancestry with Turkish Cypriots". PLOS ONE. 12 (6): e0179474. Bibcode:2017PLoSO..1279474H. doi:10.1371/journal.pone.0179474. PMC 5473566 $2. PMID 28622394.
  6. Papşu, Murat (2003). Çerkes dillerine genel bir bakış Kafkasya ve Türkiye 10 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Nart Dergisi, Mart-Nisan 2003, Sayı:35
  7. Aslan, Cahit (2005). Doğu Akdeniz’deki Çerkesler 4 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Adana Kafkas Kültür Deneği Yayınları, Yayın No : 02, Temmuz-2005, Adana
  8. Nart Ajans : TRT'nin Çerkezce yayını beğenildi 4 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. Dr Meşfeşşu Necdet Hatam. Bilgi kirliliği 4 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2015.
  11. http://www.cerkesarastirmalari.org/pdf/turkcekitap/cerkeslerde_kasenlik_adeti_eskisehir.pdf 4 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 4 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Gülüzar Altın ve Meryem Gümüş (Eskişehir Eti Sosyal Bilimler Lisesi). Çerkeslerde kaşenlik âdeti üzerne sosyolojik bir inceleme: Eskişehir örneklemi, danışman Mehmet Aksoy, TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Bursa 2011)
  12. http://www.orsam.org.tr/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/20121116_134turing.pdf 19 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Irak Çerkesleri (Çeçenler, Dağıstanlılar, Adigeler). Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM rapor no: 134, Kasım 2012 )
  13. Seral Çelik - Hürriyet Karadeniz. Türkiye'deki Çerkesler: Kaf Dağı'na dönsek mi? 19 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 2000'e Doğru, 12 Mart 1989, s. 11
  14. Sediyani, İbrahim (6 Eylül 2011). "Sakarya Akyazı ili Çerkesleri". nartajans.net. 17 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2015.
  15. Selçuk Balkar. Ahlat Çerkesleri - Kafkas Diasporası 10 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  16. Адыгэхэм я щыгъуэ-щIэж махуэм къызэрагъэпэща пэкIур Тыркум гулъытэншэу къыщагъэнакъым. 2012-06-09 (Çerkesçe)
  17. "Kafkas Dernekleri Federasyonu İlkeleri". 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2013.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.