Geleneksel Çin tıbbı

Geleneksel Çin tıbbı (GÇT) (İngilizce: traditional Chinese medicine ve kısaca TCM, Basitleştirilmiş Çince: 中医学; Geleneksel Çince: 中醫學; pinyin: Zhōngyī xué), binlerce yıldır Çin'de geliştirilen ve uygulanan geleneksel tıbbi uygulamaların bütününü tanımlamaktadır. Sinosfer'de yaygınca kullanılan GÇT; Yin ile yang, Beş Element, insan bedenindeki Meridyen sistemi, Zang Fu organ teorisi gibi alanları olan bir felsefi çatı üzerinde yükselir. Hastalık ve tedavi bu kavramlara dayanarak ele alınır.

Hong Kong Tsim Sha Tsui'da bir geleneksel çin tıbbı ürünleri satan dükkân

Geleneksel Japon ve Kore tıbbı gibi diğer geleneksel Doğu Asya tıp sistemlerini de içerir. Kişinin rahatsızlığını ve hastalıklarını anlayıp, tedavi etmek ve önlemek için dahili ve harici çevresi arasında bir uyum olması gerektiği teorisi üzerine kurulu bir geleneksel tıp anlayışıdır.

GÇT akademisyenler tarafından; kullanılan tedavilerin mantıklı bir etki mekanizması olmaması ve qi, Meridyen sistemi ve akupunktur noktaları gibi kavramların bilimsel kanıtlara dayanmaması gibi nedenler gösterilerek eleştirilir ve uygulamalar sözdebilim olarak karakterize edilir.[lower-alpha 1] Ayrıca kullanılan bazı malzemelerin insanlar üzerinde toksik etkilere sahip olması ile GÇT'nin çiftlik ve yaban hayvanlarından elde edilen hayvansal ürünler yoluyla, aralarında muhtemelen COVID-19'un da yer aldığı[4] ölümcül zoonoz hastalıkların kaynağı olması da eleştirilmektedir.[5]

Tarihçe

Geleneksel Çin tıbbının ardındaki felsefenin büyük kısmı Taoist felsefeden gelmekte ve insandaki rahatsızlığı üreten maddi, özsel veya manevi etkenlerin varlığını kabul etmektedir.

GÇT'da vücuttaki çi'nin dolaşım kanalları ya da meridyenlerini gösteren diagram

M.Ö. 2698 ile 2596'e kadar iktidarı süren efsanevi Çin imparatoru Sarı İmparator'un veziri Ch'i Pai ile yaptığı diyaloglardan doğduğu kabul edilen Neijing Suwen veya Huangdi Neijing diye de bilinen Dahili Tıbba İlişkin Temel Sorular adlı kitabın Geleneksel Çin Tıbbının ilkelerini içeren ilk yazılı kaynak olduğu kabul edilir. Modern bilginler metnin bir bölümünün M.Ö. 1000'li yıllara dayanmış olsa da geri kalan bölümlerinin Chou ve Han hanedanlıkları sırasında yaşamış adı bilinmeyen bazı bilginlere ait olduğunu iddia etmektedirler.

Neijing Suwen'e ilk atıp yapılan eser Han hanedanlığı sırasında yaşayan ve M.S. 2.yüzyılın sonlarında Chang-sha bölgesinin valiliğini yapmış olan Zhang Zhong Jing'in yazdığı Soğuk Hasarı Üzerine Risale'sidir. Jin hanedanlığı sırasında yaşayan ve akupunkturu benimseyen ve uygulayan Huang-fu Mi (M.S.215-282) M.S. 265'te yazdığı eseri Jia Yi Jing'de Sarı İmparatordan alıntı yapmaktadır.

Bununla birlikte Geleneksel Çin Tıbbı Klasik Çin Tıbbından farklılık göstermektedir. Çin'de ulusalcı hükûmet Çin'i bilimsel gelişmenin gerisinde bırakacağı endişesiyle klasik çin tıbbını yasaklamış ve Çin'de klasik çin tıbbını uygulayan bazı kişileri idam etmiştir. 1960 yılında Mao Zedung nihayet hükümetin klasik çin tıbbını yasa dışı saymaya devam edemeyeceğine karar vererek en bilinen 10 doktorun içinde yer aldığı bir komisyon kurdurmuş ve klasik çin tıbbını araştırmaları yaptırmış ve sistemin uygulanışını standardize ettirmiştir. Günümüzde Geleneksel Çin Tıbbı diye bilinen sistem de Mao'nun kararıyla standart hale getirilmiş olan bu sistemdir.

Kullanılan metodoloji

Beş Element

Antik Yunan ve Klasik İslam tıpçılarına göre beden tıpkı evrende olduğu gibi dört unsurdan (Humoral Patoloji Teorisi) müteşekkildir. Bunlar ateş, su, hava ve topraktır. Benzer şekilde klasik Hint tabiplerine göre beden, her biri evrendeki karşılığıyla ilişkili olan toprak, su, rüzgâr ve ateşden oluşmaktadır. Antik çinli bilgelere göre ise birbirleriyle karşılıklı ilişki içinde olan Beş element (Wuxing) söz konusudur. Beş element evren ve dünyanın olduğu kadar insan bedeninde de yer alan kurucu, yönlendirici, dönüştürücü unsurlardır.

ElementAğaçAteşToprakMetalSu
Temel yönler doğugüneymerkezbatıkuzey
Yin/Yang küçük yangbüyük yangmerkezküçük yinbüyük yin
Enerji Ilık ve rutubetlisıcaknötrserin ve kurusoğuk
Zang (yin organlar) karaciğerkalp/perikardiyumdalak/pankreasakciğerböbrek
Fu (yang organlar) safra kesesiince bağırsak/San Jiaomidekalın bağırsakidrar kesesi
Duyu organı gözdilağızburunkulaklar
Duyu bakışkonuşmatadkoklamaişitme
Beden sıvısı Gözyaşıtertükürükbalgamüre
Duygu öfkesevgi, nefret, aşırı heyecanüzüntü, sıkıntıkeder, hüzünkorku, irade eksikliği
Parmak işaretortabaşyüzükküçük parmak
Mevsim İlkbaharYazMevsim değişimi
(Her üç ayda)		SonbaharKış
Yaşam doğumgençlikyetişkinlikyaşlılıkölüm

Geleneksel Çin Tıbbında (GÇT) Beş Element teorisi kadar Yin-Yang karşıt kutupluluğunu anlamak da önemlidir. Her şeyin birbirini tamamlayan bu iki karşıt kutuptan oluştuğu kabul edilir Geleneksel Çin Tıbbı ve onun da bir parçası olan Çigong'da. Eski bir Çin tıp kitabında "Yin ve yang'ı anladığınızda tüm Evreni ellerinizde tutabilirsiniz" denmektedir. Bu iki evrensel enerji doğada olduğu kadar bedenlerimizde de sağlıklı olma durumunda dengeli bir şekilde yer almaktadır. Örneğin GÇT'de bedenimizin ön yüzü Yin kabul edilirken arka tarafı Yang; bedenin üst kısmı Yang, alt kısmı Yin, orta kısmı ise hem Yin hem Yang; kol ve bacaklarımızın dış kenarları Yang, iç tarafları Yin; Çi enerjisi Yang, kan ve bedensel sıvılar Yin; beş ana organ (karaciğer, kalp, dalak, akciğer, böbrek) yin, bu organların eş organları (safra kesesi, küçük bağırsak, mide, büyük bağırsak, ve mesane) Yang kabul edilir. Normal sağlıklı koşullarda Yin ve Yang'ın birbirleriyle ayrılmayan, uyumlu bir ilişki içinde olduğu kabul edildiğinden herhangi birisinde çıkacak bir problemin karşıt kutbunu da etkileyeceği varsayılmaktadır. Örneğin safra kesesinde çıkacak bir dengesizlik er ya da geç eş organı olan karaciğeri etkilecektir ve bunun tersine karaciğerdeki bir problem de safra kesesini etkilecektir.

Dört Temel

Sağlığın dört temeli; kan (hsueh), enerji (çi), gıda (ying) ve direnç (wei)dir. Yin ve yang'ın fizyolojik bakımdan işlevsel görünümleri olan bu dört temel karşılıklı olarak birbirlerine bağlıdır ve kişinin hem sağlık durumunu hem de hastalıklara ve dejenerasyona yönelik direnç kuvvetini tayin eder.

Kan: Kan fiziksel bedenin beslenmesinin doğrudan sorumlusudur ve durumu diğer üç temeli etkiler. Örneğin kan (yin) enerjiyi besleyin gıdayı (yin) taşıdığı için zayıf veya toksik kan bedenin ihtiyaç duyduğu yeterli besini bedene dağıtamaz ve yüksek enerji sağlayamaz, bunun sonucunda yetersiz besin (yin) yüksek mukavemet (yang) sağlayamaz.

AraçİşlevKutupHazineYeriYolRol
Kan besinyinözdahiliiç kaplardahili besin
Enerji mukavemetyangenerjiharicidış kaplarharici koruma

Eleştiriler

19. yüzyılın sonlarından başlayarak Çinli siyasetçi ve Batı tıbbı almış bazı bilginler Geleneksel Çin Tıbbının Çin'den tümüyle kaldırılmasına çabalamışlardır. Lu Xun Geleneksel Çin Tıbbı doktorlarının bilerek veya bilmeyerek hastalarını aldattığını, Wang Jingwei GÇT'nın herhangi bir bilimsel temeli olmadığını, Li Ao bunun batıl inanç olduğunu savunmuşlardır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Ek Okumalar
  • Maciocia, Giovanni, The Foundations of Chinese Medicine: A Comprehensive Text for Acupuncturists and Herbalists; Churchill Livingstone; ISBN 0-443-03980-1
  • Ni, Mao-Shing, The Yellow Emperor's Classic of Medicine : A New Translation of the Neijing Suwen with Commentary; Shambhala, 1995; ISBN 1-57062-080-6
  • Holland, Alex Voices of Qi: An Introductory Guide to Traditional Chinese Medicine; North Atlantic Books, 2000; ISBN 1-55643-326-3
  • Unschuld, Paul U., Medicine in China: A History of Ideas; University of California Press, 1985; ISBN 0-520-05023-1
  • Scheid, Volker, Chinese Medicine in Contemporary China: Plurality and Synthesis; Duke University Press, 2002; ISBN 0-8223-2872-0
  • Porkert, Manfred The Theoretical Foundations of Chinese Medicine MIT Press, 1974 ISBN 0-262-16058-7
  • Graham, A. C. (translator). (2001). Chuang-tzu: The Inner Chapters. Indianapolis: Hackett Publishing Company, inc. ISBN 0-87220-581-9
  • Lau, D. C. (1963). Lao Tzu: Tao Te Ching. London: Penguin Classics. ISBN 0-14-044131-X
  • Graham, A.C., Disputers of the Tao: Philosophical Argument in Ancient China (Open Court 1993). ISBN 0-8126-9087-7
  • Blofeld, J. Taoism, The Quest for Immortality, Mandala-Unwin Paperbacks London, 1989. ISBN 0-04-299008-4
  • Cheng, Tinhung. Tai Chi Transcendent Art, The Hong Kong Tai Chi Association Press Hong Kong, 1976. (in Chinese)
  • Chen, Wei. Introduction to the Study of Qigong, Hua Xia Publishing Beijing, 1995. ISBN 7-5080-0702-6 (in Chinese)
  • Wu Gongzao. Wu Family T'ai Chi Ch'uan (吳家太極拳), Hong Kong, 1980. (in Chinese)
  • Wile, Douglas Lost T'ai-chi Classics from the late Ch'ing Dynasty (1996) State University of New York Press, Albany. ISBN 0-7914-2653-X

Dış bağlantılar
  1. Singh & Ernst 2008
  2. Singh & Ernst 2008
  3. Singh & Ernst 2008
  4. Wassenaar, Trudy; Zhou, Y. (Mayıs 2020), "2019_nCoV/SARS‐CoV‐2: rapid classification of betacoronaviruses and identification of Traditional Chinese Medicine as potential origin of zoonotic coronaviruses", Letters in Applied Microbiology, 70 (5), ss. 342-348, doi:10.1111/lam.13285, PMC 7165814 $2 |pmc= değerini kontrol edin (yardım), PMID 32060933 |pmid= değerini kontrol edin (yardım)
  5. Liu, Quan; Cao, Lili; Zhu, Xing-Quan (1 Ağustos 2014). "Major emerging and re-emerging zoonoses in China: a matter of global health and socioeconomic development for 1.3 billion". International Journal of Infectious Diseases (İngilizce). 25: 65-72. doi:10.1016/j.ijid.2014.04.003. ISSN 1201-9712. PMC 7110807 $2 |pmc= değerini kontrol edin (yardım). PMID 24858904. Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  1. Singh & Ernst (2008) stated, "Scientists are still unable to find a shred of evidence to support the existence of meridians or Ch'i",[1] "The traditional principles of acupuncture are deeply flawed, as there is no evidence at all to demonstrate the existence of Ch'i or meridians"[2] and "Acupuncture points and meridians are not a reality, but merely the product of an ancient Chinese philosophy".[3]
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.