Demyansk Cebi

Kuşatma, Demyansk Taarruz Harekâtı olarak başlatıldı. Harekâtın ilk evresi 7 Ocak - 20 Mayıs 1942 tarihleri arasında Sovyet Kuzeybatı Cephesi Komutanı General Pavel Kuroçkin idaresinde sürdürüldü. Operasyon hedefi, Alman Demyansk bölgesi kuvvetleri ile 16. Ordu arasındaki ulaşım hattını oluşturan Staraya Russa demiryolu bağlantısını kesmekti. Ancak taarruz edilen arazinin yoğun bir kar örtüsü altında ormanlık ve batak olması nedeniyle, ayrıca sert direnmeyle karşılaşmasıyla Kuzeybatı Cephesi kuvvetleri oldukça yavaş bir ilerleme sağlayabildi. Kızıl Ordu'nun yeni bir genel taarruzu olan Rijev-Viyazma Stratejik Taarruz Harekâtı 8 Ocak 1942 tarihinde başlatıldı. Bu stratejik taarruz, daha önce Cephe Komutanlığı tarafından, 9 Ocak - 6 Şubat 1942 tarihleri arasında yapılması öngörülerek planlanmış olan Toropets-Holm Taarruz Harekâtı ile birleştirildi. Taarruzun güney kıskacını Toropets-Holm Taarruz Harekâtı oluşturacaktı ve 7 Ocak - 20 Mayıs tarihleri arasında planlanan Demyansk Taarruz Harekâtı'nın ikinci aşaması olarak öngörüldü. Her iki operasyon, General Ernst Busch komutasındaki Alman 16. Ordu'sunu ve topçu Generali Christian Hansen'ın 10. Kolordusu'nun bir bölümünü kuşatacaktı.

Oluşan kuşatmada Alman 12., 30., 32. ve 123. Piyade Tümenleri'nin yanı sıra seçkin birliklerden biri olan 3. SS Panzer Tümeni "Totenkopf" ile birlikte RAD, Todt Teşkilâtı unsurlarından toplam 90 bin kişilik kuvvet ve bazı yardımcı birliklerden 10 bin kişi tuzağa düşmüştür. Tümenler dışındaki birlikler 2. Ordu Komutanı General Walter Graf von Brockdorff-Ahlefeldt emrindedirler.

Kızıl Ordu taarruzları
7 Ocak – 21 Şubat 1942

Kuzeybatı Cephesi taarruzu Alman 16. Ordu'sunun, sadece 2. Kolordu'nun yer aldığı kuzey kanadını kuşatmayı planlamaktadır. Sovyet Komutanlığı bu başarıdan sonra bile hareketi sürdürmekte umutlu değildi. İlk Sovyet taarruzu 1. Vurucu Ordu, 11. Ordu ile Stavka ihtiyatından aktarılan 1. ve 2. Muhafız Piyade Kolorduları tarafından yapıldı. İkinci taarruz 12 Şubat'ta Kalinin Cephesi'ne bağlı 3. Vurucu Ordu ve 4. Vurucu Ordu tarafından, kuşatılmış Alman kuvvetlerine doğrudan saldırı emriyle yapıldı. Bu kuvvetlere, 34. Ordu'nun ileri hareketini desteklemek üzere iki hava indirme tugayı da katılmıştır. Zor arazi koşulları ve aşırı soğuklar nedeniyle Sovyet taarruzu yavaş yavaş söndü.

Kuşatma altındaki Alman birliklerinin günlük ikmal malzemesi gereksinimi olan 270 tonun Luftwaffe hava kolordusu Luftlotte 1 tarafından sağlanabileceği kesinlik kazanınca Hitler birliklere mevzilerini sonuna kadar elde tutmaları emrini verdi. Kuşatma bölgesi içinde, biri Demyansk'ta diğeri Peski'de olmak üzere sınırlı kapasitesi olan iki havaalanı bulunmaktadır. Hâlen yerde hatırı sayılır bir kar kalınlığı varken havaların belirgin biçimde düzeldiği Şubat ayı ortalarından itibaren, bu arada bölgedeki Sovyet kuvvetlerinin zayıflamasından da yararlanan Alman kuvvetleri, başarılı taarruzlar yapabildiler. Ancak operasyonlar Luftwaffe'nin tüm nakliye kapasitesini tüketti ve bombardıman uçaklarını kullandı. Kuzeybatı Cephesi'nin cebi ortadan kaldırma umudu giderek azaldı. Kış ve ilkbahar süresince "Ramuşevo koridoru" olarak bilinen Ramuşevo kasabası üzerinden Demyansk'la Staraya Russa arasındaki ince koridora yönelen birçok taarruz başlatıldı. Bu taarruzlar her seferine püskürtüldü.

Ancak Mayıs ayı sonlarında genel durumu yeniden değerlendiren Stavka dikkatini, Alman yaz saldırısının beklendiği Moskova kesimine çevirmeye karar vermiştir.

21 Mart 1942, Demyansk civarında alman kuvvetleri

General Walther von Seydlitz komutasındaki Alman kuvvetleri 21 Mart'ta Ramuşevo koridoru boyunca çekilme girişiminde bulundular. İzleyen birkaç hafta içinde bu koridor genişletildi. Bir muharebe grubu 21 Nisan'da kuşatmayı yarmayı başardı fakat ağır kayıplara uğradı. Tuzağa düşen 100 binin üstünde subay ve erattan 3.335 kişi kayıp, 10 binden fazla kişi ise yaralanmıştır. Ancak onların sert direnci, kritik bir anda başka bir yerde kullanılabilecek çok sayıda Sovyet birliğini bölgeye bağlamıştır.

Şubat ayı başlarından Mayıs ayına kadar Demyansk ve Holm ceplerine kara ve hava yoluyla 65 bin ton ikmal malzemesi ve 31 bin yedek asker getirilmiş, 36 bin yaralının tahliyesi sağlanmıştır. Ancak bu uğurda uğranılan kayıplar da ağırdı. Luftwaffe, 106 Junkers Ju 52. 17 Heinkel He 11 ve 2 Junkers Ju 86, toplamda 265 uçak kaybetmiştir. Uçakların yanı sıra 387 havacı da ölmüştür.[1]

Sovyet hava kuvvetleri cepteki Alman kuvvetlerini vurmak için 243 avcı uçağı olmak üzere toplam 408 uçak kaybetmiştir.

Bölgedeki çatışmalar 28 Şubat 1943 tarihine kadar devam etti. Sovyet kuvvetleri Demyansk'ı 1 Mart 1943 tarihine kadar geri alamadı. Bu tarihte Alman kuvvetleri geri çekilmiştir. Luftwaffe'nin birliklerin ikmalindeki başarısı görülünce Hitler ve Mareşal Hermann Göring, Luftwaffe'nin Doğu Cephesi'nde başarılı hava köprüsü operasyonları yapabileceğine daha fazla güven duydular.[1] Göring daha sonra benzer bir çözümü Stalingrad Muharebesi sırasında kuşatılan 6. Ordu için önerecektir.

• Earl Frederick Ziemke,Magna E. Bauer, Moscow to Stalingrad: Decision in the East
• Charles W. Sydnor, Soldiers of destruction: the SS Death's Head Division, 1933-1945