Bozoklu Mustafa Paşa

Bozok, Yozgat taraflarındandır.[1][2][3] Babasının adı Derviş Mehmed'dir. "Küçük Sipahi" lakabı ile de anılır.

Yozgat bölgesinde görev yapan paşalar onu gayet usta bir binici (cundi) olarak tanıdılar. O zaman "Küçük Sipahi" lakabı verilmişti. Bu üstün mahareti dolayısıyla paşaların hizmetine girdi. IV. Mehmed zamanında cundi olarak kazandığı şöhretten dolayı Enderun’a alındı. Has Oda’da hizmet gördü. Çıkma yaptıktan sonra silâhdarlığa getirildi [1][2]

Uzun süre silâhdarlık yaptıktan sonra 14 Ocak 1681'de yedinci vezirlik pâyesiyle kaptan-ı deryâ olarak atandı. Bu görevde iken Fransa ile bir kriz yasandı. Trablus eyaletine ait olan 9 kalyon bir buyuk Fransa donanma filosu tarafından korsanlık yaptıkları nedeni ile kovalanmışlardı ve Sakız limanına sığınmışlardı. Bunları takip eden bir Fransa donanması filosu bunları ve Sakız limanını topa tuttu. Bu top atışları dolayısıyla Sakız şehri hasar görüp sivil halktan 110 kişi öldü. Bozoklu Mustafa Pasa Kaptan-ı Derya olarak Osmanlı donanması ile Sakız'a geldi ve Fransız gemilerini ele geçirerek bunları müsadere etti. Fransa'nın İstanbul elçisi Fransa kralından Osmanlı hükumetine çeşitli hediyeler ve bir özür mektubunu iletti ve Fransa'nın resmen Fransız gemilerinin yaptığı hasar için tazminat vermeyi kabul ettiğini bildirdi. Kaptan-ı Derya Bozoklu Mustafa Paşa bu tazminatının ödenmesini tamamlanmasına kadar yaklaşık 5 ay Sakız'da kaldı ve eline geçen Fransız gemilerini rehinde tuttu.[3]

Bu krizden sonra Kaptan-ı Derya Bozoklu Mustafa Pasa İstanbul'a döndü. Burada Venedik'e karşı yapılması muhtemel olan bir sefer için donanmanın hazırlanması çalışmalarına nezaret. Bu hazırlıklar için padişahtan 4 tanesi üç-ambarlı buyuk ve 6 tanesi iki-ambarlı 10 kalyonun Tersane-i Amire'de inşa edilmesi için izin aldı. 1684'te Kaptan-ı Derya görevinden azledildi.[1][2][3]

Özi Valisi ve Lehistan cephesi serdarı tayin edildi. Kırım Hanlığı kuvvetleriyle beraber Kamaniçe'yi Lehistan taarruzundan kurtardı. 1690'da Şam valisi oldu. Şam valisi iken Sultan İbrahim'in kızı olan Beyhan Sultan ile evlenerek saraya damat oldu. 1691'de Trablusşam valiliğine tayin edildi. 1692'de ikinci vezir unvanı verilerek rikab-ı humayun kaymakamlığına atandı.[2]

Mart 1693'te ikinci vezir iken Merzifonlu Çalık Hacı Ali Paşa'nın yerine 27 Mart 1693'te sadrazam oldu. Sadrazam iken serdar-ı ekrem olarak Avusturya seferine çıktı. Belgrat kalesini Avusturya kuşatmasından kurtardı. Bu kaleyi tamir ettirerek Edirne'ye döndü. Avlanmaya meraklıydı ve II. Ahmet onun avla uğraşmaktan devlet işlerine zamanı kalmadığı ve işlere bakmadığını görüp 14 Mart 1694'te onu azletti. Yerine Sürmeli Ali Paşa sadrazam oldu.[1]

Bozoklu Mustafa Paşa'nın önce ikinci kez Trablusşam valisi tayin edildi ise de oraya harekete geçmeden tutuklandı. Karısı Beyhan Sultan'ın araya girmesi ile padişah tarafından af edildi ve Sayda valisi olarak tayin edildi. 1696'da ikinci defa Şam valisi oldu. Temmuz 1697'de sadrazam Elmas Mehmet Paşa'nın Avusturya seferine çıkıp 11 Eylül 1697 tarihinde Zenta Muharebesi'nde şehit olması döneminde İstanbul'da sadaret kaymakamı görevini yaptı. Yeni sadrazam olarak Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa tayin edilince Boğaz Hisarı muhafızı yapıldı. Haziran 1698';de üçüncü defa Sedaret kaymakamı olarak görevlendirildi.

Bu görevde iken 7 ay sonra bir nüzül inmesi dolayısıyla hayat gözlerini yumdu. Cenazesi Edirne Üç Şerefeli Camii kabristanında gömülüdür.[2]

Yaşam yapıtlarıyla Osmanlılar adlı biyografya eserinde şöyle değerlendirmektedir:[2]

Çok değerli, dürüst, medeni cesaret sahibi bir asker ve idareci (idi).

Hakkında TDV İslam Ansiklopedisi'nde yazılan makalede şunlar bildirmektedir:[3]

Kaynaklar onu hak ve hukuka riayet eden, edepli, hizmetkârlarına karşı daima iyi muamelede bulunan, devlet işlerini bilmekle beraber “umûr-ı hâriciyye”si zayıf bir devlet adamı olarak tavsif eder. Ayrıca cömert olduğu, 1692’de Belgrad Seferi’ne giden orduya masraflarını kendisinin karşıladığı 500 süvari ve 200 piyade yazdığı belirtilir.

• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954 6.bas.:2011) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları say.440-441
• Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5,
• Yılmaz, Mehmed, "Mustafa Paşa (Bozoklu, Bıyıklı)", (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.308 ISBN 975-08-0072-9
• Danışmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi.

• İlgürel, Mücteba, "Mustafa Paşa, Bozoklu" (2006) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:31 Sayfa:341-344 İstanbul:TDV Yayınları. Online: 13 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Siyasi görevi
Önce gelen: Merzifonlu Çalık Hacı Ali Paşa	Osmanlı Sadrazamı 27 Mart 1693 - 14 Mart 1694	Sonra gelen: Sürmeli Ali Paşa
Askerî görevi
Önce gelen: Küçük Sipahi Mustafa Paşa	Kaptan-ı Derya 1680 - 1684	Sonra gelen: Müsahip Mustafa Paşa