Bizmut

Bizmut sembolü Bi ve atom numarası 83 olan kimyasal elementtir. 15. grupta, 6. periyotta yer alan bir metaldir. Pentavalent geçiş metalidir ve bir azot grubunda yer alır; aynı gruptaki arsenik ve antimon ile benzerlik gösterir. Her ne kadar önemli ticari cevherler sülfür ve oksit formlarından oluşsa da, elementer bizmut doğal olarak ortaya çıkabilir. Serbest element formunda kurşunun %86'sı yoğunluğa sahiptir. Yeni üretildiğinde gümüşi beyaz bir renge sahip kırılgan bir metaldir, ancak yüzey oksidasyonu ona birçok renkte yanardöner renk verebilir. Bizmut, en doğal diyamanyetik elementtir ve metaller arasındaki en düşük termal iletkenlik değerlerinden birine sahiptir.

Bizmut (Bi)

H Periyodik tablo He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba   Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra   Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og  
  La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
  Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr  


Temel özellikleri
Atom numarası 83
Element serisi Zayıf metaller
Grup, periyot, blok 15, 6, p
Görünüş parlak gümüş rengi
Kütle numarası 208.98040 g/mol
Elektron dizilimi [Xe] 4f14 5d10 6s2 6p3
Enerji seviyesi başına
Elektronlar
2, 8, 18, 32, 18, 5
CAS kayıt numarası 7440-69-9
Fiziksel Özellikleri
Maddenin hâli Katı
Yoğunluk 9.78 g/cm³
Sıvı hâldeki yoğunluğu 10,05 g/cm³
Ergime noktası 544,7 °K
271,5 °C
Kaynama noktası 1837 °K
1564 °C
Ergime ısısı 11.30 kJ/mol
Buharlaşma ısısı 151 kJ/mol
Isı kapasitesi 25.52 J/(mol·K)
Atom özellikleri
Kristal yapısı rombohedral
Yükseltgenme seviyeleri 5, 4, 3, 2, 1
Elektronegatifliği 2,02 Pauling ölçeği
İyonlaşma enerjisi 703 kJ/mol
Atom yarıçapı 156 pm
Atom yarıçapı (hes.) pm
Kovalent yarıçapı 148±4 pm
Van der Waals yarıçapı 207 pm
Diğer özellikleri
Elektrik direnci 1.29 µ nΩ·m (20°C'de)
Isıl iletkenlik 7.97 W/(m·K)
Isıl genleşme 13,4 µm/(m·K) (25°C'de)
Ses hızı 1790 m/s ('de)
Mohs sertliği 2,25
Vickers sertliği MPa
Brinell sertliği 94.2 MPa

Özellikleri

Bi, periyodik tablonun Va grubundaki azot ailesinin en metalsi ve en az bulunan elementidir. Bizmut, bütün metaller içinde en diyamagnetik (en güç mıknatıslanan) ve cıvadan sonra ısı iletkenliği en düşük olanıdır. Parlak, kaba kristalli ve gevrek bir metaldir; çok sert ve sünek olmamakla birlikte oldukça dövülgendir. Kırmızıya çalan kalay beyazı rengiyle bütün metallerden ayrılan bizmutu 1450'de Alman keşişi Basil Valentine tanımlamıştır.

Doğada genellikle serbest (element halinde), bazen de bizmut sülfür (Bi2S3) ve bizmut oksit (Bi2O3) gibi bileşikler halinde bulunan bizmut, çoğu kez kalay, kurşun ve bakır cevherleriyle bir aradadır ve bu cevherlerin arıtımı sırasında bir yan ürün olarak ayrılır. Oksitini karbonla indirgeyerek ya da bileşimdeki kükürtü gidermek üzere sülfürünü odun kömürü ve demir eşliğinde kavurarak da katışıksız bizmut metali elde edilebilir.

Bizmut oda sıcaklığında havada kararmaz, ama ısıtıldığı zaman yüzeyinde, öbür metal oksitlerine benzemeyen kahverengimsi sarı renkte bir oksit katmanı oluşur. Kızıl kor sıcaklığında su buharıyla tepkimeye giren, buna karşılık havasız ortamda soğuk sudan etkilenmeyen, kükürt ve halojenlerle doğrudan birleşen bizmut, hidroklorik asitten etkilenmez, sıcak sülfürik asitten çok az etkilenir, ama seyreltik ya da derişik nitrik asitte hızla çözünür.

Antimon ve su gibi, bizmut da katılaştığı zaman hafifçe genleşir; bu özelliği nedeniyle bizmut alaşımları, özellikle ince ayrıntılı metal döküm parçalarının üretimine elverişlidir. Bizmut alaşımlarının ergime noktası düşük olduğundan, özel lehimlerde, otomatik püskürtme başlıklarında, yangın kapılarının otomatik açılma düzeneklerinde, sigortalarda, basınçlı gaz silindirlerinin güvenlik tapalarında ve çeşitli türden yangın detektörlerinde kullanılır. Soğutma sistemlerinin termoelektrik donanımında bizmut tellürür (Bi2Te) ve bizmut selenürden (Bi2Se4) yararlanır. Bizmut fosfomolibdat ( BiPMo12O40 ), propilen ve amonyağın havayla yükseltgenerek, akrilik liflerin, plastiklerin ve boyaların hammaddesine olan akrilonitrile dönüştürülmesinde kullanılan çok etkili bir katalizördür. Bizmut tuzları tıpta genellikle sindirim bozukluklarının tedavisinde, sindirim yollarının X ışınlarıyla incelenmesinde, deri yaralarının ve enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılır. Bizmut oksijen klorür (BiOCI), rujlara, ojelere ve göz farlarına sedefli görünüm veren bir katkı maddesidir.

Atomik Yapı

  • Atomik yarıçap:  1.63Å
  • Atomik Hacim: 21.3 cm3/mol
  • Kovalent Yarıçap:  1.46Å
  • Tesir kesiti: 19 barn ±2
  • Kristal yapısı: Rhombohedral
  • Elektron konfigürasyonu:
    1s2 2s2p6 3s2p6d10 4s2p6d10f14 5s2p6d10 6s2p3
  • Her Enerji Seviyesindeki Elektronlar: 2,8,18,32,18,5
    Kabuk Modeli
  • İyonik yarıçap: 1.03Å
  • Dolduran Orbital:6p3
  • Elektron Sayıları: 83
  • Nötron Sayıları: 126
  • Proton Sayıları: 83
  • Valans elektronları: 6s2p3
    Nokta Modeli

Kimyasal Özellikler                      

  • İyonizasyon Potansiyeli
    Birinci: 7.289 İkinci: 16.687 Üçüncü: 25.559
  • Valans Elektron Potansiyeli (-eV): 41.9

Fiziksel Özellikler

  • Ortalama atomik Kütle: 208.9804
  • Kaynama Noktası: 1837K 1564 °C 2847 °F
  • Boyca Genleşme Katsayısı:
    0.0000133 cm/cm/°C (0 °C)
  • İletkenlik
    Elektrik:  0.00867 106/cm  Isı: 0.0787 W/cmK
  • Yoğunluk: 9.75g/cc @ 300K
  • Niteliği:
    Hafif pembe renkli kırılgan beyaz bir metal
  • Elastik katsayı:
    Bulk: 31/GPa Rigidity: 12/GPa Youngs: 32/GPa
  • Yanabilirlik Sınıfı:
  • Donma Noktası: Bkz. Erime noktası
  • Sertlik
    Brinell: 94.2 MN m−2 Mohs: 2.25
  • Erime noktası:544.52K 271.52 °C 520.74 °F
  • Molar Hacmi: 21.37 cm3/mole
  • Fiziki Hali (20 °C & 1atm): Katı
  • Isınma Isısı:  0.12J/gK

Kaynakça

    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.