Arnavutluk'taki diller

Standart Arnavutça, güneyde konuşulan Tosk lehçesi içinde yer almaktadır. Geg kuzeyde ve ayrıca Kosovalı Arnavutlar tarafından; Hırvatistan Arbanasi lehçesi, Yukarı Reka lehçesi ile ve İstirya'da konuşulmaktadır. İki lehçe arasındaki geleneksel sınır İşkomi Nehri'dir. Lehçeler arasında farklılıklar olmasına rağmen iki lehçeyi konuşanlar karşılıklı olarak anlaşılabilirler.[4][4][5] Hepsi Tosk'un alt lehçeleri olan diğer önemli çeşitler arasında İtalya'daki Lab, Cham, Arbıreş ve Güney Yunanistan'daki Arvanitika, Arvanitic bulunmaktadır.

Dhërmi'de bir duvar yazısı. Yazıda Yunanca Drymades'e hoş geldiniz! yazıyor.

Yunanca, Arnavutluk'un en büyük azınlık dili ve ilk en büyük yabancı dilidir. Arnavutluk'taki Rumların sayısı tartışmalı olduğu için, anadili Yunanca olanların tam sayısı bilinmiyor. Arnavutluk Rumları, Kuzey Epirote Yunanca olarak bilinen modern bir güney Yunan lehçesi konuşmaktadır.[6] Başka dillerden Arnavutçaya geçmiş olan kelimelerinin yanı sıra, Standart Modern Yunanca'da ve ayrıca Güney Epir'in Yunan lehçelerinde artık kullanılmayan bazı arkaik formlar ve kelimeler görülmektedir. Çeşitli kasabalar ve köyler arasındaki nispeten küçük mesafelere rağmen, bazı belirgin lehçe farklılıkları,[7] özellikle de aksan farklılıkları[8] gözlemlenir. Buna ek olarak, birçok Arnavut, Yunanistan'a yapılmış olan göçler nedeniyle Yunanca bilmektedir. Güney Arnavutluk'taki çok sayıda belediye ve bölgede Yunanlar eşbaşkanlık yapmaktadır.

Arumenlerin Arnavutluk'ta yayılmasını gösteren harita

Nüfus ve Konut sayımı 2011'e göre Arnavutça konuşanların yüzdesini gösteren bir harita.

Ulahça, yaklaşık 100.000 ila 200.000 Arumeni'nin ana dilidir.[9][10] Arumenler çoğunlukla ülkenin güney ve orta bölgelerinde yaşarlar. Arumenler, "Vlachs" adı altında Arnavutluk hukukunda tanınan bir kültürel azınlıktır.[11]

1989 nüfus sayımına göre, Arnavutluk'ta yaklaşık 5.000 kişi Makedonca konuşmaktaydı vardı. Bu insanların çoğu ülkenin güneydoğu kesiminde, Prespa Gölü bölgesinde yaşamaktadır.[12] Makedonlar Pustec Belediyesinde resmi olarak tanınan bir azınlık gruptur. Ancak, sadece Pustec'te yaşayan Makedonların uyruk ve dillerini beyan etmelerine izin verilmektedir. Etnik Makedon örgütü Arnavutluk'ta 120.000 ila 350.000 Makedonyalı yaşadığını iddia etmektedir.[13] Siyasi olarak, 2011 seçimlerinde yaklaşık 2.500 oy alan Makedonya'nın Avrupa Bütünleşmesi İttifakı tarafından temsil edilmektedirler.[14]

Günümüzde Arnavutluk'ta yaklaşık 10.000 Çingene yaşıyor. Kendi dillerinde eğitim görmemelerine rağmen dillerini korumuşlardır.[15]

Sırp-Hırvatça çoğunlukla Arnavutluk'un kuzeyinde, eski Yugoslavya ülkeleri olan Sırbistan ve Karadağ ülkelerinin sınırına yakın yerlerde konuşulmaktadır.[1] İtalyan televizyon fenomeni de Sırp-Hırvatça yayın yapmakta ancak etkisi fazla görülmemektedir.[16]

İtalyanca, Arnavutluk'un en iyi bilinen yabancı dilidir ve ülke İtalyan yönetimi altındayken resmi statüye sahipti.[1] İtalyanca konuşanların çoğu dili sınıflarda veya kitaplarda öğrenmektense, İtalyan televizyonunu izleyerek öğrendiler.[16] Geç komünist rejim döneminde, Adriyatik Denizi kıyısındaki kasabalarda yaşayan Arnavutların İtalyan televizyonlarına erişimi vardı.[18] Birçok Arnavut "Arnavut hükûmetinin İtalyan kanallarını engelleme girişiminin üstesinden gelmek için televizyonlarını yeniden kablolama konusunda yetenekli" idi.[19] Çok sayıda orta yaşlı ve genç insan İtalyanca ile büyüdü ve İtalyancayı çok iyi bilmektedir.[1]

Ahmet Zogoğlu tüm Arnavut okullarının 1933'te İtalyanca öğretmesini gerektiren bir kararname çıkardıktan sonra, dil 1930'larda eğitim sisteminde kullanıldığı için yaşlılar arasında İtalyanca yaygınlaşmaya başladı.[20]

Arnavutluk ayrıca, ülkede dilin büyümesine yardımcı olan 19.000 etnik İtalyan'a da ev sahipliği yapmaktadır.

İngilizce çoğunlukla daha genç Arnavutlar arasında popülerdir.[21][22] 2006 yılı itibarıyla Arnavut çocukların %65'inden fazlası akıcı veya yarı akıcı şekilde İngilizce konuşabiliyordu.[23]

Dil, Arnavutluk Meslek Yüksekokulu'nun Amerikan Kızılhaçının sponsorluğunda İngilizce öğretmeye başladığı 1921'de Arnavutluk'a geldi. Okul 1933'e kadar faaliyet gösterdi.[20] O zaman Arnavutluk Hükûmeti İngilizceyi ülkenin ikinci dili yapmaya karar verdi.[24] Komünistler ülke üzerinde kontrolü ele geçirdikten sonra Rusça okullarda öğretilen en önemli dil oldu. 1960'larda Sovyet-Arnavut Ayrımı'ndan sonra İngilizce Rusça ile bir yarış içine girdi.[20] 2006 yılında Indiana Üniversitesi felsefe Dilbiliminde bir felsefe doktoru olan Mimoza Rista-Dema'nın yayımladığı bir kitabı komünist dönemdeki İngilizce öğretimini şöyle açıklar:

Görice ve Ergiri'deki Fransız liseleri komünist dönemde faaliyet gösterdi, çünkü Komünist Arnavutluk'un uzun süredir lideri olan Enver Hoca, Fransa'daki Montpellier Üniversitesi'nde okumuştu ve iktidara gelmesi üzerine bu eğitim kurumlarının faaliyetlerine izin verdi. Arnavutluk la Francophonie üyesidir. Arnavutluk'ta Fransızca konuşanların çoğu, bu iki kasabada ve çevresinde, ülkenin başka yerlerinde de bulunabilir.[1] La Francophonie'ye göre, Arnavutluk'ta Fransızca konuşan 300.000 kişi bulunmaktadır.

Rusça, Doğu Bloku ülkelerinin lingua franca olduğu 1950'lerde okullarda ve üniversitelerde öğretilmeye başlandı.[20] 1961'in başlarında Sovyet-Arnavutluk Ayrımı'na kadar devam etti. O zamanlar Rusçayı öğrenenlerin çoğu, kullanılmadığı için unutmaya başladı.[1]

SSCB ile ideolojik tartışmalardan sonra Arnavutluk ve Çin yakınlaştı. Birkaç Arnavut Çin'de okudu ve orada Çince öğrendi. 1991'de Arnavutluk'ta komünizmin çöküşünden sonra, birçok genç Arnavut da eğitim için Çin'e gitti ve Çinceyi öğrendi.[1]

Arnavutluk'ta başka Avrupa dilleri de görülür ve Arnavutlar tarafından konuşulur. Bu öncelikle Avrupa'da var olan büyük Arnavut diasporasının yanı sıra eğitimde yabancı dillere güçlü bir şekilde vurgu yapılmasından kaynaklanmaktadır.

• Rista-Dema, Mimoza (2006). Inverse-order constructions in Albanian English discourse and prototype effects. [Bloomington, Ind.]: Indiana University. ISBN 9780542847905.