İkinci Kerevizdere Muharebesi

General Sir Ian Hamilton, Seddülbahir Cephesi’nde, tüm cephe hattından yapılan üç taarruz da (Birinci Kirte, İkinci Kirte ve Üçüncü Kirte muharebeleri) beklediği sonuca ulaşamamıştı. Bunun üzerine daha dar bir cephe hattından taarruz etmeyi esas alan bir savaş planı uygulamaya konulmuştu. Bu plan, cephenin önce sağ, sonra sol, ardından da merkez bölümünde birbirini izleyen üç harekâtı öngörmekteydi. İlk iki operasyon olan Birinci Kerevizdere ve Zığındere harekâtlarının, kısmi de olsa başarı sağlaması üzerine General Sir Ian Hamilton, cephenin merkez bölümünden taarruz ederek merkez bölümü kanatlarla aynı hatta getirmeye karar vermiştir. Hamilton her ne kadar Osmanlı tarafının Zığındere Muharebesi’nde uğradığı kayıpları karşılamadan bir an önce taarruza geçmeyi planlamışsa da, Fransız topçu bataryalarının gerekli hazırlıkları yapabilmeleri için harekât 12 Temmuz 1915 tarihine ertelenmiştir. Öte yandan İngiliz ve Fransız kolordularında salgın haline gelen ishal, bu birliklerin yeni gelen takviye birliklerle değiştirilmesini gerektirmiştir. Haziran ayı başlarında cepheye intikal eden 52. İngiliz Tümeni’nin iki tugayı (üçüncü tugay, 156. Tugay’dır ve 28 Haziran’daki Zığındere muharebelerinde mevcutlarının yarısını ve subaylarının büyük çoğunluğunu yitirmiştir) General Sir Ian Hamilton’ın taze kuvvetiydi. Ayrıca o günlerde İngiltere’den takviye olarak gönderilmiş olup bölgeye intikal edecek olan 13. İngiliz Tümeni de yeni harekât için kullanılabilecek durumdadır.

General Sir Ian Hamilton’un acele etmesinin bir diğer nedeni de, Temmuz ayı başlarından itibaren Osmanlı topçusunun artan faaliyetleridir. Alçıtepe’den ve Anadolu yakasından, Seddülbahir Cephesi’nin sağ bölümünü (Fransız kanadı) seyrek de olsa gece gündüz bombalanmaktadır. Cephe gerisinde dahi güvenli bir bölge kalmamıştır. Çatışma olmayan günlerde de Fransızlar sürekli olarak kayıplara uğramaktadırlar. Alçıtepe’deki Osmanlı topçu gözetleme postaları, cephe ve cephe gerisini çok rahat gözleyebilmekte ve özellikle yemek saatlerinde, tuvalet ya da duşların çevresinde yığılma olduğunda, ateşi yönlendirebilmektedirler. Geceleri de süren bu ateş yüzünden askerin bir bölümü, daha güvenlik buldukları bomba çukurlarında gecelemeye başlamışlardı.

Taarruz cephesi yaklaşık 2 kilometre olup, Türk tarafına göre sağ taraftaki 1 kilometrelik bölümden İngiliz birlikleri, sol taraftaki diğer 1 kilometrelik bölümden ise Fransız birlikleri taarruz edecektir. Bu taarruz hattındaki Osmanlı savunması, arka arkaya üç siper hattı olarak yaklaşık 350 m. derinliğe sahiptir.

Harekât, 12 Temmuz sabahı, üç saatlik hazırlık ateşi ardından İngiliz 29. Tümen'i ile Fransız 1. ve 2. Tümenlerinin taarruzu ile başlamıştır. Hazırlık ateşi bu kez Birinci Kerevizdere ve Zığındere muharebelerindeki gibi günlerce sürdürülmemiştir ama çok daha yoğundur. Müttefik deniz ve kara topçusu üç saat içinde 60.000 top mermisi harcamıştır. (Saniyede ortalama beş mermi) Topa tutulan alan yine oldukça dar bir cephe hattıdır. Hazırlık ateşi süresince Osmanlı tarafının ilk hat siperleri tümüyle çökmüştü, İngiliz birlikleri bu siperleri hemen hemen hiçbir kayba uğramadan ele geçirdiler. İkinci hat siperlerinde boğaz boğaza geçen çatışmalarda bir İngiliz Tugayı, mevcutlarının yüzde altmışını ve biri haricinde tüm subaylarını kaybetmiştir. Osmanlı askerlerin hemen giriştikleri karşı taarruzla bu siperlerde tutunamayıp ilk hat siperlerine geri çekildiler. Öğleye doğru ihtiyattaki İngiliz Taburu’nun tüm unsurları cepheye sürülmüş, ancak böylece Osmanlı tarafının ilk hat siperleri elde tutulabilmişti. Öğleden sonra saat 13:00’da General Hunter Weston, Hamilton’un emriyle 157. Tugay’ın taarruzuna karar vermiştir. Saat 16:00’da başlayan bu taze taarruz dalgasıyla İngilizler Osmanlı ilk üç hat siperlerini işgal ettiler. Ancak ağır kayıplar ve Osmanlı karşı taarruzları sonucu saat 16:00 dolaylarında üçüncü hat siperlerinden çekildiler.

Gece boyunca Osmanlı müfrezeleri İngiliz kesiminde cephenin değişik bölümlerinde süngü hücumuna geçmişti. İngilizleri sabaha kadar uyutmadılar. 13 Temmuz günü sabaha karşı saat 04:30 dolaylarında İngiliz cephesinin sağ kanadında iki tabur kadar asker birdenbire cephe gerisine doğru akmaya başladı. Subaylar, eratı güçlükle siperlerine geri gönderebildilerse de bu durum İngiliz askerinin moral durumunun pek sağlam olmadığını gösteriyordu. General Hunter-Weston, bir genel taarruz daha düzenleyerek Osmanlı siperlerini ele geçirmeden durumu güven altına alamayacağına karar vermiştir. Taarruzun, ele geçirilen Osmanlı siperlerinden yapılamayacağı ortaya çıktı; bağlantı siperleri yaralılarla doluydu ve taarruza katılacak birliklerin bu kanallardan ileri kaydırılması olanağı yoktu. Bu yüzden taarruz öncesi İngiliz siperlerinden çıkış yapılmıştır. Saat 16:30’da başlayan ve açıktan yapılan bu taarruzu Osmanlı topçusunun ateşi karşılamıştır. İngiliz cephesinin sağ kanadında hiçbir ilerleme gösterilemedi. Orta bölümde en gerideki Osmanlı siperleri ele geçirildiyse de art arda gelen Osmanlı taarruzlarıyla geri çekilindi. Sol kanattan yapılan taarruz da 24 subay ve 500 eratın kaybı dışında bir sonuç getirmedi. Fransız kesiminde ise harekât daha başarılı olmuş, Osmanlı siperleri ele geçirilmişti.

İki gün boyunca süren çatışmalarda Osmanlı tarafının kayıpları 8.462 (600’ü esir) kişi, Müttefik kayıpları ise yaklaşık 4.000 kişidir. Müttefik kuvvetler ancak birkaç ön hat siperini ele geçirdiler. Cephenin sol tarafında çok dar bir alanda taarruz öncesi belirlenen hedeflere ulaşılmıştı, İngiliz cephesinin büyük bir bölümünde ise ulaşılamadı. Fransız bölümünde ise belirlenen hedeflere ulaşıldı.

• 1915 Çanakkale Savaşı - İbrahim Artuç
• Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekâtı - General C.F.Aspinall - Oglander (General Ian Hamilton'un karargâh subaylarından)
• Türk Kurmay Subaylarının Gözüyle Çanakkale Savaşı - Burhan Sayılır

• Osmanlı belgeleri arşivi 29 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• İngilizce Wikipedia'daki konuyla ilgili alt başlığı: en:Battle of Gully Ravine#Achi Baba Nullah (2. Kerevizdere Battle)